Η ύβρις* των τραπεζιτών

Ο επικεφαλής της Bear Stearns όταν η τράπεζα κατέρρεε συμμετείχε σε τουρνουά bridge. Ο επικεφαλής της Lehman, στην ίδια περίπτωση, βρισκόταν σε περιοδεία στην Ινδία. Η ύβρις είναι έγκλημα και σήμερα όπως στην κλασική Αθήνα.

Δημοσιεύθηκε: 15 Σεπτεμβρίου 2008 - 13:01

Frank Partnoy

Είναι απλή σύμπτωση ότι τόσο η Lehman Brothers όσο και η Bear Stearns διοικούνταν από ανθρώπους που είχαν χάσει την επαφή με τους υπαλλήλους, με την επιχειρηματική πρακτική και με την πραγματική αποστολή τους; Μήπως η ύβρις οδήγησε στην κατάρρευση αυτών των δύο "ευαίσθητων" τραπεζών;

Καθώς η 158 ετών Lehman καταρρέει και οι αγοραστές αποφεύγουν το κουφάρι της, θα ήταν ενδιαφέρον να εξετάσουμε εάν η αποτυχία και των δύο μπορεί να αποδοθεί όχι μόνο στη λανθασμένη τακτική διαχείρισης ρίσκου αλλά και στον χαρακτήρα των επικεφαλής.

Αν και οι δύο ηγέτες έχουν εντελώς διαφορετικές προσωπικότητες αλλά και ιστορικό, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα έπαιξαν τον ίδιο ρόλο. Αρκετοί επικεφαλής της Wall Street είναι εγωκεντρικοί, αλλά αυτοί οι δύο είναι κάτι ιδιαίτερο. Περισσότερο αξιόπιστες τράπεζες, όπως η Goldman Sachs, ποτέ δεν διοικήθηκαν από κάποιον τόσο έξω από τα τεκταινόμενα.

Ο κ. Richard Fuld, επικεφαλής της Lehman, είναι άνδρας με κομψό τρόπο ντυσίματος και με "θερμό" χαρακτήρα, ο οποίος τελείωσε τις σπουδές του σε νυχτερινό σχολείο στη Νέα Υόρκη και ανέβηκε τα σκαλιά της Lehman μέσω εκφοβισμών και χειραγώγηση δύναμης.

Ο κ. Jimmy Cayne, πρώην επικεφαλής της Bear Stearns, είναι ένας λάτρης του bridge από το Σικάγο, ο οποίος παλιά οδηγούσε ταξί, πωλούσε κόπιες και δούλεψε στη βιομηχανία scarp. Κατόπιν, ανέβηκε τα σκαλιά της Bear Stearns λόγω των φιλικών σχέσεών του με τα αφεντικά και αποκτώντας δύναμη μέσω έξυπνων μεθόδων.

Και οι δύο βρίσκονταν στις εταιρίες για αρκετές δεκαετίες. Ο κ. Fuld είναι ο μακροβιότερος επικεφαλής στη Wall Street, καθώς ξεπερνά τα 15 χρόνια που έχει ο κ. Cayne. Και οι δύο λαμβάνουν αποζημιώσεις με οκτώ μηδενικά και προσωρινά έγιναν δισεκατομμυριούχοι. Ταυτόχρονα, όμως, απέκτησαν αυτοκρατορική συμπεριφορά.

Όταν ξεκίνησε η κρίση στο subprime, οι δύο άνδρες δεν αντέδρασαν έγκαιρα και κατόπιν στράφηκαν στους δεύτερους τη τάξει για βοήθεια, οι οποίοι κατανοούσαν καλύτερα τι ακριβώς ήταν αυτό που απειλούσε να καταστρέψει τις εταιρίες. Και οι δύο αγνόησαν τις πρώιμες ενδείξεις από τα παράγωγα και από τα ξεπερασμένα μοντέλα, βάσει των οποίων διοικούσαν. Φυσικά και τους δύο συνοδεύει, πλέον, καταστροφική φήμη.

Ας εξετάσουμε πρώτα την περίπτωση του κ. Cayne. Από τη στιγμή που η Bear ανακοίνωσε τις πρώτες ζημίες της, δέχτηκε πληθώρα πυρών από τα πιο ελαφρά έως τα πιο βαριά για το ότι ΄ίδιος ήταν "απών". Τον Ιούλιο του 2007, όταν η τράπεζα ανακοίνωσε τις πρώτες ζημίες λόγω στεγαστικής αγοράς, ο κ. Cayne βρισκόταν σε 12ήμερο διαγωνισμό bridge στο Nashville. Καθώς οι πιέσεις αυξάνονταν, αποφάσισε να γυρίσει τον Αύγουστο και το πρώτο που έκανε ήταν να απολύσει τον υποδιευθυντή Warren Spector, ο οποίος πριν από λίγες ημέρες ήταν συμπαίκτης του στο bridge.

Οκτώ μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 2008, όταν η τράπεζα βρέθηκε αντιμέτωπη με κρίση ρευστότητας, ο κ. Cayne βρισκόταν σε έναν άλλο διαγωνισμό bridge στο Detroit, και μάλιστα κανείς δεν μπορούσε να τον βρει, καθώς αρνήθηκε να "πάρει" μαζί του ένα BlackBerry.

Παρομοίως, ο κ. Fuld, όταν άρχισαν οι πρώτες φήμες για την έκθεση της Lehman στο subprime, βρισκόταν σε ταξίδι στην Ινδία και δεν εμφανίστηκε δημοσίως. Αντί να μιλήσει απευθείας στους επενδυτές και να εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει, προτίμησε να επιφορτίσει με αυτό το καθήκον την οικονομική διευθύντρια, κ. Erin Callan. Μόλις κάποιοι άσκησαν κριτική στον τρόπο με τον οποίο απάντησε η κ. Callan, φρόντισε να τη διώξει. Επιπρόσθετα, απέλυσε τον κ. Joe Gregory, το δεξί του χέρι για τρεις δεκαετίες, για τον οποίο μάλιστα παλαιότερα υποστήριζε ότι θα τον διαδεχτεί.

Τον Απρίλιο του 2008, ο κ. Fuld υποστήριζε ότι η πιστωτική κρίση είχε περάσει. Κατόπιν, κατά την ετήσια συνεδρίαση των μετόχων του ομίλου, κατηγόρησε τους short sellers για την υποχώρηση της μετοχής. Δήλωσε, δε, ότι "θα σταματήσω τους short sellers, αυτός είναι ο στόχος μου". Από τότε κανείς δεν μπορούσε να τον βρει. Κατά τη διάρκεια conference call την περασμένη εβδομάδα με επενδυτές, αντί να εξηγήσει με ποιον τρόπο ο όμιλος θα προχωρούσε σε ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων, αυτός επικεντρώθηκε στο "πως οι υπάλληλοι της εταιρίας κρατούν". Φυσικά ο κ. Fuld δεν αναφέρθηκε στο γεγονός ότι πάρα πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους σε λίγο θα είναι άνεργοι.

Οι 24.000 υπάλληλοι της Lehman κατηγορούν ευθέως τον επικεφαλής. Λένε ότι ο κ. Fuld δεν κατάλαβε τίποτα. Τον κατηγορούν για τις ζημίες 10 δισ. δολαρίων που προκάλεσε η κατάρρευση κατά 95% της μετοχής του ομίλου. Ο κ. Jim Cramer, τηλεοπτικός σχολιαστής πρόσφατα χαρακτήρισε τον κ. Fuld "δηλητηριώδη" και τον κατέταξε στη λίστα "Wall of Shame", στην οποία έχουν ενταχθεί αρκετοί επικεφαλής επιχειρήσεων που έχουν καταστρέψει την αξία τους.

Ο χαρακτήρας του ηγέτη μετράει, ιδιαίτερα στον χρηματοοικονομικό κλάδο. Όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει ο κ. John Pierpont Morgan, ιδρυτής της JP Morgan, ο χαρακτήρας έρχεται πριν από τα χρήματα ή την περιουσία.

Η ύβρις θεωρούνταν έγκλημα στην κλασική Αθήνα. Ακόμη και ο κ. Fuld είχε χαρακτηρίσει τον ναρκισσισμό καταστροφή. Τον Ιούλιο του 2005 σε συνέντευξή του στο περιοδικό "Euromoney" είχε δηλώσει ότι ο μεγαλύτερος φόβος του λέγεται υπεροψία: "Φοβάμαι ότι μπορούμε να γίνουμε υπερόπτες. Εάν γίνεις υπερόπτης, χάνεις τον δρόμο σου και αρχίζεις να κάνεις λάθη".

Την τελευταία ημέρα της Bear Stearns ως δημόσιας επιχείρησης, οι υπάλληλοί της συγκεντρώθηκαν έξω από τα κεντρικά γραφεία του ομίλου, κρατώντας μία φωτογραφία του κ. Cayne με την επιγραφή: "Ύβρις - το όνομά σου είναι Jimmy". Μάλλον ήρθε ο καιρός και για τον κ. Fuld να βρεθεί αντιμέτωπος με ανάλογες εκδηλώσεις.

Ο Frank Partnoy είναι καθηγητής νομικών στο University of San Diego και συγγραφέας του βιβλίου "Ivar Kreuger, the 1920s Match King" (Profile Books).

*Ύβρις στην αρχαία τραγωδία ήταν η αλαζονική συμπεριφορά του ανθρώπου, που οδηγούσε σε υπέρβαση του ηθικού και του θεϊκού νόμου και επέφερε την τιμωρία του.

© The Financial Times Limited 2008. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation