Η Λεπέν και η επιστροφή του εθνικισμού στην Ευρώπη

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι εξοργιστικός. Η Μαρίν Λεπέν είναι επικίνδυνη. Ο υποψήφιος για το χρίσμα του ρεπουμπλικανικού κόμματος για το 2016 έχει ένα ταλέντο στο να προκαλεί. Το Μεγάλο Παλιό Κόμμα του Αβραάμ Λίνκολν μπορεί να παγιδευτεί από το δικό του γκροτέσκο δημιούργημα. Αλλά η αμερικανική δημοκρατία θα επιβιώσει.

Η ηγέτις του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας μπορεί να διαταράξει το πολιτικό σκηνικό μιας ολόκληρης ηπείρου.

Αυτή την εβδομάδα, η έκκληση του κ. Τραμπ να απαγορευτεί η είσοδος μουσουλμάνων στις ΗΠΑ έκλεψε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων από τον θρίαμβο της κ. Λεπέν στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών. Οι αντίπαλοί του στην κούρσα των Ρεπουμπλικανών αποκήρυξαν το τελευταίο ξέσπασμα ενός υποψηφίου, η καμπάνια του οποίου έχει προωθήσει ανοιχτά την ξενοφοβία. Πολιτικοί από όλο τον πλανήτη έσπευσαν να τον καταδικάσουν. Ακόμα και σε σχέση με τα δικά του χαμηλά κριτήρια, ο κ. Τραμπ το είχε παρακάνει.

Οι δημοσκοπήσεις θα μας πουν σύντομα κατά πόσον η βάση των Ρεπουμπλικανών μοιράζεται την ίδια απέχθεια. Τα παλιότερα ξεσπάσματα ωμού εθνικισμού του κ. Τραμπ δεν είχαν αρνητικό αντίκτυπο μεταξύ των σκληροπυρηνικών Ρεπουμπλικανών. Ωστόσο είναι δύσκολο να βρει κανείς έναν σοβαρό Ρεπουμπλικανό που πιστεύει ότι θα είναι αυτός που θα εξασφαλίσει το χρίσμα.

Αν κάνουν λάθος, τότε η Χίλαρι Κλίντον είναι βέβαιο ότι θα φτάσει εύκολα στον Λευκό Οίκο.

Ο κ. Τραμπ φωνάζει. Η κα Λεπέν έχει ανέβει ψιθυρίζοντας. Ο Ζαν-Μαρί Λεπέν, ο πατέρας της, ίδρυσε το Εθνικό Μέτωπο σε μια πλατφόρμα ανοιχτού αντισημιτισμού. Περιγράφει το ολοκαύτωμα ως μια απλή «λεπτομέρεια» της ιστορίας. Η κόρη του τον έδιωξε από το κόμμα. Εχει αντικαταστήσει τον απροκάλυπτο ρατσισμό με ύπουλους υπαινιγμούς. Ελπίζει ότι ένα λεπτό επίχρισμα ευπρέπειας θα είναι το εισιτήριό της για το Μέγαρο των Ηλυσίων στις προεδρικές εκλογές του 2017. Οι στόχοι της είναι οι μουσουλμάνοι και όχι οι εβραίοι. Και όλα αυτά τα έχει τυλίξει με έναν ψευδοπατριωτισμό.

Ο φόβος που προκάλεσαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι πιθανότατα συνέβαλαν στη νίκη του κόμματός της στις περιφερειακές εκλογές. Η κα Λεπέν έχει εκμεταλλευτεί την οργή με τον ίδιο τρόπο που ο κ. Τραμπ χρησιμοποίησε το μακελειό στο Σαν Μπερναντίνο της Καλιφόρνια. Και η μαζική εισροή στην Ευρώπη προσφύγων που προσπαθούν να γλιτώσουν από τους πολέμους στη Συρία, στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν ήταν ένα δώρο σε ένα κόμμα που συνδέει το Ισλάμ με την τρομοκρατία.

Δέχθηκε πολλά δώρα και από τους αντιπάλους της. Η δημοτικότητα του πρόεδρου Φρανσουά Ολάντ έχει αυξηθεί μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, αλλά οι Σοσιαλιστές κουβαλούν το βάρος της οικονομικής αποτυχίας. Ο Νικολά Σαρκοζί, ο προηγούμενος πρόεδρος και αρχηγός του κεντροδεξιού Ρεπουμπλικανικού κόμματος, είναι μισητός σε μια μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων.

Ωστόσο, η αντιμετώπιση της επιτυχίας του Εθνικού Μετώπου ως ένα κυκλικό φαινόμενο δεν συλλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο οι λαϊκιστές της άκρας δεξιάς και της άκρας αριστεράς στην Ευρώπη εκμεταλλεύτηκαν βαθύτερες πηγές δυσαρέσκειας. Μετά από χρόνια υψηλής ανεργίας, στάσιμων επιπέδων διαβίωσης και αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών, η παγκοσμιοποίηση γεννάει τον επιθετικό εθνικισμό.

Ο φόβος και η προκατάληψη είναι τα όπλα της κυρίας Λεπέν. Οι εχθροί προέρχονται από το εξωτερικό, στην περίπτωση αυτή από τους Μουσουλμάνους και τον διεθνή καπιταλισμό. Η απάντησή της είναι να κλείσει τα σύνορα και να ανακτήσει τον εθνικό έλεγχο της οικονομίας. Η πολιτική, λέει η ίδια, έχει γίνει μια μάχη ανάμεσα στους «εθνικιστές και τους διεθνιστές». Το μήνυμα απευθύνεται τόσο στους απογοητευμένους ψηφοφόρους της αριστεράς όσο και στους εθνικιστές της δεξιάς.

Ξέρει τι κάνει. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στην ευρωπαϊκή ήπειρο και θα διαπιστώσει ότι ακραία στοιχεία κάθε απόχρωσης κατηγορούν την παγκοσμιοποίηση για τις ανασφάλειας της εποχής μας. Τα παραδοσιακά κόμματα κατηγορούνται ότι συνεργάζονται σε ένα σχέδιο που ευνοεί μόνο την ελίτ. Ο ευρωσκεπτικισμός, κάποτε το εκκεντρικό γνώρισμα των Συντηρητικών, έχει μετατραπεί σε ένα βολικό ιδεολόγημα κατά των μεταναστών και των πολυεθνικών εταιρειών.

Ο απεχθής εθνικισμός του Βίτρο Όρμπαν, πρωθυπουργού της Ουγγαρίας, θαυμαστή του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, συνδυάζεται χωρίς δυσκολία με τον απροκάλυπτο αντισημιτισμό του oυγγρικού κόμματος Jobbik. Με γλώσσα που παραπέμπει στη δεκαετία του 1930, ο Γιάροσλαβ Καζίνσκι, ο ακροδεξιός ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης της Πολωνίας, ισχυρίζεται ότι οι πρόσφυγες που φτάνουν στην Ευρώπη από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία θα διαδώσουν «παράσιτα και ασθένειες». Σε άλλες χώρες, η δημοσκοπική άνοδος των λαϊκιστών μετατοπίζει τα παραδοσιακά κόμματα προς την εθνικιστική δεξιά.

Η Γερμανία ξέφυγε από το κύμα της ξενοφοβίας που έχει κατακλύσει μεγάλο μέρος της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης, αλλά η εισροή Σύρων προσφύγων έχει αφήσει την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ ευάλωτη απέναντι στο ίδιο το Χριστιανοδημοκρατικό της κόμμα, που φοβάται ότι θα υπερφαλαγγιστεί από τα δεξιά από το νέο κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland). Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η συμβατική σοφία ήθελε τη διάσπαση του ευρώ να αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή σε μια φιλελεύθερη, εξωστρεφή Ευρώπη. Ο μεγάλος κίνδυνος τώρα προέρχεται από την άνοδο των πολιτικών ταυτότητας.

Η κα Λεπέν δεν είναι ακόμα το φαβορί για το Μέγαρο των Ηλυσίων. Αλλά το γεγονός ότι έχει γίνει ένας από τους διεκδικητές είναι αρκετά ανησυχητικό. Η αρχηγός του Εθνικού Μετώπου δεν είναι απλά μια αντιπαθής λαϊκίστρια.

Υπόσχεται την επιστροφή σε ένα παρελθόν που η Ευρώπη πίστευε ότι είχε αφήσει πίσω για πάντα.

Το 1940, ο Τζορτζ Όργουελ είχε δημοσιεύσει μια κριτική του Ο Αγών Μου του Αδόλφου Χίτλερ. Προφητικός όπως πάντα, ο μεγάλος Άγγλος συγγραφέας υπογράμμισε τη συναισθηματική σύνδεση του ηγέτη των ναζί με τον γερμανικό λαό. Ο Χίτλερ καταλάβαινε ότι κάποιες φορές οι άνθρωποι κοιτάνε πέρα από τον υλισμό για «αγώνα και αυτοθυσία, για να μην αναφέρουμε τα τύμπανα, τις σημαίες και τις παρελάσεις».

Οι σύγχρονοι εθνικοσοσιαλιστές όπως η κα Λεπέν βασίζονται στα ίδια ένστικτα – στην ανάγκη να «αποκατασταθεί» το έθνος ενάντια στους εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Αυτό είναι πραγματικά επικίνδυνο.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation