Η αδύναμη παραγωγικότητα εξουδετερώνει την νομισματική πολιτική

Σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο, η ανάπτυξη της παραγωγικότητας έχει σταθεί αξιοσημείωτα αδύναμη. Αν και καθημερινά μας παρουσιάζονται νέα τεχνολογικά εργαλεία, η ανάπτυξη στην παραγωγή ανά ώρα είναι φτωχή.

Ομολογουμένως, κάποιες χώρες τα έχουν πάει καλύτερα από άλλες. Την περίοδο από το 2007 μέχρι το 2014, την τελευταία χρονιά για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα συγκρίσιμα στοιχεία, η παραγωγή ανά ώρα αυξήθηκε πάνω από 7% σε όλη την αμερικανική οικονομία, ενώ στη Βρετανία παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητη και στην Ιταλία υποχώρησε 2%.

Και πάλι, ακόμη και αυτές οι «επιτυχίες» είναι αποτυχίες αν τις εξετάσουμε βάσει της ιστορίας της κάθε χώρας. Με εξαίρεση τη σκοτεινή περίοδο στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν δύο υφέσεις οδήγησαν σε μια σοβαρή, αν και προσωρινή, απώλεια παραγωγής, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν ποτέ ξανά βιώσει μια τόσο άγονη, για την ανάπτυξη της παραγωγικότητας, περίοδο.

Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις γι' αυτό, περιλαμβανομένης της αναβίωσης της διαρθρωτικής οικονομικής στασιμότητας (secular stagnation) του Λόρενς Σάμερς, του ισχυρισμού του Ρόμπερτ Γκόρντονς ότι οι μεγαλύτερες επιδράσεις της τεχνολογίας στο βιοτικό επίπεδο έχουν παρέλθει και, αν έχει κάποια σημασία, της δικής μου άποψης ότι επιστρέφουμε σε οικονομική «ομαλότητα» έπειτα από μια παρατεταμένη μεταπολεμική περίοδο οικονομικής «αναπλήρωσης».

Η άποψη του Σάμερς είναι, από πολλές απόψεις, η πιο αισιόδοξη. Δώστε δημοσιονομική τόνωση, εστιασμένη ιδιαίτερα σε πρότζεκτς υποδομής, με την ελπίδα πως η υψηλότερη ζήτηση θα φέρει υψηλότερη προσφορά. Ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος, η τόνωση να αυξήσει το κυβερνητικό χρέος χωρίς μακροπρόθεσμα οφέλη για την οικονομία. Δείτε την Ιαπωνία τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αλλά και την τόνωση στις Ηνωμένες Πολιτείες αφότου έσκασε η φούσκα των dot.com, η οποία πυροδότησε μόνο μια ραγδαία άνοδο και αμέσως πτώση στις κατοικίες, χωρίς μακρόχρονο όφελος στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας.

Η αδύναμη παραγωγικότητα έχει διαβρωτικό αντίκτυπο στο βιοτικό επίπεδο. Σε περίπτωση που συνεχιστεί η τάση της περιόδου μετά την κρίση, τα μέσα εισοδήματα στις ΗΠΑ θα είναι κατά 16% χαμηλότερα μέχρι το 2021, σε σύγκριση με το αν είχε διατηρηθεί η μεταπολεμική τάση ετήσιας ανόδου 2% στην παραγωγικότητα. Τα φορολογικά έσοδα, η ιατρική φροντίδα, οι συντάξεις, η ανάπτυξη μισθών και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ευημερία του κράτους, θα ήταν χαμηλότερα. Οι υποσχέσεις όλου του πολιτικού φάσματος θα έπρεπε να εγκαταλειφθούν.

Μέχρι στιγμής, οι απόπειρες τόνωσης της παραγωγικότητας έχουν αποτύχει. Αυτό που θεωρήθηκε κυκλικό οικονομικό πρόβλημα, έχει πάρει τη μορφή ενός ιδιαίτερα περιοριστικού παράγοντα από άποψη προσφοράς. Ακόμη χειρότερα, η τόνωση που στοχεύει στην αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης και τον περιορισμό της ανεργίας μπορεί να έχει ανεπανόρθωτα ζημιώσει την πρόοδο της παραγωγικότητας. Τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια και η ποσοτική χαλάρωση ενδέχεται να έχουν αυξήσει τις τιμές όλων των περιουσιακών στοιχείων αδιακρίτως, πιέζοντας την ικανότητα των αγορών κεφαλαίου να ξεχωρίσουν την μη παραγωγική ήρα από το παραγωγικό σιτάρι.

Από εκεί και πέρα, η επίμονα χαμηλή ανάπτυξη της παραγωγικότητας μπορεί να εξαλείφει την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής. Σε έναν κόσμο όπου η ανάπτυξη και ο πληθωρισμός είναι δομικά χαμηλά, τα επιτόκια θα πιεστούν πτωτικά σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα –ακριβώς οι συνθήκες που βλέπουμε σήμερα. Αν, ωστόσο, τα επιτόκια είναι σε δομική βάση χαμηλά, δεν υπάρχει χώρος για να κινηθούν σε περίπτωση μιας βαθιάς, μεγάλης ύφεσης.

Υπ' αυτές τις συνθήκες, ολόκληρο το πλαίσιο της νομισματικής πολιτικής βρίσκεται σε απόλυτο χάος. Τα ταμπού θα πρέπει να παραλειφθούν. Με τα επιτόκια στο μηδέν, οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να χρειαστεί να συνεργαστούν όλο και πιο στενά με τα Υπουργεία Οικονομίας, δίνοντας προτεραιότητα στην ανάγκη για συντονισμένη δράση και όχι στην επιθυμία για ανεξαρτησία. Η στόχευση στον πληθωρισμό μπορεί να χρειαστεί να εγκαταλειφθεί, ίσως να αντικατασταθεί από στόχευση στο ονομαστικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν: μια επιβράδυνση στην πραγματική ανάπτυξη θα αντιμετωπιζόταν σε αυτή την περίπτωση μέσω μιας δέσμευσης για υψηλότερο πληθωρισμό, για τόνωση του ονομαστικού ΑΕΠ και για περιορισμό του κινδύνου ακόμη πιο «δύσπεπτου» χρέους.

Και πάλι, η εστίαση στο ονομαστικό ΑΕΠ θα λειτουργήσει μόνο αν οι κεντρικές τράπεζες μπορέσουν να επιδείξουν με αξιόπιστο τρόπο, όχι μόνο την επιθυμία τους για υψηλότερο πληθωρισμό, αλλά και την ικανότητά τους να το πετύχουν αυτό. Μέχρι στιγμής, δεν έχουν σταθεί ιδιαίτερα επιτυχείς. Και αν η ανάπτυξη της παραγωγικότητας είναι μόνιμα χαμηλότερη, οι προσδοκίες για μια ζωή συνεχώς αυξανόμενης ευημερίας θα πρέπει να εγκαταλειφθούν.

Αν τα οικονομικά είναι ήδη δύσκολα, η πολιτική θα είναι σημαντικά δυσκολότερη.

*Ο Stephen King είναι ανώτατος οικονομικός σύμβουλος της HSBC και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο «Όταν τελειώνει το χρήμα»

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation