Ευρωζώνη: Η Ελλάδα και ο κίνδυνος διάσπασης

Αν και χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν υπερβολικό χρέος, δεν υπάρχουν φόβοι για διάσπαση της ευρωζώνης. Ειδική "ρήτρα" του Μάαστριχτ επιτρέπει την παροχή βοήθειας σε χώρες με "υπερβολικά" προβλήματα.

Δημοσιεύθηκε: 25 Νοεμβρίου 2009 - 10:20

John Plender

Ευρωζώνη: Η Ελλάδα και ο κίνδυνος διάσπασης

Πάμε πάλι από την αρχή. Η σταθερότητα της ευρωζώνης τίθεται, εκ νέου, υπό αμφισβήτηση, όπως αποδεικνύεται από την ισχυρή άνοδο των credit default swaps των ιταλικών ομολόγων αλλά και από τη διεύρυνση του spread για τα ελληνικά ομόλογα. Πρόκειται για προειδοποίηση ή για αντανάκλαση των θεμελιωδών οικονομικών δεδομένων;

Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι ανάλογη ανησυχία είχε εκφραστεί και όταν η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε να στηρίξει τις τράπεζες τον περασμένο Φεβρουάριο. Τότε οι Γερμανοί υποστήριζαν ότι η διεύρυνση των spreads δεν είναι κάτι ανησυχητικό, καθώς σε περίπτωση ανάγκης μπορεί να υπάρξει διάσωση και χρηματοδότηση όποιας χώρας της ευρωζώνης έχει πρόβλημα.

Από τότε μέχρι σήμερα η πρόβλεψη για το έλλειμμα της ευρωζώνης έχει τριπλασιαστεί. Ήταν 2,3% του ΑΕΠ το 2008, αναμένεται ότι θα φτάσει φέτος στο 6,9% και θα διευρυνθεί περαιτέρω στο 7,5% το 2010. Για την Ελλάδα προβλέπεται ότι το έλλειμμα, από 7,7% που ήταν το 2008, βρίσκεται σχεδόν στο 13% φέτος.

Επανέρχονται στο προσκήνιο οι «φωνές» για τις οικονομικές ανισορροπίες της Ευρώπης. Από τη μία πλευρά υπάρχει ο βορράς, που τον αντιπροσωπεύει η Γερμανία και έχει πλεόνασμα, και από την άλλη ο νότος όπου υπάρχει έλλειμμα.

Αν και η νομισματική ένωση προστατεύει αυτές τις χώρες από την υποτίμηση του νομίσματος, καθίσταται όλο και πιο δύσκολη η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων τους, ιδιαίτερα από την έναρξη της κρίσης έως και σήμερα. Η Γερμανία είναι η χώρα που προσφέρει τα περισσότερα κεφάλαια στα ταμεία της Ε.Ε. Το γεγονός ότι αποφάσισε να στηρίξει τις τράπεζές της αποτέλεσε αντίδραση στον φόβο ότι θα αντιμετώπιζαν προβλήματα λόγω της κρίσης. Εάν τα ελλείμματα και τα χρέη των κρατών-μελών της ευρωζώνης που βρίσκονταν στον νότο διογκώνονταν ακόμη περισσότερο, τότε οι γερμανικές τράπεζες, που ουσιαστικά τα χρηματοδοτούν, θα έρχονταν αντιμέτωπες με ισχυρό κίνδυνο.

Εναλλακτικά υπάρχει η δυνατότητα, προκειμένου να αποτραπεί η χρεοκοπία κάποιας χώρας της ευρωζώνης, να χρησιμοποιηθεί μία ρήτρα που υπάρχει στη συνθήκη του Μάαστριχτ βάσει της οποίας μπορεί να δοθεί βοήθεια σε κάποιο κράτος εάν θεωρηθεί ότι δεν έχει τη δυνατότητα να «ευθυγραμμίσει» μόνο του τα δημοσιονομικά του.

Αυτή η παρέμβαση καθίσταται όλο και πιο πιθανή, καθώς οι Έλληνες φαίνεται δύσκολο να κατορθώσουν να βάλουν σε τάξη τα δημοσιονομικά τους. Επίσης υπάρχουν σημαντικά ερωτηματικά σχετικά με το κατά πόσον οι χώρες με υψηλά ελλείμματα μπορούν να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους.

Σαφώς είναι δύσκολο. Για παράδειγμα η Goldman Sachs έχει υποστηρίξει ότι θα πρέπει να υπάρξει υποτίμηση κατά 30% των συναλλαγματικών ισοτιμιών προκειμένου χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία να επιστρέψουν σε ισορροπημένη δημοσιονομική πορεία. Από τη στιγμή, όμως, που η υποτίμηση του νομίσματος είναι απαγορευμένη, η μόνη εναλλακτική λύση είναι οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας.

Το μεγάλο ερώτημα είναι πού πρέπει να φτάσει η ανεργία, προκειμένου η ανταγωνιστικότητα να ανακτηθεί. Αν και υπάρχουν κάποιες διορθώσεις, το σίγουρο είναι ότι ο Γερμανός καταναλωτής θα πρέπει να πληρώσει περισσότερα προκειμένου να στηρίξει τις χώρες της ευρωζώνης με υψηλά ελλείμματα. Βέβαια κανείς δεν θα πρέπει να θεωρεί κάτι τέτοιο δεδομένο.

Η υπόθεση ότι η Ιταλία ή η Ελλάδα μπορεί να αποφασίσουν να εγκαταλείψουν την ευρωζώνη θα πρέπει να θεωρείται απίθανη. Άλλωστε, εάν το κάνουν και ταυτόχρονα υποτιμήσουν τα νομίσματά τους, τότε οι εκροές από το τραπεζικό σύστημα θα είναι υπερβολικά υψηλές και ως εκ τούτου τόσο η αξία όσο και το κόστος του χρέους θα εκτιναχτούν. Πολύ πιο εύκολο είναι να σκεφτεί κάποιος ότι χώρες με πλεόνασμα μπορεί να σκεφτούν να εγκαταλείψουν την ευρωζώνη. Όμως όποιος το σκεφτεί ξεχνά την πολιτική βούληση και τη σχεδόν απόλυτη πίστη στην Ένωση.

Το πραγματικό ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι ένα: έως πότε οι Γερμανοί (και κάποιοι ακόμη) φορολογούμενοι θα είναι διατεθειμένοι να στηρίζουν τα υψηλά ελλείμματα του νότου; Σαφώς η διόρθωση των ανισορροπιών στην Ευρώπη θα είναι αργή και δύσκολη διαδικασία. Και οι καταναλωτές των χωρών με υψηλά ελλείμματα θα πρέπει να συνεισφέρουν. Μήπως τελικώς θα μπορούσαν και αυτοί να αρχίσουν να δαπανούν περισσότερο; Άλλωστε είναι προς το δικό τους συμφέρον.

© The Financial Times Limited 2009. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation