Αρχίστε να ετοιμάζεστε για την επόμενη ύφεση!

Τι θα έκαναν οι κεντρικές τράπεζες, αν η επόμενη ύφεση χτυπούσε ενώ τα επιτόκια ήταν ακόμη μακράν χαμηλότερα σε σχέση με πριν από το 2008; Όπως επιχειρηματολογεί μια έκθεση του Resolution Foundation με έδρα το Λονδίνο, αυτό είναι εξαιρετικά πιθανό. Οι κεντρικές τράπεζες χρειάζεται να είναι προετοιμασμένες γι' αυτό το ενδεχόμενο. Το πιο σημαντικό κομμάτι μιας προετοιμασίας αυτού του είδους είναι να πείσουν το κοινό πως ξέρουν τι να κάνουν.

Σήμερα, 8,5 χρόνια μετά τις πρώτες ενδείξεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης, το υψηλότερο βραχυπρόθεσμο παρεμβατικό επιτόκιο που εφαρμόζεται από τη Fed, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Τράπεζα της Ιαπωνίας ή την Τράπεζα της Αγγλίας, είναι το 0,5% της τελευταίας, που βρίσκεται σε ισχύ από τον Μάρτιο του 2009, χωρίς να φαίνεται πως θα αυξηθεί. Η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Ιαπωνίας χρησιμοποιούν ακόμη και αρνητικά επιτόκια, η δεύτερη έπειτα από πάνω από 20 χρόνια βραχυπρόθεσμων επιτοκίων 0,5% ή και χαμηλότερα. Ο γολγοθάς για τη Βρετανία ίσως να μην είναι τόσο άμεσος. Εντούτοις, οι πρόσφατες προσδοκίες της αγοράς υπονοούν ένα βασικό επιτόκιο περίπου 1,6% το 2021 και γύρω στο 2,5% το 2025 –κάτω από το μισό του 2007.

Ποιες είναι οι πιθανότητες μιας σημαντικής ύφεσης στη Βρετανία πριν το 2025; Πραγματικά πολλές. Το ίδιο σίγουρα ισχύει και για τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ευρωζώνη και την Ιαπωνία. Πράγματι, η ανισορροπία στην κινεζική οικονομία, συν τις δυσκολίες σε πολλές αναδυόμενες οικονομίες, δημιουργούν πλέον αυτόν τον κίνδυνο. Οι οικονομίες υψηλού εισοδήματος είναι πιθανό να βιώσουν μια ύφεση με πολύ μικρότερο περιθώριο για συμβατική νομισματική χαλάρωση σε σχέση με προηγούμενες υφέσεις.

Ποιες θα ήταν τότε οι επιλογές; Μία θα ήταν να μην κάνουν τίποτα. Πολλοί θα έκαναν έκκληση για μια «εξαγνιστική» ύφεση που πιστεύουν πως χρειάζεται ο κόσμος. Προσωπικά, βρίσκω αυτή την ιδέα τρελή, δεδομένης της ζημίας που θα προκαλούσε στον κοινωνικό ιστό.

Μια δεύτερη πιθανότητα θα ήταν να αλλάξουν οι στόχοι, πιθανώς εκείνοι για την ανάπτυξη ή για το επίπεδο του ονομαστικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ή εκείνος για τον πληθωρισμό προς ένα υψηλότερο επίπεδο. Πιθανότατα θα ήταν σοφό να είχαμε έναν υψηλότερο στόχο για τον πληθωρισμό. Αλλά η αλλαγή του όταν οι κεντρικές τράπεζες έχουν σταθεί ανίκανες να πιάσουν το σημερινό χαμηλότερο στόχο, μπορεί να αποσταθεροποιήσει τις προσδοκίες, χωρίς να βελτιώσει τα αποτελέσματα. Επιπλέον, χωρίς αποτελεσματικά εργαλεία, ένας πιο φιλόδοξος στόχος μπορεί απλά να φαίνεται ως κούφια, στομφώδη λόγια. Επομένως η τρίτη πιθανότητα είναι είτε να αλλάξουν τα εργαλεία, είτε να χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα με πιο δυναμικό τρόπο.

Ένα εργαλείο που δεν συζητείται συχνά θα ήταν η οργάνωση της απομόχλευσης των οικονομιών. Αυτό μπορεί να χρειαστεί υποχρεωτική μετατροπή του χρέους σε μετοχές. Όμως, αν και αυτό είναι ελκυστικό σε ακραίες συνθήκες, θα ήταν πρακτικά δύσκολο.

Ένα άλλο θα ήταν μια ποσοτική χαλάρωση ακόμη μεγαλύτερης κλίμακας. Στα τέλη του τρίτου τριμήνου του περασμένου έτους, ο ισολογισμός της Τράπεζας της Ιαπωνίας ήταν το 70% του ΑΕΠ, έναντι κάτω του 30% για τη Fed, την ΕΚΤ και την Τράπεζα της Αγγλίας. Οι τελευταίες τρεις θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την πρώτη. Επιπρόσθετα, τα περιουσιακά στοιχεία που αγοράζουν θα μπορούσαν να διευρυνθούν, με μια πιθανότητα να είναι τα ομόλογα σε ξένο νόμισμα. Αλλά αυτό θα ήταν προκλητικό και περιττό. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας και η ΕΚΤ έχουν πετύχει μια μεγάλη υποτίμηση των νομισμάτων, χωρίς να το κάνουν τόσο κραυγαλέα.

Ένα ακόμη εργαλείο είναι τα αρνητικά επιτόκια, τα οποία τώρα χρησιμοποιεί η ΕΚΤ, η Τράπεζα της Ιαπωνίας και οι κεντρικές τράπεζες της Δανίας, της Σουηδίας και της Ελβετίας. Με έξυπνα τεχνάσματα, είναι πιθανό να εφαρμοστούν αρνητικά επιτόκια στα αποθεματικά των τραπεζών δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο αρνητικά επιτόκια στις αγορές, χωρίς την επιβολή αρνητικών επιτοκίων στους καταθέτες. Δεν είναι σαφές το πόσο μακριά μπορεί να πάει αυτό, τη στιγμή που τα μετρητά εξακολουθούν να αποτελούν εναλλακτική. Από ένα σημείο και μετά, ο κόσμος προσπαθεί να μετακινηθεί στο στρώμα, εκτός και αν επιβαλλόταν τιμωρητικός φόρος για την ανάληψη από τράπεζες ή τα μετρητά καταργούνταν ολοσχερώς. Επιπλέον, δεν είναι ξεκάθαρο το πόσο οικονομικά αποδοτικά θα ήταν τα αρνητικά επιτόκια, πέραν του ότι θα οδηγούσαν χαμηλότερα τη συναλλαγματική ισοτιμία.

Ένα τελευταίο εργαλείο είναι τα «helicopter money» -η μόνιμη έκδοση νομίσματος για την προώθηση αγορών αγαθών και προϊόντων είτε από την κυβέρνηση, είτε από τα νοικοκυριά. Από νομισματική άποψη, αυτό ισοδυναμεί με σκόπιμα μόνιμη ποσοτική χαλάρωση. Φυσικά η πραγματική ποσοτική χαλάρωση μπορεί να γίνει μόνιμη μετά την ύφεση: αυτό είναι πλέον πιθανό στην Ιαπωνία. Και πάλι, η υποτιθέμενα μόνιμη έκδοση νομίσματος μπορεί να αποδειχθεί προσωρινή μετά την ύφεση. Αλλά αν τα χρήματα πήγαιναν κατευθείαν σε επιπρόσθετη δαπάνη από την κυβέρνηση ή σε χαμηλότερους φόρους ή στους τραπεζικούς λογαριασμούς των ανθρώπων, σίγουρα θα είχε κάποιο αποτέλεσμα.

Το κρίσιμο σημείο είναι να αφήσουμε τον έλεγχο της ποσότητας που θα εκδοθεί στις κεντρικές τράπεζες, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς τους.

Προσωπικά, θα προτιμούσα το τελευταίο εργαλείο. Αλλά σε αυτό το στάδιο είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε τη μεγάλη πιθανότητα κάτι πολύ πιο αντισυμβατικό να χρειαστεί να γίνει την επόμενη φορά. Επομένως, προετοιμάστε το έδαφος από πριν.

Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να συμπληρώσουν αυτά τα κενά τώρα, όχι αφού χτυπήσει η επόμενη κρίση.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation