Αρνητικά επιτόκια: Το μάθημα από τη Δανία

Ο Μάριο Ντράγκι άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο επιβολής αρνητικών επιτοκίων. Τι δείχνει το παράδειγμα της Δανίας όπου διεξάγεται το μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα; Ο αντίκτυπος στο δανεισμό ήταν ελάχιστος

Δημοσιεύθηκε: 10 Μαΐου 2013 - 16:54

Richard Milne

Αρνητικά επιτόκια: Το μάθημα από τη Δανία

Στο βιβλίο του Λιούις Κάρολ, «Μες στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί», η Αλίκη βρίσκει έναν κόσμο οικείο αλλά παράξενο, πατώντας σε έναν καθρέφτη. Ο χρόνος κυλά ανάποδα όπως ακριβώς και το διάσημο πλέον ποίημα Τζαμπερόκι.

Οι τράπεζες της ευρωζώνης βρίσκονται πλέον αντιμέτωπες με το δικό τους καθρέφτη καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επιβολής αρνητικών επιτοκίων στις καταθέσεις. Η ιδέα να χρεώνει η κεντρική τράπεζα για τη διακράτηση ρευστότητας να ανατρέπει το κατεστημένο. Όμως, οι συνέπειες μία τόσο ριζικής κίνησης αποτελούν ακόμη αντικείμενο συζήτησης.

Ενώ οι τράπεζες της ευρωζώνης προσπαθούν να καταλάβουν πως θα δείχνει ο κόσμος ανάποδα, μπορούν να εξετάσουν το παράδειγμα της Δανίας, όπου διαδραματίζεται ένα από τα μεγαλύτερα πειράματα στη νομισματική πολιτική από τότε που ξεκίνησε η χρηματοοικονομική κρίση.

Η Δανία είναι το πρώτο ευρωπαϊκό κράτος που εισήγαγε αρνητικά επιτόκια για καταθέσεις με ουσιαστικό τρόπο όταν μείωσε τα επιτόκια στο -0,2% τον Ιούλιο. Η Σουηδία εισήγαγε αρνητικά επιτόκια την περίοδο 2009-2010, αλλά το μέγεθος των καταθέσεων που επηρεάστηκαν ήταν πολύ μικρό.

Μπορεί η Δανία να μην είναι μέλος της ευρωζώνης, αλλά οι τράπεζές της είναι ίσως το πιο κοντινό ισοδύναμο των τραπεζών της ευρωζώνης στην Σκανδιναβία. Τα χρέη των νοικοκυριών βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα, η οικονομία έχει εγκλωβιστεί στην ύφεση ή τη χαμηλή ανάπτυξη κατά την τελευταία πενταετία, αρκετές τράπεζες της χώρας χρεοκόπησαν και όσες απομένουν παλεύουν να καταστούν και πάλι κερδοφόρες.

Ο στόχος της Δανίας με την επιβολή αρνητικών επιτοκίων ωστόσο, ήταν σαφής και πολύ διαφορετικός από τον στόχο της ΕΚΤ. Η Danmarks Nationalbank ήθελε μόνο να ελέγξει τη συναλλαγματική ισοτιμία του εθνικού νομίσματος, δεδομένου ότι η κορώνα είναι συνδεδεμένη με το ευρώ.

Ο στόχος της ΕΚΤ όμως, προκύπτει περισσότερο από το επιχείρημα ότι έτσι θα ενθαρρυνθούν οι τράπεζες να συγκεντρώνουν λιγότερη ρευστότητα και αντιθέτως να δανείζουν.

Παρόλα αυτά, η πρακτική επέφερε σημαντικό κόστος στις τράπεζες της Δανίας. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είχαν μεγάλα ποσά εντός της κεντρικής τράπεζες λόγω της μαζικής ρευστότητας. Παρά την εισαγωγή των αρνητικών επιτοκίων, οι καταθέσεις στην Nationalbank παρέμειναν στα 150 δισ. κορώνες για περισσότερο από ένα χρόνο.

Η κεντρική τράπεζα και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αρχικά εκτιμούσαν ότι το κόστος θα άγγιζε τα 300 εκατ. κορώνες. Έκτοτε το επιτόκιο καταθέσεων διαμορφώθηκε στο -0,1%, ενώ αναλυτές της Nordea εκτιμούν τώρα ότι οι τράπεζες αντιμετώπισαν κόστος επιτοκίων ύψους 150 εκατ.

Η Nationalbank άλλωστε, έπραξε πολλά για να περιορίσει το κόστος για τις τράπεζες. Διεύρυνε τα ποσά που μπορούν να κατατεθούν σε ανοιχτούς λογαριασμούς με επιτόκιο 0% από 23 δισ. κορώνες σε 70 δισ. κορώνες και προσφάτως ακόμη περισσότερο, στα 101 δισ. κορώνες. Αυτό σαφέστατα αντισταθμίζει το κόστος των αρνητικών επιτοκίων.

Τι έγινε όμως, με το μείζον θέμα για την ΕΚΤ: τα αρνητικά επιτόκια ανάγκασαν τελικά τις τράπεζες να αλλάξουν συμπεριφορά και να δανείζουν περισσότερο;

Η κεντρική τράπεζα δηλώνει κατηγορηματικά ότι παρατήρησε ελάχιστο αν όχι μηδαμινό αντίκτυπο στο δανεισμό από αυτή την κίνηση. Οι ίδιες οι τράπεζες παράλληλα υποτιμούν τον αντίκτυπο των αρνητικών επιτοκίων. Έρευνες δείχνουν ότι τα πιστωτικά standard για εταιρείες έγιναν ακόμη πιο αυστηρά φέτος και τον προηγούμενο χρόνο. Για τα νοικοκυριά της Δανίας, που καταγράφουν το μεγαλύτερο δανεισμό διεθνώς, η αύξηση των ενυπόθηκων δανείων στις αρχή του έτους ήταν η μικρότερο από την αρχή του αιώνα.

Οι τραπεζίτες της Δανίας δηλώνουν ότι σε κάθε περίπτωση οι περισσότερες αποφάσεις τους- είτε πρόκειται για το δανεισμό είτε για τις καταθέσεις – δεν συνδέονται πλέον με τα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας όπως στο παρελθόν. Έτσι, ενώ το κόστος χρηματοδότησης ενισχύεται προσπαθούν παράλληλα να αυξήσουν το κόστος δανεισμού ανεξαρτήτως από τα επίσημα επιτόκια.

Πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι βλέπουν ελάχιστες ευκαιρίες να δανείσουν καθώς μειώνεται η διάθεση ανάληψης κινδύνου ενώ η ζήτηση παραμένει αδύναμη. Η ανησυχία λοιπόν, είναι ότι με την επιβολή κόστους στο τραπεζικό σύστημα, τα επιτόκια μπορεί τελικά να οδηγήσουν τις τράπεζες να δανείζουν λιγότερο και όχι περισσότερο.

Παράλληλα, όμως, δεν υπήρξε σημαντικός αντίκτυπος στις καταθέσεις των πελατών λιανικής τραπεζικής. Τα επιτόκια για τα νοικοκυριά ελάχιστα κινήθηκαν ενώ τα επιτόκια για τις επιχειρήσεις μειώθηκαν, αν και εξακολουθούν να διατηρούν θετικό πρόσημο. Η Danske Bank, το μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της χώρας, προκάλεσε έντονη αναστάτωση όταν δήλωσε ότι θα χρεώνει 480 κορώνες για κάθε τραπεζικό λογαριασμό. Στόχος της κίνησης αυτής όμως, ήταν περισσότερο να ξεφορτωθεί η τράπεζα τους μη προσοδοφόρους λογαριασμούς και όχι να αντιδράσει στα αρνητικά επιτόκια.

Έτσι, μετά από περίπου ένα χρόνο με αρνητικά επιτόκια στη Δανία, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι επιφέρουν αντίκτυπο στη συμπεριφορά των τραπεζών. Κοιτώνας μέσα από τον καθρέφτη των αρνητικών επιτοκίων, η ΕΚΤ μπορεί να θέλει να μελετήσει τα λόγια του Καπελά προς την Αλίκη: «Ο κανόνας είναι, πάντα έχουμε μαρμελάδα χθες και μαρμελάδα αύριο. Ποτέ όμως, δεν έχουμε μαρμελάδα σήμερα»

© The Financial Times Limited 2013. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation