Οι Κεντρικές Τράπεζες και το σενάριο αντικατάστασης χρυσού με… Bitcoin

Ο χρυσός και το ασήμι θεωρούνταν χρήμα εδώ και χιλιάδες χρόνια, γιατί υπάρχουν σε περιορισμένη ποσότητα. Χρειάζεται προσπάθεια, κόπος, χρόνος, έξοδα, για να μπορέσει να φτάσει στα χέρια μας. Να ανακαλύψουν πού έχει κοίτασμα, να σκάψουν στο έδαφος, να το βρουν. Το Bitcoin έχει και αυτό τα χαρακτηριστικά ενός πολύτιμου μετάλλου. Η εξόρυξή του έχει σημαντικό κόστος και κυρίως είναι σε σπάνια και αυστηρά πεπερασμένη ποσότητα. Ξέρουμε πόσα είναι, πόσα θα παραχθούν και με ποιο ρυθμό.

Μπορεί να ακούγεται εξωφρενικό ή απίθανα αλαζονικό να συγκρίνεις τον χρυσό, μια διαχρονική αξία η οποία γίνεται αποδεκτή από όλους, με το Bitcoin που μόλις έκλεισε 10 χρόνια παρουσίας και ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου αγνοεί την ύπαρξή του. Ωστόσο, καλώς ή κακώς, πιστεύουν αρκετοί πως το Bitcoin είναι ακόμα καλύτερο. Ότι θα αποδειχθεί ακόμα πιο πολύτιμο. Ίσως λοιπόν να αποτελέσουν την κρίσιμη μάζα για να εκτοξευτεί η τιμή του.

Η αξία και του χρυσού και του Bitcoin καθορίζεται με τον ίδιο τρόπο. Με την προσφορά να είναι προκαθορισμένη, η τιμή ανεβοκατεβαίνει καθώς αυξομειώνεται ο αριθμός των ενδιαφερομένων. Είναι δύσκολο να εξηγηθεί ο μηχανισμός που αποτρέπει την αντιγραφή των χρημάτων. Αντίθετα, κανείς δεν χρειάζεται να εξηγήσει γιατί ο χρυσός είναι πολύτιμος. Πρόκειται για μια απλή στη σύλληψη έννοια, που έχουμε αποδεχτεί ως φυσιολογική. Η αλήθεια είναι πως η δυσπιστία τους γύρω από τα ψηφιακά νομίσματα είναι δικαιολογημένη.

Ο μέσος άνθρωπος, ειδικά μεγαλύτερης ηλικίας, δυσκολεύεται να αποδεχτεί πως κάτι εντελώς ψηφιακό έχει αξία. Αφού μπορώ να κάνω copy paste οποιοδήποτε ψηφιακό αρχείο με χαρακτηριστική ευκολία, γιατί να μην αντιγράψω ψηφιακά χρήματα; Από τη στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχει κάποια κυβέρνηση που να το απαγορεύει; Αυτή είναι η «μαγεία» του blockchain. Ότι ανακάλυψε τον τρόπο που εμποδίζει τους χρήστες να χρησιμοποιούν το ίδιο νόμισμα ξανά και ξανά.

Πότε θα αρχίσει να αστράφτει το Bitcoin σαν χρυσός; Μόλις η πρώτη Κεντρική Τράπεζα αποφασίσει να αποθηκεύσει Bitcoin και να το συνυπολογίσει στα συναλλαγματικά της αποθέματα. Είναι μακριά αυτή η ημέρα; Από ό,τι φαίνεται, όχι και τόσο. Ήδη το Αφγανιστάν και η Τυνησία είναι σε συζητήσεις με το ΔΝΤ για να εκδώσουν ομόλογα με αντίκρισμα σε Bitcoin.

Γιατί να το κάνουν; Επειδή το Bitcoin έχει απειροελάχιστα έξοδα φύλαξης και σε αντίθεση με τον χρυσό, θα μπορεί να το κρατήσει στη χώρα της. Ο χρυσός υπερτερεί σε ιστορία ή αν θέλετε σε λάμψη, αλλά μειονεκτεί σε ευκολία. Είναι βαρύς και δυσκίνητος στη μεταφορά, δύσχρηστος στις εμπορικές συναλλαγές, έχει μεγάλο κόστος φύλαξης και ασφάλισης. Ειδικά ο τελευταίος είναι ο λόγος που ελάχιστες Κεντρικές Τράπεζες τον κρατάνε στο έδαφός τους. Αναγκαστικά εξαρτιούνται από άλλους. Αν αναρωτιέστε πόσο κακό είναι αυτό, μπορούμε να γυρίσουμε πίσω στην ιστορία.

Τον Σεπτέμβρη του 1938, τα ναζιστικά στρατεύματα κατέλαβαν μέρος της Τσεχοσλοβακίας, με το πρόσχημα της προστασίας των Σουντέτεν, των γερμανικής καταγωγής πληθυσμών που ζούσαν στη χώρα αυτή. Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτη του 1939, εισέβαλαν και στην Πράγα και κατέλαβαν όλη τη χώρα, την οποία και προσάρτησαν στη Γερμανία.

Αυτά είναι γνωστά. Από δω και πέρα αρχίζει το ενδιαφέρον κομμάτι. Η Τσεχοσλοβακία είχε μια σημαντική ποσότητα χρυσού, περίπου 100 τόνους. Η Κεντρική της Τράπεζα είχε προβλέψει να μην τον κρατάει στη χώρα, αλλά για λόγους ασφαλείας τον είχε μεταφέρει προς φύλαξη σε δύο λογαριασμούς της στην Τράπεζα της Αγγλίας: τον ένα στο όνομά της και τον άλλο στο όνομα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS), δηλαδή του οργανισμού που έπαιζε (και παίζει ακόμα) τον ρόλο του τραπεζίτη των κεντρικών τραπεζών.

Τρεις μέρες μετά την εισβολή, η Reichsbank, η ΚΤ της Γερμανίας, έδωσε εντολή με την απειλή περιστρόφου στον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Τσεχοσλοβακίας να ζητήσει μεταφορά του χρυσού στον λογαριασμό της γερμανικής κεντρικής τράπεζας. Ήταν προφανές ότι η εντολή αυτή δόθηκε υπό το καθεστώς απειλής (under duress) και δεν έπρεπε να εκτελεστεί.

Ο διοικητής της τράπεζας της Αγγλίας, ο Montagu Norman, ο οποίος ήταν στενός φίλος και θαυμαστής του Γερμανού ομολόγου του Hjalmar Schacht, του περίφημου τραπεζίτη του Χίτλερ, είχε όμως διαφορετική γνώμη. Μετέφερε αμέσως τον χρυσό στα βιβλία της Reichsbank και αργότερα, στο Βερολίνο.

Η διοίκηση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, στην Ελβετία, ζήτησε νομική συμβουλή, για να λάβει την απάντηση ότι οι κεντρικές τράπεζες της Αγγλίας και της Γαλλίας, δηλαδή των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, δεν έβλεπαν «κώλυμα».

Όπως αναμενόταν, η μεταφορά-κλοπή σήκωσε θύελλα. Ο Τσόρτσιλ εναντιώθηκε, αναφέροντας στη Βουλή των Κοινοτήτων ότι «η Τράπεζα της Αγγλίας έπαψε να είναι το ασφαλέστερο μέρος του κόσμου». Ωστόσο δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα. Η Κεντρική Τράπεζα απολάμβανε μεγάλο βαθμό αυτονομίας στις αποφάσεις της.

Όσο και αν θεωρούμε πως ο κόσμος είναι αρκετά διαφορετικός σήμερα, αυτό που δεν έχει αλλάξει στο παραμικρό είναι πως οι Κεντρικοί Τραπεζίτες γνωρίζονται μεταξύ τους. Πολλές φορές είναι και φίλοι. Η συγκέντρωση της ελίτ των Κεντρικών Τραπεζών κάθε χρόνο στο Jackson Hole είναι χαρακτηριστική. Πρόκειται για έναν διακριτικό και κλειστό τόπο, όπου γίνονται ανεπίσημες κουβέντες σε φιλικό κλίμα. Δεν κρατούνται ποτέ πρακτικά.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται και μας δίνει μαθήματα. Το αν μαθαίνουμε από αυτά είναι ένα ζήτημα, πάντως το σίγουρο είναι πως μελετώντας την βλέπει κανείς ότι σχεδόν όλα έχουν ήδη συμβεί. Οι Κεντρικοί Τραπεζίτες ούτε άμεμπτοι ηθικά είναι, ούτε αλάνθαστοι, ούτε υπεράνω προσωπικών ή εθνικών φιλοδοξιών. Γιατί να τους εμπιστευόμαστε τυφλά;

* Η ιστορία του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου είναι από τον Χρήστο Κίσσα.