Πώς η στροφή προς τα δεξιά θα επηρεάσει ΕΕ και αγορές

Οι υποστηρικτές της μεγάλης ευρωπαϊκής ιδέας πιθανότατα να δέχθηκαν ένα ισχυρό πλήγμα το περασμένο Σαββατοκύριακο. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι δυνάμεις του κέντρου εξακολουθούν να προηγούνται, το ολοένα κι αυξανόμενο χάσμα στο πολιτικό τοπίο δεν μπορεί παρά να επηρεάσει αρνητικά την αναπτυξιακή προοπτική της Ευρώπης και τον άνεργο πληθυσμό.

• Δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί η επέλαση των ευρωσκεπτικιστών στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

• Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κινδυνεύει, καθώς οι ψηφοφόροι απορρίπτουν τα σχέδια των Βρυξελλών για περαιτέρω ενοποίηση.

• Οι πραγματικοί χαμένοι της κάλπης εξακολουθούν να είναι οι άνεργοι και η αναπτυξιακή προοπτική, καθώς αυξάνονται οι αποκλίσεις στην Ευρώπη.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι ευρωσκεπτικιστές κέρδισαν σημαντικό έδαφος. Ωστόσο, αυτό το γεγονός μπορεί να μην έχει μεγάλη σημασία, καθώς η συνολική πλειοψηφία της παλιάς φρουράς -Συντηρητικοί, Φιλελεύθεροι, Οικολόγοι και Σοσιαλδημοκράτες- εξακολουθεί να συγκεντρώνει το 70% των ψήφων.

Ο τρόπος με τον οποίο η ψήφος διαμαρτυρίας αντιδρά στις κυρίαρχες πολιτικές παρατάξεις θα διαμορφώσει το ευρωπαϊκό τοπίο τα επόμενα πέντε χρόνια. Αν τα κόμματα διαμαρτυρίας θέλουν απλώς ένα βήμα για να φωνάζουν στην Ευρώπη «Όχι, ευχαριστούμε», τότε θα δούμε τα παλιά κόμματα να ευθυγραμμίζουν τις πολιτικές τους περισσότερο προς το κέντρο και να αποδυναμώνουν το ποσοστό της αρνητικής ψήφου. Από την άλλη μεριά, αν οι ευρωσκεπτικιστές θέλουν πραγματικά να ασκήσουν επιρροή με την ψήφο τους, τότε ο συμβιβασμός και η προσπάθεια επιρροής σε βασικές ψηφοφορίες θα μπορούσε να αποτελέσει μια στρατηγική.

Το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συντάσσει συνεχώς νόμους είναι τρομακτικό. Παράλληλα όμως, καταδεικνύει ότι η Ευρώπη σήμερα λειτουργεί σαν μια μηχανή, της οποίας η δυναμική είναι εξαιρετικά δύσκολο να σταματήσει. Το σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει δημιουργηθεί με τρόπο τέτοιο ώστε να προστατεύει το μοντέλο της γραφειοκρατίας και να ευνοεί ξεκάθαρα τα φιλοευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα.

Αυτή η μεροληπτική διάθεση και η παρούσα κατάσταση καθιστά αδύνατο το να αγνοήσει κάποιος τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ιταλία, στην Ελλάδα, στη Δανία και στη Γαλλία. Μεγαλύτερη βαρύτητα έχουν οι επιπτώσεις στη Γαλλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το μεν Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen έλαβε ποσοστό 25% και 25 έδρες, ενώ το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Nigel Farage στο Ηνωμένο Βασίλειο εξάλειψε τα παραδοσιακά κόμματα από την εξουσία και συγκέντρωσε το 28% των ψήφων, λαμβάνοντας 23 έδρες.

Ο κίνδυνος οι Βρετανοί να ψηφίσουν «Όχι» στο δημοψήφισμα το επόμενο έτος είναι πλέον υπαρκτός και ξεκάθαρος. Το Κόμμα Ανεξαρτησίας στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει εδραιωθεί στην πολιτική σκηνή της χώρας, ενώ και η Marine Le Pen στη Γαλλία θα είναι υπολογίσιμη δύναμη στις επόμενες προεδρικές εκλογές.

Η μεγαλύτερη περιθωριακή αλλαγή στην Ευρώπη θα είναι η μετακίνηση προς μια στάση «βλέποντας και κάνοντας», μακριά από την πλήρη στήριξη για οτιδήποτε ευρωπαϊκό. Τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα της Ευρώπης αγνόησαν τις επιθυμίες των ψηφοφόρων τους και τώρα αναζητούν μια αλλαγή στρατηγικής - η οποία, μετά τα αποτελέσματα αυτών των ευρωεκλογών, θα κινείται προς μια λιγότερη Ευρώπη, όχι περισσότερη.

Επιπλέον, τα αποτελέσματα έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ομιλία του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jose Manuel Barroso, στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου, κατά την οποία δήλωσε: «Το πρόβλημα με την Ευρώπη δεν είναι ότι έχουμε πάρα πολλή Ευρώπη, αλλά ότι έχουμε πολύ λίγη». Είναι ξεκάθαρο ότι οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι διαφωνούν με αυτό, και οι επιπτώσεις αυτών των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να είναι μικρές και να κινούνται με αργούς ρυθμούς, αλλά είναι σημαντικές.

• Το Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen συγκεντρώνει ποσοστό 25%, οι σοσιαλιστές του Francois Hollande βυθίζονται στο 14%.

• Το Κόμμα Ανεξαρτησίας στο Ηνωμένο Βασίλειο εκτοπίζει τα παραδοσιακά κόμματα και κερδίζει 23 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες εξαλείφονται.

• Τα δεξιά κόμματα στη Δανία, στην Ουγγαρία και στην Ολλανδία σημειώνουν σημαντική άνοδο.

• Η κεντροαριστερά στην Ιταλία συγκεντρώνει 40% και μειώνει τα ποσοστά της δεξιάς.

• Η Γερμανία παραμένει σταθερή στο κέντρο με τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση της Angela Merkel να καταλαμβάνει ποσοστό 35%.

Το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έχει πιο ενισχυμένο δημοκρατικό χαρακτήρα, σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας, και θα διαθέτει νέες νομοθετικές εξουσίες. Η συμβολή του θα είναι καθοριστική για την πλειονότητα των νομοθετικών ενεργειών της Ε.Ε. Συνολικά, πάνω από 40 νέα πεδία έχουν προστεθεί, συμπεριλαμβανομένων της αγροτικής πολιτικής, της ενεργειακής πολιτικής (ή της έλλειψής της), της μεταναστευτικής πολιτικής και των ταμείων της Ε.Ε. Το Κοινοβούλιο θα έχει επίσης τον τελευταίο λόγο για τον προϋπολογισμό της Ένωσης.

Η μεγαλύτερη άμεση αλλαγή αφορά τον νέο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος θα πρέπει πρωτίστως να λάβει την έγκριση του Κοινοβουλίου για να αναλάβει τα καθήκοντά του. Αυτό ακριβώς το σημείο αναμένεται να προκαλέσει μεγάλες τριβές ανάμεσα στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μην περιμένετε κάποια συμφωνία νωρίτερα από την τελευταία στιγμή.

Τα 751 μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου λειτουργούν σύμφωνα με συμμαχίες συμφερόντων ανά χώρα και, ορισμένες φορές, βάσει πολιτικών πεποιθήσεων. Η καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή συμμετοχής σε μια συμμαχία είναι η 23η Ιουνίου, και η «συμμαχία» πρέπει να απαρτίζεται από τουλάχιστον 25 μέλη από επτά διαφορετικές χώρες.

Εδώ, οι ψήφοι διαμαρτυρίας μπορούν να διαδραματίσουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Οι ψήφοι των ευρωσκεπτικιστών είναι διαχωρισμένες. Η έλλειψη κοινού στόχου, εκτός από μια απλή αρνητική στάση -κίνδυνος που χαρακτήριζε και το κίνημα «Κατάληψη της Wall Street» στις ΗΠΑ- κάνει την πλειοψηφία να αγνοεί το σαφές μήνυμα που θέλουν να περάσουν οι ψηφοφόροι στους πολιτικούς: ότι, δηλαδή, η Ευρώπη βρίσκεται πολύ μακριά από την καθημερινότητα των 500 εκατομμυρίων πολιτών της.

Η τραπεζική ένωση, το δίπτυχο, το εξάπτυχο, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και η χαμηλή ανάπτυξη παραμένουν πολύ μεγάλες προκλήσεις. Εξακολουθώ να θεωρώ ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη θα είναι μια δραματική επιβράδυνση στους ρυθμούς της Γερμανίας το 2015. Μέχρι σήμερα η Γερμανία είναι η κινητήριος δύναμη της ηπείρου, επιβιώνοντας μέσα στην κρίση με τις εξαγωγές της στην Ασία. Τώρα, όμως, η Ασία αρχίζει να χάνει τον βηματισμό της, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι ευρωπαϊκές εξαγωγές.

Η δημοσιονομική εποπτεία της Ε.Ε. αναμένεται να δοκιμαστεί. Η Γαλλία και η Ισπανία έχουν ήδη παραβιάσει τους περιορισμούς του ελλείμματος για το 2014 και το 2015. Η αποκαλούμενη ανάκαμψη στην ουσία είναι σταθεροποίηση και όχι ανάκαμψη. Όπως μας διδάσκει η Ιστορία, οι ενώσεις -ακόμα και οι πιο απλές- διασπώνται σε καιρούς οικονομικής δυσχέρειας. Κατά τη γνώμη μου, θα περάσουμε από μια νέα δοκιμασία με το τέλος του 2014, και το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν θα την κάνει πιο εύκολη. Είναι σαφές ότι οι πολιτικοί και οι ψηφοφόροι δεν συμφωνούν. Η ένταξη οποιουδήποτε ευρωπαϊκού στοιχείου σε ένα δημοψήφισμα ενέχει κινδύνους, ενώ εφεξής η Ευρώπη αλλάζει ρυθμό και από τροχάδην επιβραδύνει σε γρήγορο περπάτημα.

Η αγορά αγνοεί τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών του 2014 και βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο. Ωστόσο, όταν το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναλάβει τα καθήκοντά του, οι εσωτερικές συγκρούσεις θα συνεχιστούν εντός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μεταξύ του Συμβουλίου της Ε.Ε. και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μεταξύ της Ε.Ε. και των Ευρωπαίων ψηφοφόρων. Αυτό είναι και το τελικό συμπέρασμα: οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και οι ψηφοφόροι τους δεν είχαν ποτέ τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ τους. Το τίμημα αυτής της κατάστασης είναι μια συνεχής ροή κακής επικοινωνίας, η οποία αποδυναμώνει την Ευρώπη, την καθιστά περισσότερο αναποφάσιστη και αυξάνει τις αποκλίσεις.

Όπως είπε κάποτε ο George Bernard Shaw, «Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την επικοινωνία είναι η ψευδαίσθηση ότι πραγματικά υπήρξε».

Αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη είναι να προχωρήσει σε μια πολιτική και φορολογική ένωση, ώστε να μπορέσει να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί, κάτι το οποίο είναι πλέον σαφές ότι δεν πρόκειται να συμβεί. Επιπλέον, πρέπει να απλοποιήσει τον τρόπο λειτουργίας της. Επίσης πολύ απίθανο να συμβεί. Μόλις αυξήσαμε την πολυπλοκότητα της χάραξης πολιτικών και της λήψης αποφάσεων. Οι χαμένοι, όπως πάντα, είναι οι άνεργοι, η ανάπτυξη και η μεταρρυθμίσεις. Ο νικητής; Η παράταση χρόνου. Λυπηρό. Πραγματικά...