Είτε λένε ψέματα είτε είναι άσχετοι...

Πώς μπορεί κάποιος πολιτικός "που γνωρίζει οικονομικά και με ελάχιστη αίσθηση ειλικρίνειας" να επιμένει ότι η λιτότητα δεν πλήττει την ανάπτυξη; Ελλάδα-Ιρλανδία αποτυγχάνουν. Το ίδιο θα συμβεί σε Ιταλία-Ισπανία.

Δημοσιεύθηκε: 17 Οκτωβρίου 2011 - 07:54

Wolfgang Munchau

Οι πολλές αποτυχίες της ευρωζώνης στην αντιμετώπιση της κρίσης έχουν μία κοινή αιτία: η ευρωζώνη είναι μία μεγάλη κλειστή οικονομία. Κάθε ένα από τα 17 κράτη-μέλη είναι μία μικρή, ανοιχτή οικονομία. Οι πολιτικοί ηγέτες που διοικούν την ευρωζώνη έχουν τη νοοτροπία μιας μικρής, ανοιχτής οικονομίας - όλοι τους χωρίς καμία εξαίρεση. Οι οικονομολόγοι που συμβουλεύονται χρησιμοποιούν μοντέλα μικρής, ανοιχτής οικονομίας.

Αυτήν τη στιγμή, η αποτυχία προσαρμογής στις ανάγκες μιας μεγάλης κλειστής οικονομίας είναι η μεγαλύτερη κινητήριος δύναμη που οδηγεί την κρίση. Η νοοτροπία της μικρής ανοιχτής οικονομίας μας οδήγησε σε ασυντόνιστα πακέτα δημοσιονομικής λιτότητας. Από κοινού, αυτά τα πακέτα λιτότητας επιφέρουν βαθύ αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη, που ο κόσμος της μικρής, ανοιχτής οικονομίας είτε δεν μπορεί είτε δεν θέλει να δει.

Όλες οι προβλέψεις για την οικονομική ανάπτυξη και τα ελλείμματα των προϋπολογισμών είναι υπεραισιόδοξα επειδή οι κυβερνήσεις δεν λαμβάνουν υπόψη όλες τις παραμέτρους. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα και η Ιρλανδία που δεν πετυχαίνουν τους στόχους. Η Ισπανία και η Ιταλία επίσης θα αποτύχουν. Εκτιμώ ότι θα υπάρξει πλήρης ύφεση στην Ιταλία τον επόμενο χρόνο και συνολική αύξηση του ελλείμματος. Κατά συνέπεια, το καθαρό αποτέλεσμα της λιτότητας θα είναι η αύξηση του χρέους.

Πώς οδηγηθήκαμε σε αυτό το σημείο; Όταν τα κράτη-μέλη σχεδίασαν τα προγράμματα λιτότητας, εκτίμησαν ότι οι συνθήκες στον υπόλοιπο κόσμο θα μείνουν αμετάβλητες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσης ακολούθησε την ίδια νοοτροπία. Καθώς είναι το μόνο θεσμικό όργανο που έχει τη δυνατότητα να διορθώσει το ολίσθημα της μικρής οικονομίας, κατέληξε να το μεγεθύνει.

Αυτό που αγνόησαν ήταν ο συνολικός αντίκτυπος αυτών των προγραμμάτων στην ίδια την ευρωζώνη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Η ευρωζώνη έχει γίνει μία μεγάλη κλειστή οικονομία. Δεν είναι μία γιγάντια εκδοχή της Φινλανδίας. Η μακροοικονομική πολιτική έχει σημασία.

Όπως επίσης και οι μικροοικονομικές πολιτικές. Εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλει δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας Tier 1 για τις τράπεζες στο 9%, όπως συζητείται, τότε θα δημιουργηθεί ένα σοβαρό μακροοικονομικό σοκ, ενώ η οικονομία οδεύει σε επιβράδυνση, αν όχι σε ύφεση. Δεν είμαι βέβαιος ότι έχουν υπολογίσει σωστά τα στοιχεία σε αυτήν την περίπτωση.

Ανώτατος αξιωματούχος της ευρωζώνης, ο οποίος είχε εκνευριστεί με την κριτική μου για την πολιτική της στο παρελθόν, επισήμανε ότι αυτά τα προγράμματα έχουν σχεδιαστεί από τους πλέον αναγνωρισμένους ειδικούς των κρατών-μελών, της Κομισιόν, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Με ρώτησε εάν νόμιζα ότι είναι όλοι τους ηλίθιοι. Δεν θα χρησιμοποιούσα αυτήν ακριβώς τη λέξη. Το μόνο που μπορώ να συμπεράνω, όμως, είναι ότι είτε είναι παραπληροφορημένοι είτε δεν λένε την αλήθεια. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς κάποιος με σοβαρή μακροοικονομική εκπαίδευση και με την ελάχιστη αίσθηση ειλικρίνειας και αξιοπρέπειας μπορεί να υποστηρίξει το παραμύθι της επεκτατικής δημοσιονομικής συρρίκνωσης. Ή έστω και τη λιγότερο ακραία, αλλά εξίσου εσφαλμένη εκτίμηση ότι τα συντονισμένα προγράμματα λιτότητας δεν θα επηρεάσουν την ανάπτυξη.

Εμείς ξέρουμε καλύτερα. Οι οικονομικοί αναλυτές του ΔΝΤ, Jaime Guajardo, Daniel Leigh και Andrea Pescatori προσφάτως δημοσιοποίησαν νέα εμπειρικά στοιχεία, που βασίστηκαν σε δεδομένα από μέλη του ΟΟΣΑ. Τα αποτελέσματά τους καταρρίπτουν αυτήν τη θεωρία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, δημοσιονομική συρρίκνωση της τάξεως του 1% του ΑΕΠ οδηγεί σε μείωση της πραγματικής μέσης ιδιωτικής κατανάλωσης σε ποσοστό 0,75% μέσα σε δύο χρόνια και σε πτώση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,62%.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μια χώρα μπορεί να θέλει να επιβάλει λιτότητα. Ας μην κοροϊδευόμαστε, όμως, νομίζοντας ότι δεν θα υπάρξει μακροοικονομικός αντίκτυπος.

Οι Ευρωπαίοι οικονομολόγοι βεβαίως δεν θα εγκαταλείψουν μια θεωρία βασιζόμενοι σε εμπειρικά στοιχεία. Για την αποτυχία του ελληνικού προγράμματος επιρρίπτουν ευθύνες σε εξωγενείς παράγοντες που δεν μπορούσαν να ελέγξουν. Κατά συνέπεια, δεν μου προκαλεί εντύπωση που το αποτέλεσμα ενός αποτυχημένου προγράμματος λιτότητας ήταν ένα ακόμη πρόγραμμα λιτότητας.

Και τι συμβαίνει με την ΕΚΤ; Για να είμαστε δίκαιοι, η ΕΚΤ είναι το μόνο θεσμικό όργανο στην Ε.Ε. που βλέπει την ευρωζώνη ως μία ενιαία οικονομία. Θα ήταν επίσης άδικο να επιρρίψουμε στην ΕΚΤ τις ευθύνες για τους νομικούς περιορισμούς με τους οποίους αναγκάζεται να λειτουργεί και οι οποίοι μειώνουν σημαντικά τα περιθώρια χειρισμών της. Τα τελευταία τρία χρόνια, όμως, έκανε δύο λάθη.

Το 2008 και φέτος πάλι, αύξησε πρόωρα τα επιτόκιά της. Και το έκανε επειδή έθεσε έναν φιλόδοξο και ασύμμετρο στόχο για τον πληθωρισμό - να παραμείνει κάτω από το 2%. Ένα από τα πρώτα καθήκοντα του κ. Mario Draghi όταν θα αναλάβει την προεδρία της ΕΚΤ θα είναι να μειώσει επιθετικά τα επιτόκια. Ένα άλλο θα είναι να δώσει η ΕΚΤ μεγαλύτερη σημασία στον αντίκτυπο της πολιτικής της στον υπόλοιπο κόσμο.

Το δίλημμα της ευρωζώνης, κατά συνέπεια, μπορεί να συνοψιστεί στο εξής: ενώ το σύνολο 17 μικρών ανοιχτών οικονομιών είναι μία μεγάλη κλειστή οικονομία, το σύνολο των αξιωματούχων από 17 μικρές ανοιχτές οικονομίες παραμένει μία ομάδα 17 κυβερνήσεων μικρών ανοιχτών οικονομιών, που ενισχύουν αλλήλους. Φοβάμαι ότι στη σύνοδο της Κυριακής δεν θα έρθουμε πιο κοντά στην επίλυση της κρίσης.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation