Ο Τζορτζ Μάρσαλ δεν μιλά γερμανικά

Το 1947, όταν η πυρκαγιά στην Ελλάδα απειλούσε τον κόσμο, τα "πυροσβεστικά" αναχώρησαν από την Ουάσιγκτον. Το 2012 στέλνονται από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες με καθυστέρηση και χωρίς εξοπλισμό...

Δημοσιεύθηκε: 17 Ιανουαρίου 2012 - 05:11

Gideon Rachman

Χρειάστηκε να εκδηλωθεί οικονομική κρίση στην Ελλάδα το 1947 για να υποχρεωθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες να αναλάβουν την παγκόσμια ηγεσία. Σήμερα, 60 και πλέον χρόνια αργότερα, μια νέα ελληνική κρίση δείχνει πώς νιώθει ο πλανήτης χωρίς την αμερικανική ηγεσία.

Τον Φεβρουάριο του 1947, η βρετανική κυβέρνηση -χρεοκοπημένη από τον πόλεμο και καταπονημένη από τον σκληρό χειμώνα- είπε στην Αμερική ότι δεν άντεχε πλέον να βοηθά την Ελλάδα, που βρισκόταν στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης και εμφυλίου πολέμου. Μια βρετανική διπλωματική καταγραφή εκείνης της εποχής αποτύπωσε την πεποίθηση της Ουάσιγκτον ότι «δεν πρέπει να χαθεί χρόνος και να χάσουμε τον δαυλό της παγκόσμιας ηγεσίας από τα χέρια μας».

Ο Πρόεδρος Τρούμαν εμφανίστηκε ενώπιον του Κογκρέσου και αιτήθηκε 400 εκατ. δολ. βοήθεια για την Ελλάδα, υποσχόμενος ότι η Αμερική πλέον «θα στηρίξει τους ελεύθερους ανθρώπους που αντιστέκονται στις προσπάθειες υποδούλωσης». Λίγες εβδομάδες αργότερα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν το σχέδιο Μάρσαλ, ένα ογκώδες πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας, που είχε στόχο τη σταθεροποίηση όλης της δυτικής Ευρώπης.

Η αντίθεση ανάμεσα στο τότε και το σήμερα είναι τεράστια. Για μία ακόμη φορά, η οικονομική κρίση, που ξεκίνησε στην Ελλάδα, απειλεί την Ευρώπη. Αλλά τώρα δεν υπάρχει ζήτημα να αναλάβει η Αμερική κεντρικό ρόλο στη διαχείρισή της.

Βεβαίως, οι δύο εποχές δεν είναι ίδιες. Η Ευρώπη δεν βρίσκεται πια σε επίπεδα ανέχειας, όπως το 1947. Ούτε υπάρχει «κομμουνιστική απειλή» για να εστιάσουν τα μυαλά στο Κογκρέσο.

Σε κάθε περίπτωση, το 2012, όπως και το 1947, υπάρχει ξεκάθαρο αμερικανικό και διεθνές συμφέρον που διακυβεύεται στην Ελλάδα. Ανακοινώνοντας το σχέδιό του, ο Τζορτζ Μάρσαλ, υπουργός Εξωτερικών, ισχυρίστηκε ότι η ίδια η οικονομική κατάσταση της Αμερικής απειλείται από το χάος στην Ευρώπη και ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν «την επιστροφή της κανονικής οικονομικής υγείας στον πλανήτη».

Αυτό είναι μια αρχή που η Αμερική εφαρμόζει απαρέγκλιτα έκτοτε. Η ομάδα των Αμερικανών αξιωματούχων που σχεδίασαν τις στρατηγικές για τη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας από την ασιατική και τη ρωσική κρίση στα τέλη του 1990 αποκαλούνταν από όλους «επιτροπή διάσωσης του κόσμου». Ήταν ένας υπερβολικός τίτλος, αλλά το νόημά του ήταν ορθό. Ο κόσμος χρειαζόταν την ηγεσία της Ουάσιγκτον και την έλαβε.

Οπότε τι άλλαξε; Η έλλειψη χρημάτων είναι ένα μεγάλο κομμάτι του προβλήματος. Η Αμερική δαπάνησε το αντίστοιχο του 5% του ΑΕΠ της στο σχέδιο Μάρσαλ. Αυτό δεν ισχύει τώρα. Ο Τιμ Γκάιτνερ, υπουργός Οικονομικών, πολύ συχνά προτρέπει τους Ευρωπαίους συναδέλφους του να κάνουν πολύ περισσότερα για να επιλυθεί η κρίση χρεών. Όμως, μιλάει χωρίς να κουβαλάει το μπλοκ των επιταγών μαζί του.

Ωστόσο, η αμερικανική ηγεσία δεν στηριζόταν πάντα μόνο στο ρευστό. Τα κεφάλαια που δόθηκαν από την «επιτροπή διάσωσης» δεν ήταν τεράστια ποσά, λειτούργησαν όμως σε μια διαφορετική περίοδο. Ακολουθώντας την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και με ακμάζουσα οικονομία, οι Αμερικανοί ρυθμιστές είχαν την αυτοπεποίθηση και την αξιοπιστία να ηγούνται. Σε μεγάλο βαθμό αυτό λείπει σήμερα.

Η κυβέρνηση Obama επίσης έχει λάβει τη συνειδητή απόφαση να επικεντρώσει τους πόρους της στην Ασία. Οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει ότι τα μεγάλα οικονομικά και γεωπολιτικά ερωτήματα στον αιώνα που ήρθε θα κριθούν στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού. Οπότε, η Ευρώπη και η Μέση Ανατολή λαμβάνουν λιγότερο χρόνο, χρήμα και ενδιαφέρον από την Αμερική.

Οι επιπτώσεις αυτής της αλλαγής έχουν ήδη γίνει φανερές. Όταν το ΝΑΤΟ παρενέβη στη Λιβύη πέρσι, οι ΗΠΑ είχαν επικουρικό ρόλο, αν και ζωτικής σημασίας. Και ενώ οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν «κατασκηνώσει» στην Αθήνα, οι Αμερικανοί έχουν πιο αποστασιοποιημένη παρουσία. Η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον ταξιδεύει ασταμάτητα, αλλά επισκέφθηκε την Ελλάδα μόνο μία φορά πέρσι, καθ’ οδόν για την Ινδία.

Το πρόβλημα είναι ότι, ενώ οι γεωπολιτικές και οι οικονομικές προκλήσεις που παρουσιάζει η ελληνική κρίση του 2012 δεν είναι τόσο δραματικές όσο εκείνες του 1947, παραμένουν πολύ σοβαρές. Αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τεράστιας κρίσης στην Ευρώπη, η οποία θα επεκταθεί σε όλο τον κόσμο.

Υπάρχουν και μεγάλα στρατηγικά ζητήματα που παίζουν στην ανατολική Μεσόγειο. Στην απέναντι από την Ελλάδα πλευρά, όλη η βόρειος Αφρική ταράσσεται. Οι εντάσεις κλιμακώνονται ανάμεσα στην Τουρκία, στην Κύπρο και στο Ισραήλ. Το χάος στην Ελλάδα ήδη διαταράσσει τους δεσμούς της χώρας με την Ε.Ε. Η Κίνα έλαβε μεγάλο συμβόλαιο εκμίσθωσης στο λιμάνι του Πειραιά και οι Ρώσοι ολιγάρχες ίσως καταφθάσουν όταν ελληνικές εταιρίες ιδιωτικοποιηθούν.

Η μεγαλύτερη ευχή της Αμερικής είναι να αναλάβει η Γερμανία τη διαχείριση της κρίσης. Το πρόβλημα είναι ότι οι Ευρωπαίοι, και ειδικά οι Γερμανοί, αποδεικνύονται απογοητευτικοί. Για δικούς της εγχώριους λόγους, η γερμανική κυβέρνηση δεν έχει τη διάθεση ούτε και τη δυνατότητα να αναπτύξει τις σαρωτικές οικονομικές δυνάμεις, για το οποίο η Ουάσιγκτον συνέχεια πιέζει το Βερολίνο να πράξει . Οι Γερμανοί έχουν απογοητεύσει τους εταίρους τους και σε άλλες παγκόσμιες κρίσεις. Ένας εξοργισμένος αξιωματούχος του Πενταγώνου αναφώνησε πρόσφατα: «Ρώτησε έναν Γερμανό συνάδελφο: ο κόσμος καίγεται, πότε θα αποφασίσετε να βοηθήσετε; Και απλώς κούνησε τους ώμους…».

Το 1947, όταν η πυρκαγιά στην Ελλάδα απειλούσε τον πλανήτη, τα πυροσβεστικά αναχώρησαν από την Ουάσιγκτον. Το 2012 στέλνονται από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες - με καθυστέρηση και χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό. Γι' αυτό και η φωτιά μαίνεται.

© The Financial Times Limited 2012. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation