Wolf: Οι διεφθαρμένες ελίτ έφεραν την άνοδο του Τραμπ

Ο Ντόναλντ Τραμπ θα είναι ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία. Δεν αποκλείεται ακόμα και να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ.

Είναι δύσκολο να υπερβάλλει κανείς για το πόσο σημαντική και επικίνδυνη είναι αυτή η εξέλιξη.

Οι ΗΠΑ ήταν το προπύργιο της δημοκρατίας και της ελευθερίας στον 20ό αιώνα. Αν εκλέξουν τον κ. Τραμπ, έναν άνθρωπο με φασιστική συμπεριφορά απέναντι σε ανθρώπους και στην εξουσία, ο κόσμος θα άλλαζε ριζικά.

Ο κ. Τραμπ είναι ένας μισογύνης, ρατσιστής και ξενοφοβικός. Θριαμβεύει από την ίδια του την άγνοια και την ασυνέπεια.

Η αλήθεια για αυτόν είναι ότι τον βολεύει. Οι πολιτικές του προτάσεις είναι γελοίες, όταν δεν είναι τρομακτικές. Αλλά η συμπεριφορά του και οι ιδέες του είναι λιγότερο ενοχλητικές από τον χαρακτήρα του: είναι ένας νάρκισσος, νταής, που διαδίδει θεωρίες συνωμοσίας. Τρομάζει κανείς όταν σκέφτεται πως αυτός ο άνθρωπος θα διαχειριστεί τις δυνάμεις που θα έχει ως πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ο Άντριου Σάλιβαν, ο συντηρητικός σχολιαστής, έγραψε πρόσφατα: «Όσον αφορά στη φιλελεύθερη δημοκρατία μας και τη συνταγματική μας τάξη, ο Τράμπ είναι ένα συμβάν που μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνισή της». Έχει δίκιο.

Μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά εύκολο για τον πρόεδρο Τραμπ να βρει ανθρώπους πρόθυμους να εκτελέσουν τυραννικές εντολές, ή να αναγκάσει τους απρόθυμους να το κάνουν. Δημιουργώντας ή διογκώνοντας κρίσεις, ένας φιλόδοξος δεσπότης μπορεί να διαφθείρει δικαστικά και πολιτικά συστήματα. Οι πρόεδροι της Ρωσίας και της Τουρκίας είναι πολύ καλά παραδείγματα. Οι ΗΠΑ έχουν μια καλά εδραιωμένη συνταγματική τάξη. Αλλά ακόμα και αυτή μπορεί να λυγίσει, ειδικά αν ο πρόεδρος έχει τη στήριξη του Κογκρέσου κατά ενδεχόμενων διώξεων.

Ο κ. Σάλιβαν επικαλείται τον Πλάτωνα, τον μεγαλύτερο από τους φιλοσόφους που ήταν πολέμιοι της δημοκρατίας. Ο Πλάτωνας, μας υπενθυμίζει, πίστευε ότι όσο μεγαλύτερη ισότητα επιτυγχάνει μια κοινωνία, τόσο δυσκολότερο είναι να αποδεχτεί την εξουσία. Στη θέση της θα βρεθεί ο δημαγωγός που προσφέρει απλές λύσεις σε δύσκολα προβλήματα.

Ο κ. Τραμπ είναι ο «μαγεμένος αυλός» των οργισμένων και δυσαρεστημένων. Έχει αναδειχθεί, υποστηρίζει ο κ. Σάλιβαν, ως ο άνρθωπος που θα «τα βάλει με τις όλο και πιο απεχθείς ελίτ». Επιπλέον, η επανάσταση των μέσων ενημέρωσης έχει διευκολύνει αυτή την άνοδο, εξαλείφοντας «σχεδόν οποιαδήποτε ελιτίστικη μετριοπάθεια ή έλεγχο του δημοκρατικού μας διαλόγου».

Η δημαγωγία είναι πράγματι η αχίλλειος πτέρνα της δημοκρατίας. Ωστόσο η αθηναϊκή δημοκρατία, στην οποία έζησε ο Πλάτωνας, δεν έσβησε από την εγχώρια τυραννία αλλά αντίθετα γεννήθηκε από αυτήν. Στο τέλος, ο Μακεδόνας βασιλιάς έβαλε τέλος στη δημοκρατία το 338 π.Χ.

Πάνω από όλα, ο κ. Σάλιβαν υποτιμά τον ρόλο των ελίτ. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι ο πλούτος δεν μπορεί να αγοράσει την προεδρία. Ο κ. Ομπάμα νίκησε για παράδειγμα τον κ. Ρόμνεϊ. Αλλά τα χρήματα αγοράζουν επιρροή στα χαμηλότερα επίπεδα άσκησης πολιτικής. Το κυριότερο, οι ελίτ διαμορφώνουν την οικονομία και την κοινωνία. Αν ένα μεγάλος μέρος της κοινωνίας είναι εξαγριωμένο, οι ελίτ έχουν την ευθύνη γι' αυτό.

Η δίκαιη προσκόλληση των Δημοκρατικών στα δικαιώματα των γυναικών και ακόμη περισσότερο στα αιτήματα των μειονοτήτων, όπως αυτές ορίζονται με βάση τη φυλή, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα, οδήγησε πολλούς λευκούς άνδρες της μεσαίας τάξης στους Ρεπουμπλικάνους, ειδικά στον Νότο. Το ρατσιστικό στοιχείο είναι ξεκάθαρο στο μίσος πολλών Αμερικανών κατά του Ομπάμα.

Οι Ρεπουμπλικάνοι αντιμετώπισαν αυτούς τους υποστηρικτές με την τακτική «δόλωμα και μεταστροφή». Είχαν ανάγκη αυτές τις ψήφους, για αυτό που επιθυμούσαν οι χορηγοί τους: χαμηλούς φόρους, χαλάρωση ρυθμίσεων, ελεύθερο εμπόριο και φιλελεύθερη μετανάστευση. Για να μετατρέψουν τις θέσεις αυτές σε στόχους του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, οι ελίτ έπρεπε να μετατρέψουν την κυβέρνηση σε εχθρό. Έπρεπε επίσης να προσελκύσουν συντηρητικούς υποστηρικτές με υποσχέσεις για αλλαγές που δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να εκπληρώσουν.

Επιπρόσθετα, οι ελίτ και από τις δύο πλευρές προώθησαν οικονομικές αλλαγές που κατέστρεψαν την εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα και ακεραιότητά τους. Η οικονομική κρίση και οι διασώσεις που ακολούθησαν, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτό.

Μέχρι τότε η μεσαία τάξη είχε υποφέρει δεκαετίες στασιμότητας του πραγματικού της εισοδήματος και μείωσης του σχετικού εισοδήματος. Η παγκοσμιοποίηση έφερε τεράστια οφέλη για πολλούς από τους φτωχούς του κόσμου. Αλλά υπήρξαν και πολλοί χαμένοι στις δυτικές δημοκρατίες. Σήμερα, οι τελευταίοι πιστεύουν ότι αυτοί που έχουν τον έλεγχο της οικονομίας και της πολιτείας τούς εκμεταλλεύονται, τους απεχθάνονται και τους κάνουν φτωχότερους.

Ακόμα και οι ελίτ των Ρεπουμπλικάνων έχουν μετατραπεί σε εχθρό τους και ο κ. Τραμπ έχει γίνει ο σωτήρας τους. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι είναι δισεκατομμυριούχος. Ο Καίσαρας, ο αριστοκρατικός ηγέτης του λαϊκού κόμματος, εμπνεύστηκε τον «καισαρισμό», την κυριαρχία του χαρισματικού ισχυρού άνδρα που θέλει να γίνει ο κ. Τραμπ.

Μια υγιής δημοκρατία δεν απαιτεί ισότητα, κάθε άλλο. Αλλά απαιτεί ένα βαθμό αμοιβαίας συμπάθειας. Ο απότομος πλούτος από νέες δραστηριότητας -οι κατακτήσεις στην αρχαία Ρώμη, οι τράπεζες στη μεσαιωνική Φλωρεντία- μπορεί να διαβρώσει τους κοινωνικούς δεσμούς.

Οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές έχουν φέρει τις ΗΠΑ σε σημείο που ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού αναζητάει έναν ισχυρό άνδρα. Πρέπει να είναι απογοητευτικό για τις ελίτ των Ρεπουμπλικάνων που η βάση τους διάλεξε τον κ. Τραμπ έναντι του Τεντ Κρουζ. Η ελίτ του κόμματος έπαιξε λαϊκίστικα παιχνίδια, ιδίως όταν αρνήθηκε να συνεργαστεί με τον πρόεδρο. Αυτοί που είναι καλύτεροι στα παιχνίδια αυτά τους νίκησαν.

Ο κ. Τραμπ συνειδητοποιεί ότι οι υποστηρικτές του δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον στο μικρό κράτος που τόσο αγαπάνε οι συντηρητικοί. Η επιθυμία τους είναι μάλλον η αποκατάσταση του χαμένου οικονομικού, φυλετικού και σεξουαλικού τους στάτους. Η απάντησή του είναι να υπόσχεται τεράστιες περικοπές φόρων, συγκράτηση δαπανών και μείωση χρέους. Αλλά δεν έχει ανάγκη από τη λογική συνέπεια. Αυτή αφορά μόνο στα ειδεθχή συστημικά μέσα ενημέρωσης.

Η Χίλαρι Κλίντον είναι μια αδύναμη υποψήφιος που ταλαιπωρείται από τις αποτυχίες του συζύγου της και από τη θέση της στο κατεστημένο, ενώ δεν διαθέτει πολιτικό ταλέντο. Πρέπει να κερδίσει, αλλά μπορεί να μην τα καταφέρει. Αλλά ακόμα και αν κερδίσει, αυτό δεν θα είναι το τέλος της ιστορίας.

Ο κ. Τραμπ ανέδειξε νέες πολιτικές δυνατότητες. Ωστόσο, δεν είναι η υπερβολική δημοκρατία αυτή που έφερε τις ΗΠΑ σε αυτή τη θέση. Αντίθετα είναι οι αποτυχίες των μυωπικών ελίτ. Πολλά από αυτά που έγιναν ήταν σωστά και δεν θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Αλλά πολλά άλλα θα μπορούσαν. Οι ελίτ, ειδικά οι ελίτ των Ρεπουμπλικάνων, έθρεψαν αυτή τη φωτιά. Θα είναι δύσκολο να τη σβήσουν.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation