Η πολιτική ένωση δεν θα σώσει το ευρώ

Για διχασμό των λαών της Ευρώπης που ολοένα και χειροτερεύει μιλάει ο G. Rachman, απορρίπτοντας την ιδέα περαιτέρω πολιτικής ενοποίησης. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, τονίζει, ίσως αποτελέσει αρχή εθνικής αναγέννησης.

Δημοσιεύθηκε: 21 Ιουνίου 2011 - 16:01

Gideon Rachman

Όσο η ελληνική κρίση επιδεινώνεται, τόσο αυξάνονται οι φωνές που ζητούν νέες και πιο δραστικές προσεγγίσεις. Ξεχάστε τα πολύκροτα πακέτα στήριξης και τα μέτρα λιτότητας που σερβίρονται σε δόσεις. Η τελική λύση στην κρίση χρέους της ευρωζώνης είναι «η πολιτική ενοποίηση».

Την προηγούμενη εβδομάδα, ο κ. Nout Welling, ο κεντρικός τραπεζίτης της Ολλανδίας, ήταν ο τελευταίος αξιωματούχους που ανέφερε αυτήν την ιδέα, υποστηρίζοντας ότι η ευρωζώνη χρειάζεται «έναν θεσμικό σχηματισμό που θα έχει τα χαρακτηριστικά μιας πολιτικής ένωσης». Σύμφωνα με τον κ. Welling, «ένα ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών θα αποτελούσε ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση».

Ο κ. Jean-Claude Trichet, ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επίσης στήριξε τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών -που με τη σειρά του θα οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερο κεντρικό προϋπολογισμό και στη λήψη περισσότερων αποφάσεων, όπως για τις δαπάνες και τη φορολογία- στις Βρυξέλλες, αντί στις πρωτεύουσες των κρατών-μελών.

Αυτοί που υποστηρίζουν ότι η «πολιτική ένωση» είναι η λύση στην τρέχουσα κρίση φαίνεται πως πιστεύουν ότι το πρόβλημα της Ευρώπης είναι θεσμικό. Εν αντιθέσει με τις ΗΠΑ, η ευρωζώνη δεν έχει πολιτικούς θεσμούς για να στηρίξει το ενιαίο της νόμισμα. Εάν, όμως, η Ευρώπη είχε τη στήριξη ενός ενιαίου υπουργείου Οικονομικών, ή τη δυνατότητα να εκδώσει ομόλογα ευρωζώνης, ή τη δυνατότητα να φορολογήσει άμεσα τους πολίτες, τότε όλα τα προβλήματα θα λύνονταν.

Πρόκειται για μία βαθιά λανθασμένη διάγνωση της κρίσης. Το πραγματικό πρόβλημα είναι πολιτικό και πολιτιστικό. Δεν υπάρχει αρκετά ισχυρή κοινή πολιτική ταυτότητα στην Ευρώπη ώστε να στηρίζεται το ενιαίο νόμισμα. Γι' αυτόν τον λόγο οι Γερμανοί, οι Ολλανδοί και οι Φινλανδοί ψηφοφόροι επαναστατούν στην πρόταση για νέα στήριξη της Ελλάδας, ενώ οι Έλληνες επαναστατούν σε αυτό που χαρακτηρίζουν ως αποικιοκρατία που επιβάλλεται από τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη.

Το να υποστηρίζει κανείς ότι η βαθύτερη πολιτική ενοποίηση είναι η λύση σε αυτό το μπέρδεμα είναι σαν να δίνεις βότκα σε κάποιον που έχει πάθει δηλητηρίαση από αλκοόλ.

Είναι βασικό να καταλάβουμε ότι η αιτία της τρέχουσας κρίσης εντοπίζεται ακριβώς στο όνειρο για πολιτική ένωση της Ευρώπης. Για τους οραματιστές, η νομισματική ενοποίηση ήταν εξ αρχής ένα μέσο για την επίτευξη ενός μεγαλύτερου στόχου. Ήταν ένας τρόπος για την «Οικοδόμηση της Ευρώπης». Όσα στοιχεία έλειπαν -όπως το ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών- θα μπορούσαν να προστεθούν στη συνέχεια.

Ο κ. Helmut Kohl, ο καγκελάριος της Γερμανίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ήταν τόσο πεπεισμένος για την ανάγκη δέσμευσης της ενωμένης Γερμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση που ήταν διατεθειμένος να προχωρήσει με το ευρώ, παρά το ότι η κοινή γνώμη στη χώρα του ήταν αντίθετη σε ποσοστό 80%.

Σε ένα σεμινάριο στο Λονδίνο την προηγούμενη εβδομάδα, ο κ. Joschka Fischer, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας και ένας από τους πλέον θερμούς υποστηρικτές της βαθύτερης ευρωπαϊκής ενοποίησης, φάνηκε αμετανόητος στην υποστήριξη αυτού του ελιτίστικου μοντέλου πολιτικής. Επέμεινε ότι οι πιο σημαντικές αποφάσεις στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής κατά τη μεταπολεμική Γερμανία έγιναν ενάντια στις βουλές της κοινής γνώμης. «Αυτό λέγεται ηγεσία», εξήγησε.

Όλα καλά με αυτού του τύπου την ηγεσία, όταν όμως δικαιώνεται από τις εξελίξεις. Εάν, ωστόσο, η έκβαση αυτών των ελιτίστικων αποφάσεων δεν είναι η επιθυμητή, τότε δημιουργούνται απότομες αντιδράσεις. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει στην Ευρώπη τώρα. Οι Γερμανοί ψηφοφόροι, στους οποίους κατ’ επανάληψη ειπώθηκε ότι το ευρώ θα είναι ένα σταθερό νόμισμα και πως δεν θα χρειαστεί να σώσουν κράτη της νοτίου Ευρώπης, αισθάνονται τώρα προδομένοι και εξοργισμένοι. Στους ψηφοφόρους της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ειπώθηκε κατ’ επανάληψη ότι το ευρώ είναι ο δρόμος προς τον πλούτο σε ισότιμους όρους με τη βόρεια Ευρώπη. Τώρα συσχετίζουν το ενιαίο νόμισμα με την αύξηση της ανεργίας, τη μείωση των μισθών και τη συρρίκνωση των συντάξεων. Και εκείνοι αισθάνονται προδομένοι και εξαγριωμένοι.

Το αποτέλεσμα είναι πως μειώθηκαν τα περιθώρια πολιτικών ελιγμών και στις δύο πλευρές. Η ελληνική κυβέρνηση μετά βίας συγκεντρώνει την απαραίτητη πλειοψηφία για να επιβάλει το νέο πρόγραμμα λιτότητας. Η στήριξη προς τη γερμανική κυβέρνηση της κ. Angela Merkel μειώνεται, ενώ η κοινή γνώμη στρέφεται ολοένα και περισσότερο προς τον ευρωσκεπτικισμό. Εν τω μεταξύ, ενισχύονται τα ακραία αντιευρωπαϊκά κόμματα και σε άλλες πιστώτριες χώρες, όπως η Φινλανδία και η Ολλανδία. Και οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν αμέριμνα να διαβεβαιώνουν πως θα πράξουν ό,τι χρειαστεί για να σώσουν το ευρώ.

Οι ηγέτες αυτοί, όμως, λειτουργούν στο πλαίσιο δημοκρατιών. Εάν λάβουν αποφάσεις τις οποίες οι ψηφοφόροι τους δεν δέχονται, τότε θα χάσουν τη δουλειά τους.

Υπό το βάρος της ευρωπαϊκής κρίσης, οι σχέσεις ανάμεσα στους λαούς της Ε.Ε. διαρρηγνύονται. Στην Αθήνα, οι διαδηλωτές κυματίζουν σημαίες της Ε.Ε. με τη σβάστικα. Στη Γερμανία, είναι πλέον ανεκτό να καταγγέλλονται οι άσωτοι και διεφθαρμένοι Ευρωπαίοι του Νότου. Το ενιαίο νόμισμα, που θα ένωνε τους Ευρωπαίους, αντιθέτως τους χωρίζει.

Οι δημοσιονομικές μεταφορές, παράλληλα, είναι επίφοβες ακόμη και σε έθνη με μακρά ιστορία. Πάρτε ως παράδειγμα τις διαφορές μεταξύ Βορρά και Νότου στην Ιταλία, ή ανάμεσα σε φλαμανδόφωνους και γαλλόφωνους στο Βέλγιο. Οι εντάσεις, όμως, είναι πολύ χειρότερες στη νεοσύστατη ευρωζώνη των 17 κρατών-μελών που έχουν διαφορετική ιστορία, κουλτούρα και οικονομική ανάπτυξη.

Εάν απλώς αγνοήσουμε αυτά τα δεδομένα -και προσπαθήσουμε να προχωρήσουμε σε μία πιο βαθιά πολιτική ένωση- θα πυροδοτήσουμε ακόμη πιο επικίνδυνες αντιδράσεις στο μέλλον.

Εάν όμως η λύση δεν είναι η πολιτική ένωση… τότε ποια είναι; Υπάρχουν δύο πιθανές οδοί: Οι ηγέτες της ευρωζώνης θα μπορούσαν με κάποιον τρόπο να μπαλώσουν την κατάσταση υπό το ισχύον σύστημα. Αλλιώς, τα πιο αδύναμα μέλη της νομισματικής ένωσης -και κυρίως η Ελλάδα- θα μπορούσαν να φύγουν. Αυτή η διαδικασία θα ήταν χαοτική και επικίνδυνη. Η Ελλάδα, όμως, στην κατάσταση όπου βρίσκεται τώρα, είναι μία χώρα χωρίς ηθικό, που έχει χάσει την αίσθηση ότι ελέγχει την ίδια της την κυβέρνηση. Η έξοδος από το ευρώ θα μπορούσε να είναι η αρχή για την εθνική αναγέννηση.

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation