Οι μέτοχοι πιστεύουν ότι είναι και ιδιοκτήτες - Κάνουν λάθος

Oι μέτοχοι είναι οι ιδιοκτήτες της εταιρείας και το καθήκον των διευθυντών να μεγιστοποιήσουν την αξία για τους μετόχους απορρέει από εκεί. Έχω χάσει το μέτρημα πόσες φορές μού έχουν πει ότι «αυτός είναι ο νόμος».

Αλλά δεν είναι ο νόμος. Σίγουρα όχι στις ΗΠΑ, όπως έχει επισημάνει ο Lynn Stout, καθηγητής στη σχολή Νομικής του πανεπιστημίου Cornell.

Οι μέτοχοι στην Αγγλία έχουν περισσότερα δικαιώματα, αλλά ακόμα και εκεί η υποχρέωση ενός διευθυντή εταιρείας είναι προωθήσει την επιτυχία της εταιρείας προς όφελος των μελών της. Η εταιρεία έρχεται πρώτη, το όφελος των μελών έρχεται από την επιτυχία της.

Και οι Άγγλοι μέτοχοι αναμφίβολα δεν είναι ιδιοκτήτες. Το δικαστήριο εφέσεων αποφάσισε το 1948 ότι οι «μέτοχοι δεν είναι, στα μάτια του νόμου, ιδιοκτήτες της εταιρείας». Το 2003, η Βουλή των Λόρδων επιβεβαίωσε την απόφαση.

Η ιδιοκτησία δεν είναι μια απλή έννοια. Η κλασική αποτίμηση του νοήματός της δόθηκε πριν από πενήντα χρόνια από έναν νομικό, τον Tony Honore. H ιδιοκτησία, όπως και η φιλία, έχει πολλά χαρακτηριστικά και αν μια σχέση έχει αρκετά από αυτά, μπορούμε να την περιγράψουμε ως ιδιοκτησία.

Αν έχω στην κατοχή μου ένα αντικείμενο, μπορώ να το χρησιμοποιήσω, να το πουλήσω, να το νοικιάσω, να το δώσω σε άλλους, να το πετάξω και να απευθυνθώ στην αστυνομία αν ένας κλέφτης το πάρει από εμένα. Και πρέπει να αναλάβω την ευθύνη για την κακομεταχείρισή του και να παραδεχτώ το δικαίωμα των πιστωτών μου να πάρουν ένα μέρος του.

Αλλά οι μετοχές δεν δίνουν στους κατόχους τους κανένα δικαίωμα ιδιοκτησίας ή χρήσης τους. Αν οι μέτοχοι πάνε στα κεντρικά της εταιρείας, το πιθανότερο είναι πως θα τους διώξουν.

Δεν έχουν παραπάνω δικαίωμα από άλλους πελάτες στις υπηρεσίες της εταιρείας που «κατέχουν». Οι δράσεις της εταιρείας δεν είναι δική τους ευθύνη και τα στοιχεία ενεργητικού της δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ικανοποιήσουν τα χρέη τους.

Οι μέτοχοι δεν έχουν δικαίωμα να διαχειρίζονται την εταιρεία στην οποία διατηρούν συμφέροντα και ακόμα το δικαίωμά τους να διορίζουν τους ανθρώπους που το κάνουν είναι σε μεγάλο βαθμό θεωρητικό. Έχουν δικαίωμα μόνο στο μέρος του εισοδήματος που οι διευθυντές αναγνωρίζουν ως μέρισμα και δεν έχουν δικαίωμα στα έσοδα από την πώληση εταιρικών στοιχείων ενεργητικού, εκτός από την περίπτωση της ρευστοποίησης ολόκληρης της εταιρείας, όπου παίρνουν ό,τι μείνει.

Όχι πολλά, συνήθως.

Από τα 11 κριτήρια για την ιδιοκτησία που παρουσίασε ο κ. Honoré, η σχέση ανάμεσα σε μια εταιρεία και τους μετόχους της ικανοποίει μόνο τα δύο, τα οποία είναι τα λιγότερο σημαντικά. Τρία πληρούνται μόνο εν μέρει και έξι καθόλου.

Υπάρχουν πολλοί καλοί λόγοι για να υποστηρίξει κανείς ότι μια εταιρεία «ανήκει» στους διευθυντές της και όχι στους μετόχους της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν εξηγούσε κανείς σε έναν Αρειανό τι εννοούν οι κάτοικοι της Γης με τον όρο ιδιοκτησία και τον ρωτούσε ποιος είναι ο ιδιοκτήτης μιας επιχείρησης, ο Αρειανός θα έδειχνε τους ανθρώπους με τα κοστούμια.

Οπότε σε ποιον ανήκει μια εταιρεία; Η απάντηση είναι σε κανέναν, στον βαθμό που δεν ανήκει σε κανέναν ο ποταμός Τάμεσης, η Εθνική Πινακοθήκη, οι δρόμοι του Λονδίνου ή ο αέρας που αναπνέουμε. Υπάρχουν πολλών διαφορετικών δικαιώματα, συμβόλαια και υποχρεώσεις στις σύγχρονες οικονομίες και μόνο περιστασιακά περιγράφονται ικανοποιητικά από τον όρο ιδιοκτησία.

Δεν έχει πολύ νόημα να ρωτήσει κανείς σε ποιον ανήκουν οι μετοχές μιας εταιρείας. Ένα όνομα βρίσκεται στο μετοχολόγιο, κάποιος άλλος παίρνει την απόφαση να αγοράσει ή να πουλήσει, κάποιος άλλος αποφασίζει τα δικαιώματα ψήφου και κάποιος άλλος επωφελείται από τα κέρδη των δραστηριοτήτων της εταιρείας.

Δεν είναι απλά δυνατό αλλά και αρκετά συνηθισμένο, τα δικαιώματα αυτά να ασκούνται από διαφορετικούς ανθρώπους. Και αυτό προτού ακόμα ληφθεί υπόψη πόσο περίπλοκο γίνεται το ζήτημα από τον δανεισμό μετοχών.

Όπως έχει γράψει ο Charles Handy, όταν κοιτάμε τη σύγχρονη επιχείρηση, «ο μύθος της ιδιοκτησίας μπαίνει στη μέση». Θα σκεφτόμασταν πιο καθαρά για τις επιχειρήσεις, αν σταματούσαμε να χρησιμοποιούμε τη λέξη.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation