Σώστε τις τράπεζες για να σωθεί η ευρωζώνη

Μόνο αν σωθεί πρώτα ο τραπεζικός κλάδος θα αντιμετωπιστεί η κρίση στις πραγματικές οικονομίες. Τρεις άξονες, με άμεσα κεφάλαια κίνησης στις οικονομίες, δημόσιο χρήμα στις τράπεζες και πιο ενεργητική ΕΚΤ.

Δημοσιεύθηκε: 22 Μαΐου 2012 - 07:45

Jeffrey Sachs

Σώστε τις τράπεζες για να σωθεί η ευρωζώνη

Αν η ευρωζώνη θέλει να σωθεί, θα πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματική κρίση: τον τραπεζικό κλάδο. Έχει ξοδευτεί πάρα πολύς χρόνος σε δημοσιονομικές στρατηγικές, ενώ η απειλή στην ύπαρξη της ευρωζώνης είναι η συνεχιζόμενη κατάρρευση του τραπεζικού δανεισμού στις αδύναμες οικονομίες. Ναι, η δημοσιονομική πολιτική έχει σημασία, αλλά η διαμάχη που προσδιορίζεται ως μάχη ανάμεσα στη λιτότητα (περισσότερη μείωση ελλείμματος) και την ανάπτυξη (περισσότερες δαπάνες με έλλειμμα) είναι μεγάλη παραπλάνηση για την επιβίωση του ευρώ.

Το 2008 η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ προήλθε από τον υπερβολικό τραπεζικό δανεισμό στη δεκαετία του 2000, που προκλήθηκε από την απορρύθμιση και την υπερβάλλουσα ρευστότητα από τη Federal Reserve και την ΕΚΤ. Η υπερβάλλουσα ρευστότητα κατέληξε σε μια σειρά subprime δανειολήπτες. Εκδηλώθηκαν φούσκες ακινήτων στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, στην Ιρλανδία και στην Ισπανία, φούσκα εταιρικών εξαγορών στην Ισλανδία και όργιο δαπανών στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα.

Όταν η εύκολη πίστωση σταμάτησε το 2008, ο τραπεζικός κλάδος απέμεινε με υπερβολική μόχλευση και ανεπαρκή κεφάλαια. Τα τραπεζικά ενεργητικά, όπως ενυπόθηκα χρεόγραφα, εταιρικές εξαγορές και κρατικά ομόλογα, υπέστησαν μεγάλες ζημίες, οπότε τα τραπεζικά κεφάλαια βούλιαξαν. Μετά τη Lehman ακολούθησε χρηματοπιστωτικός πανικός. Οι τράπεζες σταμάτησαν να δανείζουν η μία στην άλλη ή σε επιχειρήσεις blue-chips. Η ρευστότητα στέγνωσε και οι ΗΠΑ και η Ευρώπη διολίσθησαν σε σοβαρή ύφεση.

Η Fed ορθώς πλημμύρισε την οικονομία με ρευστότητα μετά την κατάρρευση της Lehman, λήγοντας έτσι τον τραπεζικό πανικό την άνοιξη του 2009. Οι αμερικανικές τράπεζες σταδιακά ανακεφαλαιοποιήθηκαν, με διοχέτευση δημόσιου χρήματος (με το Troubled Asset Relief Program), με τα κέρδη από τα δάνεια με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο από τη Fed, με την ανάκαμψη στις τιμές ενεργητικών και την διοχέτευση νέου μετοχικού κεφαλαίου. Η δημοσιονομική στήριξη στις ΗΠΑ έπαιξε ίσως μικρό ρόλο στο ξεκίνημα της αμερικανικής ανάκαμψης το 2009, αλλά η προσπάθεια της Fed να ανατρέψει τον τραπεζικό πανικό ήταν ο καθοριστικός παράγοντας.

Η ευρωζώνη, αντίθετα, απέτυχε να αντιμετωπίσει την εξίσου σοβαρή τραπεζική κρίση, ειδικά στις πιο αδύναμες οικονομίες της. Οι ελληνικές τράπεζες, με τα μεγάλα ανοίγματα στα εθνικά κρατικά ομόλογα, υπέστησαν καταστροφική απώλεια κεφαλαίου. Όταν άρχισαν να κυκλοφορούν οι φήμες τον Δεκέμβριο του 2009 ότι η Ελλάδα ίσως κηρύξει στάση πληρωμών και εξέλθει από την ευρωζώνη, οι ελληνικές τράπεζες δεν μπορούσαν πλέον να εκδώσουν χρεόγραφα ή να προσελκύσουν καταθέσεις ή διατραπεζικές γραμμές πιστώσεων.

Με τις καταθέσεις να μειώνονται και χωρίς πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, έκοψαν κάθετα τα δάνεια, προκαλώντας καταστροφική οικονομική ύφεση, που συνεχίζει να βαθαίνει.

Η ελληνική οικονομία καταρρέει κυρίως όχι από τη δημοσιονομική λιτότητα ή την έλλειψη εξωτερικής ανταγωνιστικότητας, αλλά από τη χρόνια έλλειψη κεφαλαίου κίνησης. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να βρουν χρηματοδότηση. Από το 2010 η Ελλάδα προσπαθεί να σταθεροποιήσει μια εξελιγμένη σύγχρονη οικονομία, ενώ το τραπεζικό σύστημα συρρικνώνεται δραματικά. Απλά δεν γίνεται. Η κατάρρευση του τραπεζικού κλάδου της Ελλάδας θυμίζει τη δραματική συρρίκνωση του τραπεζικού δανεισμού το 1929-33 στο Μεγάλο Κραχ.

Η τραπεζική αποστράγγιση της Ευρώπης δεν σταματά στην Ελλάδα. Οι οvernight καταθέσεις διολισθαίνουν από τα μέσα του 2010 στους τραπεζικούς κλάδους πολλών ακόμη κρατών της ευρωζώνης, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία. Ως εκ τούτου, ο τραπεζικός δανεισμός σε αυτές τις χώρες επίσης κόβεται, προκαλώντας τη διπλή ύφεση που εκδηλώνεται σήμερα. Και η κατάσταση εύκολα θα επιδεινωθεί αν οι τράπεζες προσπαθήσουν να βελτιώσουν τους κεφαλαιακούς συντελεστές τους μειώνοντας παραπάνω τον δανεισμό, αντί να αντλήσουν νέα κεφάλαια.

Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι ευρωπαϊκές αρχές, και ειδικά οι Γερμανοί πολιτικοί, αναγνωρίζουν την προτεραιότητα στο να σωθούν οι τράπεζες της ευρωζώνης, και ειδικά της Ελλάδας και άλλων αδύναμων οικονομιών. Η European Banking Authority επιβάλλει αυστηρότερα στάνταρ κεφαλαιακής επάρκειας χωρίς να δίνει σημασία στην κρίση, η οποία συνεχίζεται επιθετικά. Η εστίαση στις περικοπές των δαπανών υπό αυτές τις συνθήκες είναι όχι μόνο κακός οδηγός, αλλά και τραγικά ανεπαρκές. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν τα ελλείμματα, ενώ τα φορολογικά έσοδα βουλιάζουν επειδή τα ίδια τα μισθολόγια μειώνονται δραματικά.

Ο τραπεζικός πανικός στην Ελλάδα επιταχύνεται και μπορεί εύκολα να σπρώξει τη χώρα έξω από την ευρωζώνη αν δεν ληφθούν μέτρα αποτροπής μαζικής φυγής από τις ελληνικές τράπεζες. Αν γίνουν μαζικές αναλήψεις και η Ελλάδα εξωθηθεί από το ευρώ, η έξοδος θα προκαλέσει πιθανότατα ακόμη μεγαλύτερη επίπτωση, καθώς η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία ίσως υποστούν ταχείες αναλήψεις τραπεζικών καταθέσεων και αυτές. Η απροθυμία της ευρωζώνης να κρατήσει την Ελλάδα στην κοινότητα θα δημιουργήσει μια πανίσχυρη μονομερή κατεύθυνση ενάντια στην επιβίωση του ευρώ σε πολλές άλλες χώρες επίσης.

Η ευρωζώνη έχει μία τελευταία ελπίδα. Και τα κύρια σημεία της είναι τα εξής: Να αποκατασταθεί κεφάλαιο κίνησης σε αδύναμες οικονομίες. Να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες με άφθονο δημόσιο χρήμα, όπως χρειάζεται. Η ΕΚΤ να γίνει πιο δυναμικός πιστωτής έσχατης ανάγκης για τις τράπεζες. Με δυο λόγια, η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει τη συνεχιζόμενη τραπεζική κατάρρευση με αποφασιστικότητα, για να σώσει την Ευρώπη από μια αυτοεπιβαλόμενη κατάρρευση. Οι αξιόπιστες δημοσιονομικές στρατηγικές και οι αυξημένες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και σε υποδομές είναι οπωσδήποτε κομμάτι της μακροπρόθεσμης ανάκαμψης, αλλά η δημοσιονομική κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μετά τη διάσωση του κλονιζόμενου τραπεζικού κλάδου της Ευρώπης.

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation