Γιατί δεν υπήρχε περίπτωση να νικήσει η Κλίντον

Με κίνδυνο να χαρακτηριστώ τόσο θετικά προσκείμενος στον Πούτιν, όσο και υποστηρικτής του Τραμπ, αποφάσισα να παρουσιάσω τη δική μου μεταμοντέρνα ανάλυση για τη σημασία της αμερικανικής ψήφου. Παρακαλώ να σημειωθεί στα πρακτικά ότι παρέμεινα εξαιρετικά συνεπής στις τοποθετήσεις μου όσο πλησιάζαμε στις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου...

...δεν πρόκειται για μια νίκη του Τραμπ, αλλά μάλλον για μια ήττα της Κλίντον.

Είμαι σχεδόν 100% αγνωστικιστής όσον αφορά στον νικητή των εκλογών αλλά και στην ιδεολογία του. Στόχος μου είναι να κατανοήσω τι ακριβώς συνέβη. Αφού, λοιπόν, αυτό έγινε σαφές, ποια είναι τα τελικά μου συμπεράσματα από τις πρόσφατες αμερικανικές εκλογές;

Το θέμα δεν ήταν τα διάφορα ζητήματα

Όπως και στο Brexit, η αμερικανική ψήφος δεν αφορούσε ποτέ στην προσωπικότητα των υποψηφίων ή στα ζητήματα της χώρας. Αν τα «ζητήματα» αυτά σήμαιναν το παραμικρό για τους ψηφοφόρους, στην υποψηφιότητα του Νοεμβρίου δεν θα έφτανε ούτε η Κλίντον, ούτε ο Τραμπ.

Το ίδιο το γεγονός ότι ο Ντόναλντ Τραμπ βρέθηκε να ηγείται του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στις προεδρικές εκλογές αποτελεί απόδειξη ότι τα γεγονότα δεν αφορούν σε καμία περίπτωση το ίδιο το άτομο ή τις πολιτικές, αλλά την αντιλαμβανόμενη ανάγκη των Αμερικανών να ξεφύγουν από αυτό που ένας στρατηγικός αναλυτής χαρακτήρισε ως «μια άψυχη πολιτική μηχανή».

Στο τέλος, η Χίλαρι Κλίντον απλώς δεν γινόταν να εκλεγεί. Διεξήγαγε μια εκστρατεία αξίας 1 δισ. δολαρίων, σχεδιασμένη να καλοπιάσει κάθε είδους ομάδες ειδικού ενδιαφέροντος, είτε βάσει εθνικότητας, φύλου ή συγκεκριμένων πολιτικών επιδιώξεων.

Αντιθέτως, η καμπάνια του Τραμπ βασίστηκε κυρίως στον λογαριασμό του στο Twitter (και τους άπειρους ακόλουθούς του)! Ακριβώς: τον λογαριασμό του στο Twitter.

Το πρώτο συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ιδιαίτερα θετικό: η δαπάνη περισσότερων χρημάτων δεν συνεπάγεται περισσότερες ψήφους, ούτε περισσότερη ακεραιότητα.

Τα μέσα και το μήνυμα

Φαίνεται ότι ο Τραμπ, παρά τη συχνά εμπρηστική του περσόνα, κατάφερε να μετατραπεί σε έναν υποψήφιο ο οποίος πίστευε στην Αμερική συνολικά, και όχι σε συγκεκριμένες ομάδες. Διάφορες εφημερίδες, μεταξύ των οποίων και οι New York Times, αφιέρωσαν σελίδες επί σελίδων στο πώς ο Τραμπ υποβάθμισε, δυσφήμισε και αγνόησε τους κανόνες πολιτικής ορθότητας -ωστόσο αυτός συνέχισε να ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις.

Αν αυτό δεν ωθήσει τα μέσα ενημέρωσης και τους υπεύθυνους πολιτικής στρατηγικής να ξανασκεφτούν τα πράγματα, τότε τι θα το κάνει;

Οδηγούμαστε, επομένως, στο θετικό συμπέρασμα ότι στο μέλλον ο «δρόμος προς την προεδρία» θα προϋποθέτει τη ρητή αλλά και σιωπηρή επιθυμία να εκπροσωπείται ολόκληρη η Αμερική; Ότι θα αφορά ένα πραγματικό πρόσωπο αντί για ένα οικοδόμημα των focus group;

Ότι θα απαιτεί την επικέντρωση σε όσα χαρίζουν δύναμη σε ολόκληρες τις ΗΠΑ και λιγότερο στις ανάγκες και τα προβλήματα συγκεκριμένων υποομάδων;

Αν πρόκειται όντως για κάτι τέτοιο, τότε η πολιτική σκηνή των ΗΠΑ φαίνεται έτοιμη να αναδυθεί από τις στάχτες της καταστροφής. Και αν ισχύει αυτό, τότε σημαίνει ότι οι Αμερικανοί πολίτες έχουν ανάγκη να είναι πρώτα Αμερικανοί και μετά μέλη οποιασδήποτε μειονότητας ή ομάδας ειδικού ενδιαφέροντος -έστω και αν επί δεκαετίες ίσχυε το αντίθετο.

Ισότητα ευκαιριών

Η ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση και την ποιότητα ζωής θα υπαγορεύσει την επιτυχία όχι μόνο των ΗΠΑ αλλά και όλων των χωρών στον κόσμο.

Εξαλείφεται, έτσι, μια τεράστια παρεξήγηση, ότι δηλαδή όλοι χρειάζονται «να έχουν τα ίδια πράγματα»... Όχι, δεν χρειαζόμαστε τα ίδια! Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ίδια πρόσβαση. Κατά τη γνώμη μου, σε αυτό το θέμα οι ΗΠΑ βρίσκονται κάπως πίσω, γιατί η άψυχη πολιτική μηχανή προτιμούσε να εκτελεί χάρες, παρά να επικεντρώνεται στο μεγαλύτερο πρόβλημα: την άνιση πρόσβαση στην εργασία, στην εκπαίδευση και στο μέλλον.

Κάθε χρόνο πραγματοποιώ εκατοντάδες ομιλίες σε θέματα μακροοικονομικής και πολιτικής, και πάντα μου αρέσει να υπογραμμίζω ένα πράγμα: τα οικονομικά στην πραγματικότητα είναι πάρα πολύ απλά, όσο και αν εμείς οι οικονομολόγοι προσπαθούμε να τα κάνουμε να φαίνονται άκρως πολύπλοκα.

Η ανάπτυξη και η ευημερία προκύπτουν από δύο βασικούς παράγοντες: τα δημογραφικά στοιχεία (αυτό αφορά κυρίως την ανάπτυξη και λιγότερο την ευημερία) και την παραγωγικότητα.

Η αξιοποίηση της δυνατότητας βελτίωσης της παραγωγικότητας αποτελεί τον μόνο πραγματικό τρόπο διαφυγής από το υπάρχον περιβάλλον χαμηλής ανάπτυξης, καθώς οι νομισματικές και οι δημοσιονομικές πολιτικές έχουν πλέον εξαντληθεί. Η ομορφιά αυτής της αλήθειας έγκειται στο γεγονός ότι ο μόνος τρόπος να ωθήσουμε την παραγωγικότητα σε άνοδο είναι να κάνουμε τους ανθρώπους πιο έξυπνους.

Υπάρχει άνω του 80% συσχέτιση ανάμεσα στο επίπεδο IQ (βλ. μέσο επίπεδο εκπαίδευσης) και την παραγωγικότητα. Οι πιο πλούσιες χώρες στον κόσμο είναι τελικά αυτές με τον πιο μορφωμένο και άρα πιο παραγωγικό πληθυσμό.

Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι απλά η επένδυση στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στους ανθρώπους! Σκεφτείτε το για ένα λεπτό... Είναι ακριβώς το αντίθετο από το περιβάλλον που καλλιεργεί σήμερα η άψυχη πολιτική μηχανή μας.

Το δεύτερο σκέλος όλων αυτών των συλλογισμών είναι ακόμα πιο ενδιαφέρον. Όπως αναφέρει ο συνιδρυτής της PayPal, Πίτερ Τιλ, στο κλασικό βιβλίο του Από το μηδέν στο ένα: «Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η μόνη λέξη-κλειδί για οριζόντια πρόοδο είναι η παγκοσμιοποίηση: να παίρνει κάποιος πράγματα που λειτουργούν σε ένα μέρος και να τα κάνει να λειτουργούν παντού. Η Κίνα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα παγκοσμιοποίησης. Το 20ετές πλάνο της είναι να γίνει όπως είναι οι ΗΠΑ σήμερα. Οι Κινέζοι αντιγράφουν ευθέως όλα όσα έχουν λειτουργήσει καλά στον ανεπτυγμένο κόσμο: τους σιδηρόδρομους του 19ου αιώνα, τον κλιματισμό του 20ού αιώνα, ακόμα και ολόκληρες πόλεις. Μπορεί να προσπερνούν κάποια βήματα -για παράδειγμα, να μεταπηδούν κατευθείαν στις ασύρματες συνδέσεις χωρίς να εγκαθιστούν σταθερές- ,αλλά κατ' ουσίαν κάνουν απλή αντιγραφή.

»Η μόνη λέξη-κλειδί για οριζόντια πρόοδο από το μηδέν στο ένα είναι η τεχνολογία. Η ταχύτατη πρόοδος της πληροφορικής τις τελευταίες δεκαετίες έχει κάνει τη Σίλικον Βάλεϊ την πρωτεύουσα της "τεχνολογίας" γενικά. Όμως δεν υπάρχει κανένας λόγος η τεχνολογία να περιοριστεί στους υπολογιστές. Είναι πιο σωστό να πούμε ότι οποιοσδήποτε νέος και καλύτερος τρόπος να κάνουμε τα πράγματα αποτελεί τεχνολογία».

Καθετοποίηση

Αυτό είναι το επόμενο στάδιο. Η ψήφος υπέρ του Brexit και η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ σηματοδότησαν τη διπλή αντίθεση στην παγκοσμιοποίηση και στο εμπόριο, και εξέφρασαν τη διαμαρτυρία της γενιάς του 1989 και του Τείχους του Βερολίνου, η οποία αντιτίθεται στην ατέλειωτη επιμήκυνση της "οριζόντιας" προόδου επειδή απουσιάζει η κάθετη διάσταση της τεχνολογίας.

Χωρίς τον άξονα της τεχνολογίας φυσικά, η εκπαίδευση, η πληροφορία και τελικά η ανάπτυξη υπέστησαν πλήγμα.

Οι σημερινές μακροοικονομικές πολιτικές λανθασμένης κατεύθυνσης επικεντρώνονται στην παγκοσμιοποίηση ως αυτοσκοπό, αγνοώντας την τεχνολογία ή, για να επιστρέψω στον συλλογισμό μου, την παραγωγικότητα. Η πορεία προς το μέλλον από μακροοικονομική άποψη είναι απλή: χρειάζεται να κατοχυρώσουμε την ισότιμη πρόσβαση όλων ως συνταγματικό δικαίωμα, να δώσουμε έμφαση στο μέσο επίπεδο εκπαίδευσης και να παντρέψουμε τα θετικά της παγκοσμιοποίησης με τον καίριο κάθετο άξονα της τεχνολογίας.

Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλίσουμε την πρόσβαση περισσότερων ανθρώπων στην ανάπτυξη, και μάλιστα με χαμηλότερες τιμές και υψηλότερη παραγωγικότητα.

Σήμερα, η κινεζική παραγωγικότητα υπολείπεται 20% κατά αυτής των ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος να αποφύγει το Πεκίνο μια σπείρα χρέους είναι να εκτοξεύσει την παραγωγικότητα. Εκεί οφείλεται το πρόσφατο άνοιγμα του ισοζυγίου πληρωμών της Κίνας, η είσοδός της στο καλάθι νομισμάτων των Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων (ΕΤΔ) και η άδεια πρόσβασης ξένων κεφαλαίων στα πάλαι ποτέ "κόκκινα κινεζικά" χρηματοπιστωτικά προϊόντα.

Ομοίως, οι χαμένες οικονομίες της Αφρικής μπορούν να αναβιώσουν μέσω της εκπαίδευσης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να βασιστεί στο υπάρχον δίκτυο κινητής τηλεφωνίας -τα κινητά τηλέφωνα στην Υποσαχάρια Αφρική είναι πιο διαδεδομένα και από τους τραπεζικούς λογαριασμούς!

Η καινοτομία και η τεχνολογία θα επιλύσουν τα ζητήματα αποθήκευσης ενέργειας, θα βελτιώσουν τη συλλογική κατανόηση για το σύμπαν και θα οδηγήσουν σε άλλες, άκρως απαραίτητες αλλαγές, τόσο σε πραγματιστικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο.

Αυτό δεν θα συμβεί απλώς επειδή το σχεδιάσαμε, ούτε επειδή το θέλουμε... Θα συμβεί επειδή το χρειαζόμαστε. Η αλλαγή επέρχεται μόνο όταν είναι αναγκαία.

Ο ανασταλτικός παράγοντας

Η αμερικανική ψήφος την Τρίτη σηματοδότησε μεν μια πρώτη απομάκρυνση από μια χαλασμένη και άψυχη πολιτική μηχανή, αλλά η έμφαση στην παραγωγικότητα και η συνεπακόλουθη επένδυση στους ανθρώπους θα επέλθει μόνο μέσω μιας κρίσης.

Ο Τραμπ και οι σύμμαχοί του πιστεύουν ότι με τον τρόπο τους, τον τρόπο του επιχειρηματία, μπορούν να αλλάξουν κατεύθυνση στην ανάπτυξη των ΗΠΑ. Δεν θα τα καταφέρουν, ωστόσο το παράξενο δώρο αυτής της εκλογικής αναμέτρησης είναι η ακύρωση του παλιού, άψυχου μοντέλου -όχι οι πολιτικές ιδέες του ίδιου του Τραμπ.

Μια ύφεση στις ΗΠΑ παραμένει πιθανή, παρά τις προσδοκίες για έναν μποναμά δημοσιονομικών μέτρων. Οι υψηλότερες αποδόσεις (το πραγματικό αποτέλεσμα της εκλογής Τραμπ) θα αποτελειώσει ό,τι έχει απομείνει από την αμερικανική ανάπτυξη, αφού δεν έχει εξαντληθεί μόνο το πολιτικό σύστημα αλλά και πολλές επιχειρήσεις των ΗΠΑ.

Σε επίπεδο μεταχρονολογημένης ανάλυσης του εκλογικού αποτελέσματος, θα ήθελα να σημειώσω ότι η ειλικρινής εξέταση της ψήφου και του πολιτισμικού και πολιτικού παράγωγού της θα πρέπει να οδηγήσει το σύνολο των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης σε μια πιο ταπεινή στάση.

Παρακολούθησα την κάλυψη των εκλογών από το CNN -ή όπως θα έπρεπε να αποκαλείται πλέον, του "Δικτύου Ειδήσεων Κλίντον"- και ήταν πραγματικά ντροπιαστικό! Έκανε τον σταθμό προπαγάνδας με έδρα τη Μόσχα, το Russia Today, να μοιάζει με ισορροπημένο ειδησεογραφικό οργανισμό, μια πραγματικά μη κολακευτική σύγκριση για τα προσχηματικά έγκυρα έντυπα και τηλεοπτικά μέσα των ΗΠΑ.

Η αμερικανική φιλελεύθερη ελίτ ζητά τώρα επαναληπτική καταμέτρηση των ψήφων, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία ισχυρισμούς για διαβλητή διαδικασία ψηφοφορίας -μια ιδιαίτερα ειρωνική εξέλιξη, αν λάβουμε υπόψη την πολυδιατυμπανισμένη αποστροφή των μελών της απέναντι στην ιδέα ενός Τραμπ να πράττει το ίδιο σε περίπτωση ήττας του.

Ίσως είναι καιρός να στραφούμε όλοι μακριά από τα πρωτοσέλιδα και τους τίτλους των ειδήσεων, και αντ' αυτού να υποκλιθούμε σε ένα από τα πιο όμορφα κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ: το αμερικανικό σύνταγμα.

Ίσως είναι καιρός οι Αμερικανοί να δώσουν βάση στα λόγια του Φράνσις Σκοτ Κέι, ο οποίος συνέγραψε τον εμπνευσμένο εθνικό ύμνο της χώρας τους, και να κάνουν πραγματικά τις ΗΠΑ «τη γη των ελεύθερων και την πατρίδα των γενναίων».

* Ο Steen Jakobsen είναι Επικεφαλής Οικονομολόγος & Επικεφαλής Επενδύσεων της Saxo Bank.