Bitcoin: Επενδυτική ευκαιρία ή φούσκα;

Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο είχαμε διεξαγωγή ενός ξεχωριστού debate, στο πλαίσιο του Money Show 2020 που πραγματοποιήθηκε στο Caravel. Το θέμα του ήταν: Bitcoin - Επενδυτική ευκαιρία ή Φούσκα;

Ο Γιάννης Σιάτρας υποστήριξε ότι είναι φούσκα. Ο Βασίλης Παζόπουλος ισχυρίστηκε ότι είναι μία επενδυτική ευκαιρία! Οι δύο έμπειροι αναλυτές της αγοράς -και φίλοι- συναντήθηκαν και επιχειρηματολόγησαν γύρω από ένα θέμα που έχει προκαλέσει και συνεχίζει να προκαλεί παθιασμένες συζητήσεις. Έντονες λογομαχίες όπως αυτές που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στο ποδόσφαιρο ή στην πολιτική.

Παραθέτουμε τις αρχικές τοποθετήσεις και των δύο. Ξεκίνησε πρώτος ο κ. Παζόπουλος:

Tο Bitcoin είναι σαν το sex. Στην αρχή είσαι περίεργος, κατόπιν γίνεσαι ζηλιάρης που οι άλλοι το κάνουν και όχι εσύ. Τέλος, μόλις το δοκιμάσεις, θέλεις ακόμα πιο πολύ. Ωστόσο, το 99,9% του κόσμου δεν έχει καταλάβει τι είναι. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε εκείνους που το θεωρούν απάτη ή φούσκα ή κοπανιστό αέρα. Δεν το έχουν καταλάβει ακόμα και αυτοί που το έχουν αγοράσει. Το θεωρούν έναν ακόμα επενδυτικό τίτλο. Όμως δεν πρόκειται για απλή χρηματιστηριακή αξία. Πρόκειται για μια νομισματική, οικονομική και πολιτική επανάσταση. Ισάξια με αυτή που έφερε το Internet. Γιατί το blockchain δεν είναι τίποτα άλλο από την εξέλιξη του Internet.

Σκεφτείτε να κάναμε την συζήτηση το 1990. Να μην ξέρατε τι είναι το Internet. Και να σας έλεγα πως θα έρθει η ημέρα που θα αγοράζεις ιταλικά ρούχα και αμερικάνικες μετοχές από το σπίτι σου. Πως θα μαθαίνεις τα νέα άμεσα, από μια συσκευή που θα κρατάς στην παλάμη. Πόσο εύκολο θα ήταν να το εξηγήσω; Καταρχήν θα έπρεπε να σας πείσω να μην καλέσετε το ασθενοφόρο, να με παραλάβουν οι νοσοκόμοι, να μου φορέσουν την ζακέτα που κουμπώνει ανάποδα!

Το Bitcoin έχει επικριθεί επειδή δεν έχει υλική υπόσταση και επειδή δεν στηρίζεται σε κάποια κρατική εξουσία. Δικαιολογημένα το βλέπετε δύσπιστα. Δεν έχει ξαναεμφανιστεί κάτι τέτοιο ποτέ. Φανταστείτε πως είστε στην αρχαιότητα και βρεθήκατε επισκέπτης στην Αθήνα του Περικλή. Θα σας φαινόταν αδιανόητο, ότι υπάρχει και λειτουργεί ένα πολίτευμα χωρίς βασιλιά. Δεν θα το χωρούσε το μυαλό σας. Θα σηκώνατε με απόγνωση τα χέρια και θα λέγατε: Τι κάνετε εδώ; Είστε παλαβοί; Αναρχικοί; Ότι και να είστε πάντως, αυτή η τρέλα δεν θα διαρκέσει. Κι όμως, όποτε επικράτησε στην ιστορία, πλέον το αντιμετωπίζουμε ως κανονικότητα. Είναι ένδειξη προόδου, όταν η δύναμη μεταφέρεται από τον ηγεμόνα προς τον λαό.

Το ότι είστε σήμερα εδώ, αυτό από μόνο τους είναι αξιέπαινο. Είστε ελέφαντες, όχι ιπποπόταμοι. Ο επενδυτής-ελέφαντας είναι αυτός που έχει μεγάλα αυτιά και μικρό στόμα. Ο επενδυτής-ιπποπόταμος έχει μικρά αυτιά και μεγάλο στόμα. Εμένα το ταξίδι μου στην χώρα των crypto δεν ξεκίνησε καλά. Ήμουν ιπποπόταμος.

Το 2013 έμαθα για την ύπαρξη του, όταν είχε 100 δολάρια. Η αντίδραση μου στην αρχή δεν διέφερε από την συντριπτική πλειοψηφία όσων το άκουσαν για πρώτη φορά. Αμέσως πήγε το μυαλό μου πως πρόκειται για απάτη. Ρε τους γκέι! Τι σκαρφίστηκαν για να φάνε τα χρήματα του κοσμάκη! Υπάρχουν τόσο αφελείς να ανταλλάσουν τα χρήματα τους, με ψηφία στον υπολογιστή; Πως να έχει μέλλον μια νομισματική αξία που έχει εφευρεθεί από ανώνυμους χάκερς; Κάτι που δεν υπάγεται σε νόμους και ρυθμίσεις; Ένα άυλο νόμισμα που στηρίζεται μόνο στην πίστη μεταξύ αγνώστων; Οι προβληματισμοί είναι εύλογοι, μόνο που είχαν… την ατυχία να εφαρμοστούν στην πράξη. Το Bitcoin τους έχει διάψευσε.

Όταν στις αρχές του 2015 έπεσε από τα 1.000 στα 200 δολάρια, το θεώρησα φυσιολογική εξέλιξη. Το σκάσιμο μιας εξωφρενικής πυραμίδας. Ήταν η περίοδος που εκδόθηκε το βιβλίο «Επενδυτές χωρίς Σύνορα» και εγώ βρισκόμουν στο απόγειο της επαγγελματικής μου καριέρας. Την περίοδο που όλα κατέρρεαν στην Ελλάδα, η δική μου στρατηγική είχε στεφτεί από επιτυχία. Όχι μόνο είχα την πρόνοια να απομακρυνθώ έγκαιρα από οποιονδήποτε ελληνικό χρηματιστηριακό τίτλο, αλλά η ενασχόληση μου με τις αμερικάνικες μετοχές είχε προσφέρει σημαντικές αποδόσεις. Γιατί λοιπόν να ασχοληθώ με κάτι διαφορετικό; Ενδεκάδα που κερδίζει δεν αλλάζει.

Ωστόσο το Bitcoin δεν έπεσε ποτέ ξανά κάτω από τα 200 δολάρια. Αυτό ήταν κάτι περίεργο. Αν ήταν φούσκα που αποκαλύφτηκε, γιατί δεν πήγαινε στο μηδέν; Πως ήταν δυνατόν να έχει 5 δισ. κεφαλαιοποίηση ο κοπανιστός αέρας; Κάτι δεν είχα καταλάβει καλά. Τόσα χρόνια στον επενδυτικό χώρο, αν για κάτι είμαι σίγουρος, είναι πως για ότι συμβαίνει, υπάρχουν λόγοι να συμβεί. Αυτοί οι λόγοι δεν είναι πάντα λογικοί ή επιθυμητοί, αλλά υπάρχουν. Απλά δεν τους ξέρουμε.

Άρχισα λοιπόν να μαθαίνω για αυτό. Μέχρι να αποφασίσω να κάνω τις πρώτες μου αγορές, πέρασαν 2 χρόνια. Βλέπετε έχω το κουσούρι να μελετάω κάτι καλά, πριν βάλω χρήματα. Είτε τα δικά μου, είτε των πελατών μου. Μέχρι τότε είχαμε φτάσει στις αρχές του 2017. Τότε που το Bitcoin ξεπέρασε και πάλι τα 1.000 δολάρια. Εκεί έκανα το μοιραίο λάθος: θεώρησα ότι έπρεπε να περιμένω να επανέρθει σε πιο «λογική» τιμή. Δεν έγινε ποτέ.
Όταν λοιπόν ακολούθησε η επική πορεία μέχρι τα 20.000 δολάρια, ήμουν στον άχαρο ρόλο του παρατηρητή.

Όμως πλέον είχα μετατραπεί σε φανατικό μελετητή του Bitcoin. Πράγματι η μελέτη έπιασε τόπο. Μπορεί να μην ήξερα που θα σταματήσει η άνοδος, αλλά από την εμπειρία μου στα χρηματιστήρια, είχα αντιληφθεί πως θα ακολουθήσει μια μεγάλη διόρθωση. Όπως και έγινε. Τα πρώτα μου Bitcoin τα αγόρασα τον Δεκέμβρη του 2018.

Το μεγάλο μου κέρδος ήταν που είχα ανακαλύψει επιτέλους το μεγάλο μυστικό. Από που αντλούσε την δύναμη του. Ποια ήταν αυτή;

Διαπίστωσα με μεγάλη μου έκπληξη ότι άνθρωποι που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους (άρα δεν είχαν κανένα λόγο να εμπιστευτούν ο ένας τον άλλο) συναλλασσόντουσαν σε ένα αξιοπερίεργο περιβάλλον εμπιστοσύνης. Ενδεχομένως να κατοικούσαν στην άλλη άκρη του πλανήτη, με διαφορετική κουλτούρα, ίσως σε εχθρικά κράτη. Κι όμως ανταλλάσανε χρήματα μεταξύ τους απευθείας, χωρίς να χρειάζεται η διαμεσολάβηση κανενός. Ούτε τράπεζας, ούτε δικηγόρων.

Ξεκινώντας να μελετάω το Bitcoin, δεν φαντάστηκα ότι θα ανακάλυπτα αυτές τις δυνατότητες. Ούτε την φιλοσοφία που πρέσβευε. Όταν το αντιλήφθηκα όμως δεν υπήρχε επιστροφή. Ήμουν σαν το Neo στην ταινία Matrix, όταν πήρε το μπλε χάπι. Για αυτό βλέπω με κατανόηση όσους αδυνατούν να αντιληφθούν τι γίνεται με το Bitcoin. Την έχω πατήσει και εγώ.

O αντίλογος

Στην εισαγωγή του, ο κ. Γιάννης Σιάτρας ανέφερε ότι το Bitcoin δε συνιστά χρήμα. Για να υποστηρίξει αυτή τη θέση ανέφερε διάφορα παραδείγματα:

α) Όταν προταθεί ως νόμισμα πληρωμής σε κάποια -έστω απλή- συναλλαγή της καθημερινότητας, απορρίπτεται με άμεσο και κατηγορηματικό τρόπο. Η δε άρνηση, θεωρείται ως απόλυτα φυσιολογική τόσο από τον αρνούμενο, όσο και από τον προτείνοντα. Συνεπώς, κάτι το οποίο δε γίνεται ευρέως αποδεκτό και το οποίο δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο συναλλαγής, δε μπορεί να είναι χρήμα.

β) Το Bitcoin έχει υπόσταση μόνον όταν αυτό είναι αντικείμενο συναλλαγής σε μία αγορά και έχει σχέση ανταλλαγής με κάποιο κανονικό και νόμιμο νόμισμα, συνήθως με το δολάριο. Εάν παύσει να ανταλλάσσεται με κάποιο άλλο νόμισμα, ή παύσει να είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε μία -έστω άτυπη- χρηματοοικονομική αγορά, τότε παύει να έχει αυθύπαρκτη υπόσταση και ουδείς θα ήταν διατεθειμένος να συνεχίσει να το διακρατά.

Αντίθετα, ένα άλλο νόμισμα, για παράδειγμα το ευρώ, έχει αυθύπαρκτη υπόσταση, ακόμη και εάν δεν είναι μετατρέψιμο σε άλλο νόμισμα, ή και εάν δεν είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε μία αγορά. Παράλληλα, εάν διακοπεί η δυνατότητα ανταλλαγής του ευρώ σε Bitcoin και πάλι εξακολουθεί να έχει την ιδιότητα του χρήματος. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: α) επειδή είναι απ’ όλους αποδεκτό ως μέσο συναλλαγής και β) επειδή αυτό το επιβάλλει ο νόμος. (το δεύτερο, είναι κάτι πολύ σημαντικό).

γ) Ένα υπερβολικό επιχείρημα αναφέρει ότι το Bitcoin είναι ο “νέος χρυσός”, ή ότι -τέλος πάντων- θα εξελιχθεί σε κάτι τέτοιο. Αν ως χρυσό αναφερθούμε σε μία χρυσή λίρα, σήμερα, μεταξύ του Bitcoin Και της λίρας, υπάρχει μία “τριγωνική” σχέση ανταλλαγής: Bitcoin - δολάριο - χρυσός (λίρα). Το ζήτημα όμως και πάλι είναι ότι, το Βitcoin εξακολουθεί να μη μπορεί να σταθεί μόνο του. Αντίθετα, η χρυσή λίρα, πάντα μπορεί να σταθεί μόνη της. Και μάλιστα, η χρυσή λίρα ήταν επί δεκαετίες το τελευταίο και πιο σίγουρο καταφύγιο νομισματικής μονάδας (και ασφάλειας) στη χώρα μας, σε κάθε οικονομική ή εθνική κρίση, μέχρι και τη δεκαετία του 1970.

δ) Δε θα πρέπει ποτέ να συγχέουμε τις έννοιες της “τιμής” και της “αξίας”. Αυτές συχνά απέχουν μεταξύ τους, όμως διαχρονικά τείνουν προς την ίδια κατεύθυνση και το ίδιο σημείο και η διακύμανσή τους συσχετίζεται με την προσφορά και τη ζήτηση. Το ότι το Bitcoin έχει τιμή περίπου 8.500 δολάρια, με κανέναν τρόπο δε σημαίνει ότι αυτή είναι και η αξία του.

Στη συνέχεια, ο κ. Γιάννης Σιάτρας ανέφερε ότι “αν έπρεπε οπωσδήποτε να συγκρίνω το Bitcoin με κάτι, το μόνο με το οποίο θα μπορούσα να το συγκρίνω είναι η πατάτα. Και θα το έκανα αυτό, επειδή η πατάτα ανήκει στην ίδια συνομοταξία (των “αγγειόσπερμων”) που ανήκει και η τουλίπα. Η τουλίπα είναι γνωστή στο χρηματοοικονομικό κόσμο, επειδή πριν από 4 περίπου αιώνες έπαιξε το ρόλο του bitcoin στους ανθρώπους εκείνης της εποχής, και ικανοποίησε τη φυσιολογική διάθεση του ανθρώπου για πλουτισμό -ή καλύτερα, για γρήγορο πλουτισμό. Βεβαίως, όπως συνήθως συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές -στις περιπτώσεις εκδήλωσης μίας κερδοσκοπικής μανίας, ή φούσκας- τους κατέστρεψε όλους, ή όσους έμειναν με τον “μουτζούρη” (την τουλίπα στην προκειμένη περίπτωση) στο χέρι. Και βεβαίως κατέστρεψε και την ολλανδική κοινωνία, όπου εκδηλώθηκε η “μανία”. Όταν κάποια στιγμή κόπασε η περιπέτεια της τουλιπομανίας, ο βολβός της τουλίπας είχε την τιμή, ενός βολβού κρεμμυδιού. Δηλαδή, τόση περίπου ήταν η πραγματική του αξία. “Πολύ φοβάμαι, ανέφερε ο κ. Σιάτρας, πως, όταν θα κοπάσει η περιπέτεια του Βitcoin, η τιμή του, θα είναι μικρότερη από την τιμή αυτής της πατάτας. Επειδή η πραγματική του αξία είναι μικρότερη”.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο κ. Σιάτρας ανέφερε ότι θα πρέπει να γίνεται ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ της τεχνολογίας που δημιούργησε το Bitcoin, δηλαδή της τεχνολογίας “blockchain” και του Bitcoin. “Η τεχνολογία μπορεί να αποβεί σημαντική για την περαιτέρω εξέλιξη της πληροφορικής και να ωφελήσει τον άνθρωπο και τις κοινωνίες ποικιλοτρόπως”, ανέφερε. “Από την άλλη πλευρά, το Bitcoin, είναι σήμερα ένα αντικείμενο συναλλαγών σε -έστω ανοργάνωτες και μη προστατευόμενες- αγορές. Ως τέτοιο, είναι εξαιρετικό, αφού συνδυάζει διαρκή διαπραγμάτευση με χαμηλό κόστος και σημαντικά μεγάλο “βάθος”. Όμως, αυτό απέχει πάρα πολύ από το να δίνει στο Bitcoin τις ιδιότητες του χρήματος”.

“Θα είναι ολέθριο λάθος”, υπογράμμισε ο κ. Σιάτρας, “αν το Bitcoin θεωρηθεί ως χρήμα και, πέραν από αντικείμενο διαπραγμάτευσης, γίνει αντικείμενο επένδυσης”.

Τέλος, ο κ. Σιάτρας, χαιρετίζει την κίνηση των κεντρικών τραπεζών να μελετήσουν τη λειτουργία και τη δημιουργία ενός ψηφιακού νομίσματος, αφού, όπως ανέφερε “οι τεχνολογικές εξελίξεις, αναπόφευκτα, οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση”.

Το Bitcoin και ο παροξυσμός που το συνόδευσε, έκανε τους πάντες να συνειδητοποιήσουν ότι και το χρήμα, ως αγαθό, θα υποστεί αλλαγές και ότι, αν αυτές οι αλλαγές δεν είναι μελετημένες και συντονισμένες, τότε θα δημιουργούνται διάφορα κερδοσκοπικά φαινόμενα που θα προκαλούν ζημιά σε όσους εμπλακούν μ’ αυτά. Παράλληλα, δημιούργησε τον προβληματισμό για το πώς μπορούν να συμμετάσχουν στα παγκόσμια οικονομικά δρώμενα, άνθρωποι που -για διάφορους, κοινωνικούς ή πολιτικούς λόγους- είναι αποκλεισμένοι από το τραπεζικό σύστημα. Στον προβληματισμό αυτόν συνέβαλε και η κίνηση του κ. Ζούκερμπεργκ από το Facebook να δημιουργήσει το libra, κάτι το οποίο βεβαίως κινείται σε άλλη σφαίρα απ’ αυτή του Bitcoin. Όλα αυτά, είναι θετικά και βήματα προς τα μπρος για τον άνθρωπο και τις κοινωνίες.

Ο κ. Γιάννης Σιάτρας, είναι οικονομολόγος, εκδότης του επενδυτικού περιοδικού ΧΡΗΜΑ & ΑΓΟΡΑ και διαχειριστής του www.eurocapital.gr