Η ελληνική ναυτιλία στο επίκεντρο

Υπάρχει ή όχι μερίδιο ευθύνης για την ελληνική ύφεση στις οικογένειες της ελληνικής ναυτιλίας; Πώς αντιμετωπίζουν την κατάσταση οι συνήθως απομονωμένοι Έλληνες εφοπλιστές και πώς επιλέγουν να συμπεριφέρονται εν μέσω ύφεσης.

Δημοσιεύθηκε: 23 Αυγούστου 2010 - 07:50

Τελ. Ενημ.: 24 Αυγούστου 2010 - 14:20

Joanna Kakissis

Η χρονική συγκυρία δεν ήταν μάλλον η καλύτερη για πάρτι. Αλλά ο Λέων Πατίτσας, ο νεαρός Έλληνας εφοπλιστής που μόλις είχε παντρευτεί, προχώρησε ούτως ή άλλως. Ένα απόγευμα του Ιουνίου, σε κάποιο λιμάνι κοντά στην Αθήνα, ο ίδιος και η σύζυγός του υποδέχτηκαν την οικονομική και κοινωνική ελίτ της χώρας σε ένα ιστορικό πολεμικό πλοίο που νοίκιασαν για εκείνη τη βραδιά.

Η υπόλοιπη Ελλάδα, βεβαίως, βρισκόταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Για να εξασφαλιστεί το δάνειο των 110 δισ. δολ. από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ε.Ε. η κυβέρνηση συμφώνησε σε μείωση των μισθών και των συντάξεων και σε αύξηση της φορολογίας. Υπό το βάρος των μειωμένων μισθών, λοιπόν, οι Έλληνες τιμωρούνται για μία κρίση που δεν προκάλεσαν και παρακολουθούν το ποσοστό της ανεργίας να ξεπερνά το 12%, ενώ τα συνδικάτα προειδοποιούν ότι αυτό ενδέχεται και να διπλασιαστεί.

Σχεδόν κάθε εβδομάδα από τον Φεβρουάριο, χιλιάδες διαδηλώνουν στο κέντρο της Αθήνας με πανό που αναγράφουν "να πληρώσουν οι πλούσιοι, όχι οι φτωχοί", ενώ από τις ντουντούκες φωνάζουν "δεν προκαλέσαμε εμείς την κρίση".

Η χώρα, όμως, έχει ακόμη ένα πολύ δυνατό χαρακτηριστικό: παρά το έλλειμμα των 300 δισ. ευρώ και τη διαπραγμάτευση των ελληνικών τίτλων σε επίπεδο junk, η ελληνική εμπορική ναυτιλία παραμένει η ισχυρότερη στον κόσμο. Η ελληνική ναυτιλία μεταφέρει το 15% του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ της αντιστοιχεί το 18% του παγκόσμιου στόλου. Μετά τον τουρισμό, η ναυτιλία είναι ο βασικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας.

Κάθε δύο χρόνια, οι άνθρωποι της ελληνικής ναυτιλίας συγκεντρώνονται για να συζητήσουν αλλά και για να γιορτάσουν στη διεθνή έκθεση Ποσειδώνια. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σχετική έκθεση στον κόσμο, όπου δίνουν το "παρών" χιλιάδες στελέχη της ναυτιλίας, επενδυτές και πολιτικοί από όλο τον κόσμο, στα παραθαλάσσια προάστια της Αθήνας.

Έτσι και αυτόν τον Ιούνιο, και για πέντε ημέρες, 18.000 συμμετέχοντες συναντήθηκαν, συζήτησαν και διασκέδασαν στα περισσότερα από 100 πάρτι σε πολυτελή παραθαλάσσια σημεία της πόλης. Από πολλές πλευρές, τα φετινά Ποσειδώνια δεν διέφεραν σε τίποτα από όλα τα προηγούμενα.

Οι μεγάλες ναυτιλιακές οικογένειες βρίσκονται σε μία ιδιόμορφη κατάσταση: ζουν μακριά από την υπόλοιπη Ελλάδα, αν και έχουν κερδίσει -μέχρι πρότινος τουλάχιστον- τον σεβασμό των Ελλήνων.

Το πάρτι της οικογένειας Πατίτσα προκάλεσε ερωτήματα για το δικό της μερίδιο ευθύνης σε αυτήν την κρίση. Bloggers επέκριναν τον κ. Πατίτσα και τη σύζυγό του για την decadence τους. Ο υπουργός Άμυνας δήλωσε πως το πάρτι αυτό δίνει την εικόνα υπερφίαλων Ελλήνων, ενώ ο υπεύθυνος του Θωρηκτού Αβέρωφ αναγκάστηκε σε παραίτηση.

Ο κ. Λέων Πατίτσας αναγκάστηκε να ζητήσει δημοσίως συγγνώμη. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ωστόσο, η οικογένειά του -μέρος της γνωστής οικογένειας Λαιμού- υποστηρίζει ότι ο Τύπος τη χρησιμοποίησε ως αποδιοπομπαίο τράγο. "Θέλαμε να κάνουμε αυτήν τη δεξίωση στο Θωρηκτό Αβέρωφ γιατί θέλαμε τα χρήματα να πάνε στο κράτος και όχι σε κάποιο ιδιωτικό παραθεριστικό θέρετρο", δήλωσε μέλος της οικογένειας, αν και παραδέχθηκε ότι στην Ελλάδα πλέον κανείς δεν έχει τη διάθεση για πάρτι.

Άλλοι στον κλάδο της ελληνικής ναυτιλίας προσπαθούν να ζουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, γνωρίζοντας πως μπορεί να έχουν την τύχη του κ. Πατίτσα. "Σήμερα, όποιος έχει λεφτά πρέπει να κινείται είτε εκτός Ελλάδος είτε μακριά από τα media", δηλώνει ο κ. Χάρης Βαφειάς, ο οποίος διοικεί μία από τις πιο επιτυχημένες νέες ελληνικές ναυτιλιακές εταιρίες, τη StealthGas Inc.

Πολλοί τον αποκαλούν "Harry Potter της ναυτιλίας" γιατί κατόρθωσε να αναπτύξει τον στόλο του από 15 πλοία σε 65 μέσα σε 7 χρόνια. Ο κ. Βαφειάς ήταν το αγαπημένο παιδί των ελληνικών tabloids. Τώρα όμως, όπως και πολλοί άλλοι, δηλώνει ότι προσπαθεί να βρίσκεται όσο το δυνατόν πιο μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. "Η ζωή για τους περισσότερους Έλληνες θα γίνει πολύ πιο δύσκολη. Δεν είναι ωραίο να κάνει κάποιος τώρα μεγάλα προκλητικά πάρτι", δηλώνει.

Οι Έλληνες από την αρχαιότητα έχουν παράδοση στη ναυτιλία. Όμως, η δομή της νέας ελληνικής ναυτιλίας διαμορφώθηκε στα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν πλοιοκτήτες όμως ο Σταύρος Νιάρχος και ο Αριστοτέλης Ωνάσης είδαν την εκπληκτική ευκαιρία που παρουσιαζόταν με την απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να πουλήσει σε χαμηλές τιμές τα εκατοντάδες στρατιωτικά μεταγωγικά πλοία.

Οι δύο άνδρες δημιούργησαν αυτοκρατορίες από τις δραστηριότητες του εμπορικού τους στόλου. Μέχρι τα τέλη του 1960, ήταν οι τιτάνες της παγκόσμιας ναυτιλίας. Τα τάνκερ τους μετέφεραν το παγκόσμιο πετρέλαιο, ενώ οι ίδιοι ανταγωνίζονταν για το μέγεθος των στόλων τους, τις όμορφες γυναίκες τους και την πολυτελή ζωή τους. Οι Έλληνες τους λάτρευαν, αλλά και τους μισούσαν.

Πολλοί ακόμη πλοιοκτήτες δημιούργησαν εξίσου μεγάλες περιουσίες, ορισμένοι μάλιστα ξεπέρασαν τον Ωνάση, όμως επέλεξαν να ζήσουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, δουλεύοντας και κάνοντας τα πάρτι τους μακριά από τους προβολείς. "Έτσι εξακολουθούμε να είμαστε οι περισσότεροι", δήλωσε ο κ. Παντελής Πίττας, 33 ετών, ένας εκ των επικεφαλής της οικογενειακής τους εταιρίας διαχείρισης πλοίων Eurobulk Ltd. "Υπάρχουν περισσότεροι από 1.000 εφοπλιστές σε αυτήν τη χώρα με μικρές ή μεγάλες δραστηριότητες. Όμως, ο Τύπος θέλει να μας βάζει όλους στο ίδιο καλάθι".

Ο κ. Πίττας αισθάνεται πιο άνετα να συζητά για τον κλάδο του παρά να περιαυτολογεί. Οδηγεί μία Mercedes του 1997, είναι πτυχιούχος ναυπηγός και μηχανολόγος πλοίων. Τα νεανικά του χρόνια επισκεπτόταν τα ναυπηγεία και παρακολουθούσε τις επισκευές των πλοίων της οικογένειάς του. "Η ναυτιλία ήταν η φυσική εξέλιξη λόγω της οικογένειάς μου, αλλά κέρδισε και την αγάπη μου", δήλωσε και συμπλήρωσε: "Η ναυτιλία πάντα φαινόταν πάντα το πιο συναρπαστικό πράγμα για μένα". Κατά το τέλος της συνάντησής μας, ο κ. Πίττας μου δίνει ένα άρθρο της δεκαετίας του 1960, του περιοδικού "Time", για τους αφανείς Έλληνες κολοσσούς της ναυτιλίας. "Μπορείς να το δεις και μόνη σου", μου λέει και συμπληρώνει: "Ο Τύπος επικεντρώνεται μόνο σε ελάχιστους πλοιοκτήτες, ορισμένες φορές με άδικο τρόπο".

Το 1969, ο πλουσιότερος πλοιοκτήτης ήταν ο Κώστας Λαιμός, ο οποίος καταγόταν από ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών στο Αιγαίο, τις Οινούσες. Από εκεί κατάγονται και άλλες διάσημες οικογένειες της ναυτιλίας. Πριν από 40 χρόνια η περιουσία του άγγιζε τα 750 εκατ. δολ. και ο στόλος του είχε 60 πλοία. Τα κύρια γραφεία του ήταν στο Λονδίνο, κι επίσης είχε σπίτια στην Αθήνα και στη Νέα Υόρκη, μόνιμη σουίτα στο Claridge’s και στο Lausanne Palace. Κάθε καλοκαίρι, όμως, εκείνος όπως και άλλοι εφοπλιστές, επέστρεφε στην πατρίδα του τις Οινούσες για να χαλαρώσει, να παρακολουθήσει τη λειτουργία στην εκκλησία του χωριού του και να κολυμπήσει στις παραλίες του νησιού του.

Στις μέρες μας οι Οινούσες εξακολουθούν να είναι απομονωμένες, όπως και οι πλοιοκτήτες που κατάγονται από εκεί. Εκτός από την ευρύτερη οικογένεια Λαιμού, υπάρχουν οι οικογένειες Πατέρα, Χατζηπατέρα, Κολλάκη και Λύρα.

Οι οικογένειες αυτές κάνουν σημαντικά έργα για τον τόπο τους. Αν και οι μόνιμοι κάτοικοι στις Οινούσες δεν ξεπερνούν τους 800, υπάρχει ακαδημία εμπορικής ναυτιλίας, σχολείο οικότροφων αρρένων, στάδιο προδιαγραφών Αθήνας, ναυτικό μουσείο και ένα μεγάλο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας. Προσφάτως, το νησί απέκτησε μονάδα αφαλάτωσης ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος λειψυδρίας και όπως δήλωσε ο δήμαρχος και εφοπλιστής, κ. Ευάγγελος Αγγελάκος, το μεγαλύτερο μέρος του κόστους καλύφθηκε από τη χήρα του Κώστα Λαιμού, Μέλπω, και τον γιό της. "Εάν δεν υπήρχαν οι εφοπλιστές, εδώ θα ήταν μόνο πρόβατα και βοσκοί", υποστήριξε ο κ. Αγγελάκος.

Πλέον την εταιρία του τη διευθύνει ο γιος του, ενώ ο ίδιος ασχολείται με τις Οινούσες. "Δούλεψα πολύ σκληρά στη ζωή μου. Πάντα είχα επιχειρηματικό σχέδιο. Έκανα θυσίες, πήρα ρίσκα και όποτε αποτύγχανα δεν έριχνα το φταίξιμο σε κανέναν άλλον παρά μόνο στον εαυτό μου. Σηκωνόμουν ξανά στα πόδια μου και προσπαθούσα πάλι", δήλωσε.

Όταν η συζήτηση γύρισε στην κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, θέμα που τον στενοχωρεί ιδιαίτερα, δήλωσε πως οι Έλληνες έπρεπε να είχαν προβλέψει την κρίση αφού χρόνια τώρα ζούσαν με δανεικά. Υποστηρίζει πως οι σπατάλες για χλιδή και διασκεδάσεις ήταν υπερβολικές και όλα αυτά τα στήριζε και ο πολιτικός κόσμος, που ζούσε ακριβώς με τον ίδιο τρόπο.
Κατά την άποψή του, η επέκταση του δημόσιου τομέα μετέτρεψε ένα έθνος επιχειρηματιών σε έθνος φυτών. "Όπως το βλέπω εγώ, αυτή η κρίση είναι η τελευταία ευκαιρία που έχει η Ελλάδα να ανακάμψει".

Σε μια άλλη πλευρά της Ελλάδας, στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος, οι συνθήκες είναι πολύ πιο δύσκολες απ' ό,τι στις Οινούσες. Το Πέραμα, που κάποτε το αποκαλούσαν Wall Street της Ελλάδας, πλήττεται από την ανεργία καθώς τα ναυπηγεία χάνουν έδαφος από τον ανταγωνισμό στην Ασία και στην πρώην Γιουγκοσλαβία, όπου το κόστος εργασίας είναι πολύ χαμηλότερο.

Ρώτησα τον κ. Νικόλα Βερνίκο, πλοιοκτήτη και πρόεδρο του ελληνικού τμήματος του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου, εάν μπορεί να επιρριφθεί ευθύνη στους εφοπλιστές που μετέφεραν τις δραστηριότητές τους μακριά από την Ελλάδα. Ο κ. Βερνίκος απάντησε με μία μικρή ιστορική αναδρομή, υποστηρίζοντας ότι η ελληνική ναυτιλία χρηματοδότησε την επανάσταση του 19ου αιώνα και πως κατά τον 20ό αιώνα χρηματοδότησε νοσοκομεία, ερευνητικά κέντρα και μουσεία και συνέβαλε σημαντικά και στην ανάπτυξη του τουρισμού. Ανέφερε μάλιστα ως παράδειγμα το νέο Costa Navarino στη Μεσσηνία, που χρηματοδοτήθηκε από την οικογένεια Κωνσταντακόπουλου, η οποία δραστηριοποιείται σε πλοία containers. Ο κ. Βερνίκος επιρρίπτει τις ευθύνες για τα προβλήματα του Περάματος στα συνδικάτα του Κομμουνιστικού Κόμματος, γιατί μπλοκάρουν την είσοδο των πλοίων. "Κανένας δεν θέλει φασαρίες, άρα παίρνουν τα πλοία τους στη Μάλτα, στην Κύπρο ή στην Τουρκία".

Ένα ακόμη θέμα που απασχολεί τους Έλληνες εφοπλιστές είναι το εάν ο κ. Γιώργος Παπανδρέου θα προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στον κλάδο ναυτιλίας με στόχο την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων. Προς το παρόν, έχουν χάσει το αγαπημένο τους υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, το οποίο ενσωματώθηκε στο υπουργείο Οικονομικών, αλλά δεν έχουν αντιμετωπίσει αυξήσεις στη φορολογία.

Ο κ. Γιώργος Τσαβλίρης εκτιμά πως ο κ. Παπανδρέου βλέπει τη διεθνή εικόνα και τους κινδύνους που εγκυμονούν από την επιβολή νέων κανόνων στη ναυτιλία. "Δεν νομίζω ότι θα κάνει βεβιασμένες και ξαφνικές κινήσεις", δήλωσε. Και ο κ. Τσαβλίρης, όμως, παραδέχεται ότι πολλοί συνάδελφοι συζητούν ήδη το ενδεχόμενο μεταφοράς της έδρας των εταιριών τους εκτός Ελλάδος όχι για λόγους οικονομικής αβεβαιότητας, αλλά επειδή φοβούνται ένταση της βίας. "Έτσι είναι ο πανικός", αναφέρει και συμπληρώνει: "Και δεν θα πρέπει να πανικοβαλλόμαστε. Πρέπει να παραμείνουμε συγκεντρωμένοι".

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης αναφέρει ότι πήγε στη Σχοινούσα, σε μία ιδιωτική συναυλία της Άλκηστης Πρωτοψάλτη, που διοργανώθηκε από τον κ. Αδαμάντιο Πολέμη, μιας εκ των παλαιότερων ναυτιλιακών οικογενειών της Ελλάδας, ο οποίος κάλεσε όλους τους κατοίκους του νησιού. "Ήταν μόνο το φεγγάρι, λίγο καλό φαγητό και εκπληκτική μουσική", δήλωσε ο κ. Τσαβλίρης και συμπλήρωσε: "Ναι, οι εφοπλιστές έχουν ένα πολύ άνετο επίπεδο ζωής, αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν καυχιόμαστε γι' αυτό. Ανησυχούμε για όσα συμβαίνουν σε άλλους Έλληνες γιατί είμαστε όλοι από την ίδια χώρα. Είμαστε περήφανοι γι' αυτό που είμαστε. Βλέπουμε τους υπαλλήλους μας να μοχθούν με τις μειώσεις των συντάξεων και τις αυξήσεις στη φορολογία. Ξέρουμε ότι δεν είναι εύκολο για την υπόλοιπη Ελλάδα".

© The Financial Times Limited 2010. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation