Ο Μεφιστοφελής της Ρωσίας

Το πρόβλημα με τις συμφωνίες τύπου Faust είναι ότι πάντοτε, η στιγμή που σου ζητείται να δώσεις την ψυχή σου, έρχεται πολύ νωρίτερα από ό,τι περιμένεις. O Philip Stephens αρθρογραφεί για τις σχέσεις των μεγάλων δημοκρατιών της Δύσης με την Ρωσία του Vladimir Putin.

Δημοσιεύθηκε: 26 Νοεμβρίου 2004 - 14:25

του Philip Stephens, αρθρογράφου των FT

Το πρόβλημα με τις συμφωνίες τύπου Faust είναι ότι πάντοτε, η στιγμή που σου ζητείται να δώσεις την ψυχή σου, έρχεται πολύ νωρίτερα από ό,τι περιμένεις. Οι μεγάλες δημοκρατίες της Δύσης έχουν φθάσει σε αυτή την καμπή στις σχέσεις τους με την Ρωσία του Vladimir Putin.

Παρά τα όσα γράφονται και παρά τις διαδηλώσεις για την υπολογισμένη κατάπνιξη της ουκρανικής δημοκρατίας, λίγα είναι μέχρι στιγμής τα σημάδια ότι η Ουάσινγκτον, η Ρώμη, το Βερολίνο και το Παρίσι θα υπαναχωρήσουν από τις ”σκοτεινές” τους διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα.

Όταν ο George W. Bush ανέλαβε την Προεδρία των ΗΠΑ, δεν μπορούσε να φανταστεί πως θα συνεργαζόταν με τον κ. Putin. O ρώσος ηγέτης ήταν πρώην επικεφαλής της KGB. Αυτό ήταν το μόνο που χρειαζόταν να γνωρίζει. Η Condoleezza Rice, η σύμβουλός του σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας προσέθεσε διανοητική υπόσταση στα ένστικτα του κ. Bush. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που εξεπλάγησαν από το γεγονός ότι η πρώτη διπλωματική κίνηση του κ. Bush ήταν να απελάσει δεκάδες υποτιθέμενους ρώσους κατασκόπους.

Αυτό όμως συνέβαινε στην αρχή της θητείας του. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο κ. Putin έδινε συγχαρητήρια στον κ. Bush για την εκλογική του νίκη, σχεδόν τόσο πρόθυμα όσο υποστήριζε τον φίλο του, τον Viktor Yanukovich στην Ουκρανία.

Εν τω μεταξύ, η αμερικανική κυβέρνηση καμάρωνε για τις θερμές σχέσεις της με τη Μόσχα, θεωρώντας τις μια από τις επιτυχίες της πρώτης θητείας Bush στο μέτωπο της εξωτερικής πολιτικής. Η αλλαγή στη στάση της κ. Rice έγινε προφανής πριν από λίγο καιρό, όταν σχολίασε πως η Ρωσία θα συγχωρούνταν για την αντίθεσή της στον πόλεμο του Ιράκ, ενώ η Γερμανία θα αγνοούταν και η Γαλλία θα τιμωρούταν. Πιο πρόσφατα, ακούστηκε να λέει ότι μια αδύναμη Ρωσία αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα από μια ισχυρή.

Όπως έχουν τα πράγματα, η Ρωσία αποτελεί ένα περίεργο μείγμα δύναμης και αδυναμίας. Η γεωγραφία αποτελεί την πιο προφανή πηγή της δυναμικής της. Σχεδόν όπου και να κοιτάξετε, τα σύνορα της Ρωσίας άπτονται των ζωτικών στρατηγικών συμφερόντων των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Σκεφθείτε πιθανές και πραγματικές πηγές γεωπολιτικής αστάθειας -επί παραδείγματι στη Νότιο Κορέα, το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Ιράκ, τον Καύκασο, την Μολδαβία αλλά και την Ουκρανία, η Ρωσία έχει γεωγραφική παρουσία.

Εν τω μεταξύ, η ζήτηση για το πετρέλαιο και το φυσικό της αέριο έχει σταθεροποιήσει την οικονομία της και της έχει δώσει πολύτιμα διπλωματικά όπλα σε έναν κόσμο που ανησυχεί όλο και περισσότερο για την ασφάλεια των ενεργειακών πηγών.

Ωστόσο, οι αδυναμίες είναι επίσης προφανείς: ο πληθυσμός της γερνά και μειώνεται, οι υποδομές είναι ελάχιστες και ο κατασκευαστικός κλάδος παραπαίει, η στρατιωτική της δύναμη έχει ελλείψεις και έχει εμπλακεί σε μια μάχη που δεν μπορεί να κερδίσει στην Τσετσενία.

Ωστόσο, η διπλωματία του κ. Putin είναι επιδέξια. Έσπευσε να αξιοποιήσει τον στρατηγικό ”σεισμό” στην Ουάσινγκτον που πυροδοτήθηκε από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, όπως ακριβώς έπραξε και ο ισραηλινός Ariel Sharon. H σύμπνοια της Ρωσίας στον πόλεμο εναντίον της Αλ-Κάιντα ανταλλάχθηκε με την σιωπηλή συμφωνία ότι η τσετσενική επανάσταση θα περιλαμβάνονταν στην κατηγορία του ισλαμιστικού εξτρεμισμού.

Ο ρώσος ηγέτης είναι επίσης προικισμένος στο παιχνίδι του διαίρει και βασίλευε. Ο Tony Blair ήταν κάποτε ο στενότερος φίλος του από τη Δύση. Τον εξυπηρέτησε ως ζωτική ”γέφυρα” για την αρχική προσέγγιση της Ουάσινγκτον. Από τη στιγμή που επιτεύχθηκε ο στόχος, ο κ. Blair δεν χρειαζόταν πλέον. Οι σχέσεις με το Λονδίνο έχουν πλέον ”παγώσει”. Ο βρετανός Πρωθυπουργός δεν είναι ο μόνος που έχει απογοητευθεί. Ο γάλλος Πρόεδρος Jacques Chirac, παρά τις επενδύσεις του στις σχέσεις Παρισιού-Μόσχας, δεν κατάφερε να πείσει τον κ. Putin να παίξει το παιχνίδι του αντίπαλου δέους εναντίον των ΗΠΑ.

Σε γενικές γραμμές, η προοδευτική ενίσχυση του απολυταρχικού του ρόλου, η φίμωση των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και η εξαφάνιση της περιφερειακής δημοκρατίας έχουν λάβει χώρα δίχως ισχυρές αντιδράσεις.

Αυτό είναι το υπόβαθρο των εκλογών στην Ουκρανία. Δεν υπήρχαν εκπλήξεις στις δυτικές χώρες από την εκλογική διαδικασία. Η εκστρατεία του κ. Putin υπέρ του κ. Yanukovich ήταν απλώς η κορυφή του πολύ μεγαλύτερου παγόβουνου της ρωσικής εμπλοκής στη διαδικασία. Φυσικά, υπήρχαν ελπίδες στην Ουάσινγκτον και αλλού, πως ο Viktor Yushchenko, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης θα αψηφούσε με κάποιο τρόπο τις πιθανότητες και θα εκλεγόταν στη θέση του Προέδρου. Ωστόσο, επρόκειτο απλώς για ελπίδες.

Οπότε, δεν θα έπρεπε να εκπλαγούμε που ο διαμαρτυρίες και οι αντιδράσεις στοχεύουν μόνο στον Πρόεδρο Yanukovich.

Η συνενοχή ή τουλάχιστον συναίνεση της Δύσης αποτελεί μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου παζαριού. Η Ουάσινγκτον επιθυμεί την συνεργασία της Ρωσίας στο Ιράκ. Η Ευρώπη προσέτρεξε στην Ρωσία για βοήθεια στο να πείσει το Ιράν να αναβάλλει τις πυρηνικές του φιλοδοξίες. Και φυσικά, οι πετρελαϊκές εταιρίες θέλουν πρόσβαση στα σημαντικά ρωσικά αποθέματα. Κάπου στο δρόμο, η στρατηγική φιλοδοξία υποστήριξης και ενίσχυσης της δημοκρατίας στη Ρωσία απορρίφθηκε. Ίσως τα γεγονότα στην Ουκρανία βοηθήσουν στο να αλλάξουν τα πράγματα. Ωστόσο, δεν είμαι αισιόδοξος.

Πριν από λίγες ημέρες, κάποιος μου θύμισε πως σε δυο χρόνια η Ρωσία θα προεδρεύει στην G8. Αυτό η λέσχη κάποτε αφορούσε τις κορυφαίες δημοκρατίες του κόσμου. Ελπίζω πως θα βρεθεί κάποιο άλλο όνομα πριν αναλάβει την προεδρία ο κ. Putin.

© The Financial Times Limited 2004. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation