Το ολιγοπώλιο στο διαδίκτυο και η επανάσταση του Web 3.0

Στην πρώτη φάση του Web, την περίοδο 1990-2004, είχαμε στατικές ιστοσελίδες χωρίς αλληλεπίδραση. Απλά παρουσίαζαν πληροφορίες με τη μορφή κειμένου και εικόνας. Δεν μπορούσες να κάνεις login και η επικοινωνία περιοριζόταν στο e-mail, καθώς από εκεί υπήρχε μόνο δυνατότητα απάντησης.

Η επόμενη φάση του Web 2.0 περιλαμβάνει τα αναβαθμισμένα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα. Βελτίωσε την εμπειρία και τις δυνατότητες, καθώς όσοι απλά δεχόντουσαν παθητικά πληροφορίες, εκτός από καταναλωτές, μπορούν να γίνουν ταυτόχρονα και παραγωγοί περιεχομένου σε πλατφόρμες όπως το Facebook, το YouTube και το Twitter.

Οι χρήστες μπορούσαν να δημιουργήσουν τους δικούς τους λογαριασμούς σε διάφορες εφαρμογές, πράγμα που σημαίνει ότι είχαν τις δικές τους μοναδικές ταυτότητες στον online κόσμο. Αυτό άνοιξε τεράστιες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, οι οποίες απογείωσαν τη χρήση του Internet και άλλαξαν τον κόσμο για πάντα.

Ωστόσο αυτό δημιούργησε ένα πρόβλημα. Αντί να διαχυθεί η δύναμη προς τους πολλούς, όπως ήταν το αρχικό όραμα του Internet, σχηματίστηκαν κεντρικές οντότητες που με τον καιρό αποκτούσαν όλο και μεγαλύτερη δύναμη. Οι τεχνολογικοί γίγαντες που γνωρίζουμε, όπως η Amazon, η Google, η Facebook, με τη βοήθεια εξελιγμένων αλγόριθμων άρχισαν να συλλέγουν στοιχεία από τους χρήστες.

Αυτό ναι μεν βοηθάει ώστε να προβάλλουν περιεχόμενο που ταιριάζει στις προτιμήσεις μας, αλλά εγείρει ευαίσθητα ζητήματα προσωπικών δεδομένων. Οι διαφορετικές εμφανίσεις των διαφημιστικών καταχωρίσεων ανάλογα με τον χρήστη, φανερώνει πως δεν αξιοποιούν μόνο τα δεδομένα που παρέχουμε οικειοθελώς. Κάθε φορά που επισκεπτόμαστε κάποιο e-shop ή κάποιο ενημερωτικό site, ενημερώνονται,  σκιαγραφώντας έτσι το προφίλ μας.

Κι όχι μόνο το δικό μας. Μπορεί η σύζυγος ή η φιλενάδα σου να ψάχνει πληροφορίες σχετικές με την εγκυμοσύνη και με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, να μάθεις ότι έγινες πατέρας και να σου στείλει σχετικές διαφημίσεις πριν ακόμα το πληροφορηθείς από την ίδια. Σίγουρα είναι λίγο τρομακτικό…

Η μονοπωλιακή δομή του Διαδικτύου

Οι τεχνολογικοί κολοσσοί αντιμετωπίζουν ένα αναπόφευκτο δίλημμα. Δεδομένου του τρόπου κατασκευής τους, πρέπει να συνεχίσουν να αγωνίζονται για ανάπτυξη και δύναμη. Να προσελκύσουν όσο γίνεται περισσότερους ανθρώπους στα δίκτυά τους. Όσο περισσότεροι βρισκόμαστε στο Facebook τόσο υψηλότερη τιμή ζητάει από τους διαφημιζόμενους. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε το Google τόσο περισσότερα δεδομένα συλλέγει.

Τελικά ποιος διαθέτει περισσότερα ιδιωτικά δεδομένα για τους ανθρώπους; Η Google ή οι μυστικές υπηρεσίες; Ποιος έχει καλύτερη εικόνα για την ταυτότητα των ανθρώπων; Το Facebook ή οι κυβερνήσεις; Αυτά τα δεδομένα, CIA και KGB θα «σκότωναν» για να τα έχουν. Όχι αναγκαστικά σε εισαγωγικά το σκότωναν…

Το σημερινό Διαδίκτυο είναι μια αγορά ολιγοπωλίου. Οι υπάρχοντες γίγαντες των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης όχι μόνο κερδίζουν τεράστια κέρδη μονοπωλώντας τις κοινωνικές ταυτότητες και τα δεδομένα των χρηστών, αλλά μπορούν επίσης να αλλάξουν τους κανόνες του παιχνιδιού, εκμηδενίζοντας το ανοιχτό πνεύμα πάνω στο οποίο είχε αρχικά σχεδιαστεί το Διαδίκτυο.

Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα από την εκδίωξη του Προέδρου των ΗΠΑ και η απαγόρευση του να κάνει δηλώσεις σε κάποια κοινωνικά δίκτυα. Μπορεί ο καθένας να έχει την άποψη του για τον Trump, αλλά δεν παύει να είναι τρομακτική η δύναμη των μέσων. Αν μπορούν να φιμώσουν τον πανίσχυρο Πρόεδρο μιας υπερδύναμης, φανταστείτε τι μπορούν να κάνουν σε έναν αδύναμο. Δεν χρειάζεται να του διαγράψουν το μήνυμα. Μπορούν να τους πετάξουν άλλα 99 ψεύτικα από δίπλα.

Όπως ισχυρίζεται ο Παναγιώτης Γεννηματάς, επίτιμος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τραπέζης Επενδύσεων, στο βιβλίο «Ανθρώπινη Χειραφέτηση και Ύστερος Καπιταλισμός», η μάχη για τον δημοκρατικό έλεγχο της συγκεντρωμένης πληροφορίας σε ασύλληπτων πλέον διαστάσεων ηλεκτρονικές αποθηκευτικές δεξαμενές (big data) δεν δόθηκε ποτέ. Και ούτε πρόκειται να δοθεί, δεδομένης της φύσης του αντικειμένου που καθιστά κάθε αντίσταση και κάθε προσπάθεια ελέγχου πρακτικά ανώφελη. Τίθεται επομένως ένα σαφές και υπαρκτό πρόβλημα πνευματικής ελευθερίας.

Τι περιλαμβάνει το Web 3.0

Στην επόμενη φάση του, το αναβαθμισμένο Διαδίκτυο θα είναι πολύ διαφορετικό από το σημερινό. Ποιες θα είναι οι διαφορές και τι ακριβώς θα περιλαμβάνει το επόμενο στάδιο; Πιθανότατα θα είναι πιο δημοκρατικό, πιο αποκεντρωμένο. Με την προσθήκη της blockchain τεχνολογίας, θα υπάρξουν αποκεντρωμένες εφαρμογές ανοικτού κώδικα, όπου ο έλεγχος θα μεταφερθεί στους χρήστες. Ο χρήστης μπορεί να είναι ο ίδιος ιδιοκτήτης του περιεχομένου που δημιουργεί και των δεδομένων του, όχι η πλατφόρμα. 

Ένα παράδειγμα για αυτό είναι η εφαρμογή THETA που έχουμε αναλύσει εδώ. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα YouTube όπου οι παραγωγοί περιεχομένου λαμβάνουν κατευθείαν τα διαφημιστικά έσοδα από τους διαφημιζόμενους και τις διαφημιστικές εταιρείες. Η ιδιαιτερότητα σε αυτή την αρχιτεκτονική είναι πως τα δεδομένα δεν μπορούν να σβηστούν ή να αλλοιωθούν από κάποια οντότητα. Δεν βρίσκονται σε κάποιο κεντρικό σέρβερ αλλά σε χιλιάδες υπολογιστές σε όλο τον κόσμο. Όπως περίπου λειτουργούν τα torrent.

Θεωρητικά, αυτό εμπεριέχει το ρίσκο στο όνομα της ελευθερίας να δημοσιευτεί παράνομο ή επιβλαβές περιεχόμενο. Ωστόσο αυτός ο κίνδυνος στην πράξη είναι πολύ μικρότερος, καθώς τους κανόνες, όπως το τι θα επιτρέπεται να μπει και τι όχι, θα τους αποφασίζει η κοινότητα των χρηστών.

Στην ιδεατή μορφή του, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα φτάσουμε στο σημείο όπου κάθε εταιρεία θα διοικείται από έναν DAO (Decentralized Autonomous Organization ή Αποκεντρωμένο Αυτόνομο Οργανισμό). Δεν θα υπάρχουν πρόεδροι, διευθυντές ή διοικητικά συμβούλια. Εκείνοι που κατέχουν τα πιο πολλά ψηφιακά μερίδια (tokens) θα έχουν μεγαλύτερο βάρος στη λήψη των αποφάσεων.

Θα αναδυθούν νέα επιχειρηματικά μοντέλα που δεν θα περιορίζονται από κάποια κυβέρνηση, καθώς ο ψηφιακός κόσμος δεν δεσμεύεται από σύνορα. Δεν θα υπάρχει λογοκρισία, ούτε θα μπορεί να κλείσει με την απόφαση κάποιας μεμονωμένης οντότητας. Η ψηφιακή μας ταυτότητα δεν θα συνδέεται απαραίτητα με την πραγματική. Αυτό σημαίνει πως διαφυλάσσεται η ιδιωτικότητα, καθώς δεν θα μπορούν να ανιχνευτούν οι καταναλωτικές ή άλλες συνήθειές μας, αν δεν το επιθυμούμε.

Οι κυβερνήσεις μέχρι τώρα έχουν αποτύχει στο να θέσουν σε περιορισμό τους τεχνολογικούς γίγαντες όπως η Facebook και η Google. Θεωρούνται πλέον πολύ μεγάλοι ακόμα και για να τους επιβληθεί να διασπαστούν. Ίσως όμως η κυριαρχία τους περιοριστεί από τη βάση, όχι την κορυφή. Να μεγαλώσουν τόσο οι DAOs που να μπορέσουν να τους ανταγωνιστούν.

Μια άλλη δομική διαφορά είναι πως το τρέχον μοντέλο του Διαδικτύου βασίζει την αναζήτησή του σε λέξεις-κλειδιά. Όμως εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα. Πώς μπορεί μια μηχανή να γνωρίζει τη διαφορά μεταξύ ενός jaguar (το ζώο) και ενός Jaguar (το αυτοκίνητο); Ο μόνος τρόπος να γνωρίζουμε τη διαφορά είναι να κατανοήσουμε το πλαίσιο στο οποίο περιγράφεται.

Με το Web 3.0 θα υπάρξει αναβάθμιση του επιπέδου συνδεσιμότητας των δεδομένων. Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα αποκρυπτογραφούν τη φυσική γλώσσα και θα αντιλαμβάνονται τις διαθέσεις του χρήστη. Κάπως έτσι θα διαχωρίζοντας οι έγκυρες πληροφορίες από τον «θόρυβο» των ψεύτικων ή αμφιβόλου αξιοπιστίας ειδήσεων και τις απάτες.

Τα τρισδιάστατα (3D) γραφικά και η καθηλωτική τεχνολογία των συσκευών επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας (VR/AR) θα αποτελέσουν επίσης ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό του Web 3.0. Η σύγκλιση βασικών τεχνολογιών, όπως η δικτύωση 5G, το Διαδίκτυο των πραγμάτων (IoT), το AI (Τεχνητή Νοημοσύνη) και το blockchain θα στηρίξουν αυτό το 3D πλέγμα με τρόπο που θα θολώνει τα όρια μεταξύ του φυσικού και του ψηφιακού κόσμου.

Με άλλα λόγια, καλώς ήρθατε στο Metaverse. Με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που σημαίνει κάτι τέτοιο.

Συμπεράσματα

Το Web 3.0 είχε προβλεφθεί και πήρε το όνομά του από τον εφευρέτη του World Wide Web, τον Tim Berners-Lee. Ο Lee είχε οραματιστεί ένα πιο αυτόνομο, έξυπνο και ανοιχτό Διαδίκτυο. Το Web 3.0 αποτελεί στην ουσία τον επανασχεδιασμό του Internet. Υπόσχεται ένα δικαιότερο Διαδίκτυο, επιτρέποντας στο άτομο να είναι κυρίαρχο. Το blockchain θα επιτρέψει στα άτομα να συνδεθούν σε ένα διαδίκτυο όπου μπορούν να κατέχουν και να αποζημιώνονται σωστά για τον χρόνο και τα δεδομένα τους.

Φυσικά, δεν είμαστε ακόμα τόσο κοντά στο στάδιο της πλήρους υλοποίησης του Διαδικτύου επόμενης γενιάς. Οι περιορισμοί εξακολουθούν να υπάρχουν, όσον αφορά στην αποθήκευση και την ισχύ επεξεργασίας δεδομένων. Πράγματι, η τεχνολογία blockchain συνεχίζει να αγωνίζεται με ζητήματα επεκτασιμότητας, αν και φαίνεται όλο και περισσότερο ότι θα είναι θέμα του και όχι του αν ξεπεράσει με επιτυχία αυτά τα σημερινά τεχνολογικά όρια.

Το σημαντικότερο εμπόδιο βρίσκεται αλλού. Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι οι γιγαντιαίες, συγκεντρωτικές οντότητες όπως οι κυβερνήσεις και οι πολυεθνικές εταιρείες απλώς θα παραιτηθούν από τον έλεγχο των δεδομένων που τους έχουν φέρει στη σημερινή προνομιακή θέση. Όσο πιο μονοπωλιακές είναι αυτές οι εταιρείες τόσο καλύτερα γίνονται τα προϊόντα τους. Η διάσπαση αυτών των εταιρειών σε μικρότερα εξαρτήματα είναι αντίθετη με τον τρόπο κατασκευής τους.

Η ενδυνάμωση των ατόμων και των μικρών κοινοτήτων σε βάρος της ιεραρχικής δομής δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Ενστικτωδώς η κατεστημένη εξουσία δεν αποβλέπει στην προστασία των ανθρώπων όσο στην προστασία των δομών της. Η κεντρική εξουσία είναι αναπόσπαστο μέρος της επιτυχίας των εταιρειών Web 2.0. Αντίθετα, το μέτρο της αποκέντρωσης είναι αναπόσπαστο μέρος της επιτυχίας των εφαρμογών Web 3.0.

Η αρχιτεκτονική του αποκεντρωμένου δικτύου και η τεχνολογική πρόοδος λειτουργούν με εντελώς διαφορετική λογική και φιλοσοφία. Οι κυβερνώντες μπορούν να έρθουν σε επαφή, να συμφωνήσουν, να απειλήσουν, τους Διευθύνοντες Συμβούλους της Google, της Apple και του Facebook. Ή το αντίθετο. Να δωροδοκηθούν ή να απειληθούν από αυτούς.

Ποιον να βρουν όμως να συνεννοηθούν από το Bitcoin, τη Uniswap, τη Synthetix; Δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί κανείς να κάνει για να σταματήσει τις αποκεντρωμένες εφαρμογές, αν αυτές προσελκύσουν το ενδιαφέρον μιας κρίσιμης μάζας ανθρώπων. Και αυτό το ενδιαφέρον ενισχύεται από τη δικαιολογημένη δυσπιστία για τα τραπεζικά ιδρύματα, την ανισότητα του πλούτου που πλέον προκαλεί και την επίγνωση της κοινωνίας για την ασύμμετρη ισχύ που διαθέτουν οι κεντρικές οντότητες, είτε κράτη είτε εταιρείες, στη ζωή μας.

Τέλος, να επισημάνουμε πως όλα αυτά, όλη η τεχνολογική πρόοδος που πλέον έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο, δεν θα υπήρχαν ή δεν θα είχαν αυτή την κατεύθυνση, αν δεν είχε εφευρεθεί το «άχρηστο» Bitcoin και κατά συνέπεια το Ethereum και ο χώρος των κρυπτονομισμάτων.

Τα νέα της αγοράς

• Το Bitcoin δοκίμασε και πάλι το χαμηλό στις 58.550 δολάρια πριν λίγο, όπως βλέπουμε από το παρακάτω 4ωρο διάγραμμα. Την ίδια συμπεριφορά ακολουθούν από χθες το Ethereum και τα περισσότερα από τα κυριότερα κρυπτονομίσματα, τα οποία «έσβησαν» τις τελευταίες δύο ημέρες τα κέρδη που είχαν πραγματοποιήσει μέσα στον Νοέμβριο.

Σύμφωνα με το Bloomberg, η κεφαλαιοποίηση των κρυπτονομισμάτων έχει χάσει περίπου 7% τις τελευταίες 24 ώρες, φτάνοντας στα 2,8 τρισ. δολάρια. Αφορμή για τις ρευστοποιήσεις δόθηκε από το νομοσχέδιο για τις υποδομές στις ΗΠΑ, καθώς οι επενδυτές ανησυχούν για τη ρύθμιση και τη φορολογία. Επίσης σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι ρευστοποιήσεις στα παράγωγα, που ενέτειναν την ένταση της υποχώρησης.

• Η αναβάθμιση Taproot είναι πλέον γεγονός. Πρόκειται για την πρώτη αναβάθμιση του Bitcoin από τον Αύγουστο του 2017, μετά την εισαγωγή του Segregated Witness (SegWit), που είχε ως αποτέλεσμα την έναρξη λειτουργίας του Lightning Network. Η εξέλιξη αυτή ενισχύει το απόρρητο των συναλλαγών, βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και ξεκλειδώνει τη δυνατότητα εφαρμογής έξυπνων συμβολαίων στο δίκτυο. Αξίζει να σημειωθεί πως η ανωνυμία ήταν παράπλευρη ωφέλεια, καθώς η αναβάθμιση αποσκοπούσε στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας μέσω της μείωσης των δεδομένων που εισάγονται στο κάθε μπλοκ.

• Νέο social meet-up στη Θεσσαλονίκη, από το Greek Cryptocurrency Community, το Σάββατο 20 Νοεμβρίου. Το meet-up θα διεξαχθεί στο Cafe Le Monde, Μαρία Κάλλας 3, σε εσωτερικό χώρο και η είσοδος σε αυτόν ρυθμίζεται από τη σχετική νομοθεσία για τα καταστήματα εστίασης.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ

Σεμινάρια και βιβλίο για το Bitcoin

Τα αναβαθμισμένα σεμινάρια ξανάρχισαν. Διεξάγονται on-line, ζωντανά και απευθύνονται σε όσους θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην αγορά των κρυπτονομισμάτων. Στην τιμή περιλαμβάνονται δύο μαθήματα συνολικής διάρκειας 7 ωρών σε γκρουπ 10 ατόμων. Στο πρώτο εξηγούμε τις ιδιαιτερότητες του Bitcoin, τη φιλοσοφία και τη λειτουργία του, καθώς και τη διαφορά του με το ευρώ (4 ώρες). Αναφερόμαστε επίσης στο Ethereum και στα NFTs.

Στο δεύτερο, την επόμενη ημέρα, βλέπουμε πώς δουλεύει στην πράξη. Σας δείχνουμε πώς μπορείτε να αγοράσετε με τον οικονομικότερο και ασφαλέστερο τρόπο, να φυλάξετε και να μεταφέρετε τα νομίσματά σας (3 ώρες). Τελειώνοντας θα έχετε αποκτήσει ένα μικρό ποσό από τα πρώτα σας κρυπτονομίσματα.

Συμμετοχή μπορείτε να δηλώσετε στο https://www.media2day.gr/seminars. Από το ίδιο link μπορείτε να προμηθευτείτε το βιβλίο «Το επενδυτικό εγχειρίδιο του Bitcoin». Το βιβλίο είναι μοιρασμένο σε δύο μέρη. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στο Bitcoin. Σε όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη φιλοσοφία και τη λειτουργία των κρυπτονομισμάτων. Η δεύτερη ενότητα αποτελεί ένα πρακτικό επενδυτικό εγχειρίδιο. Περνάμε από το στάδιο του «γιατί να ασχοληθείτε», στο «πώς» να εμπλακείτε με τον πιο ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.

Σε όσους κάνουν το σεμινάριο και αγοράσουν το βιβλίο, θα παρέχεται ΔΩΡΕΑΝ προνομιακή σχέση με το γνωστό ανταλλακτήριο Kraken. Συγκεκριμένα, αν επιθυμείτε να γίνετε πελάτες του Kraken, θα έχετε σχεδόν την ίδια αντιμετώπιση που έχουν οι VIP πελάτες του.

* Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς.