Η Κίνα και το μάθημα του Πελοποννησιακού Πολέμου

Η εμφάνιση ενός αμερικανικού πολεμικού πλοίου στη Νότια Σινική Θάλασσα την περασμένη εβδομάδα προκάλεσε τις αντιδράσεις του Πεκίνου και τις επιδοκιμασίες των γειτόνων της. Η Ουάσιγκτον ανέφερε ότι υπερασπίζεται το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας απέναντι στα προγράμματα ανάκτησης εδαφών της Κίνας, που μετατρέπουν διαφιλονικούμενους βράχους σε τεχνητά νησιά.

Το Πεκίνο προειδοποίησε για προκλήσεις από μια εξωτερική δύναμη που δεν έχει δικές της αξιώσεις στην περιοχή. Οι υπόλοιποι από εμάς θυμηθήκαμε τον ζοφερό ντετερμινισμό της περιγραφής του Πελοποννησιακού πολέμου από τον Θουκυδίδη.

Η επίδειξη της ναυτικής ισχύος των ΗΠΑ -το πλοίο πέρασε από ύδατα που η Κίνα τα θεωρεί χωρικά- υπενθυμίζει τις πολλαπλές συγκρούσεις ανταγωνιστικών ιστορικών διεκδικήσεων και μετατοπίσεων στις ισορροπίες ισχύος που πυροδοτούν μια κούρσα εξοπλισμών στην Ανατολική Ασία.

Ορισμένοι λένε πως στα νερά του δυτικού Ειρηνικού περιφέρονται σήμερα τόσα υποβρύχια όσα κάποτε στα νερά του βόρειου Ατλαντικού. Το Βιετνάμ, οι Φιλιππίνες, η Ταϊβάν και η Μαλαισία αμφισβητούν τη γραμμή με τις εννιά παύλες που εδραιώνει την κινεζική ηγεμονία στη Νότια Σινική Θάλασσα. Το Τόκιο και το Πεκίνο έχουν εμπλακεί σε μια ξεχωριστή μάχη για την Ανατολική Σινική Θάλασσα.

Μόλις πριν ξεκινήσει την πορεία του το αντιτορπιλικό USS Lassen, είχα βρεθεί μεταξύ ανώτατων αξιωματούχων του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού στο ετήσιο διεθνές συνέδριο άμυνας της Κίνας, που πραγματοποιήθηκε στο Πεκίνο. Δεν έχω δει ποτέ τόσες επωμίδες με αστέρια.

Το Xiangshan Forum που διοργάνωσε η Κινεζική Ένωση Στρατιωτικής Επιστήμης, είναι ένα ακόμα σημάδι της αλλαγής των καιρών. Όχι πριν από πολύ καιρό, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός ήταν στα μάτια των Δυτικών ένας μυστικός, για κάποιους, σκοτεινός οργανισμός. Η συνάντηση, που ανταγωνίζεται τη Shangri La Dialogue της Σιγκαπούρης, παρουσιάζει ένα στρατιωτικό κατεστημένο που θέλει να ακουστεί στο διεθνές στερέωμα.

Η άνοδος της Κίνας ήρθε γρηγορότερα από ό,τι φανταζόταν η ίδια η ηγεσία της, εν μέρει εξαιτίας του μεγάλου πλήγματος που επέφερε στη Δύση το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008. Το Πεκίνο πρέπει να μάθει τώρα τι σημαίνει να είσαι μια μεγάλη δύναμη. Αυτό δεν πρέπει να ακουστεί υποτιμητικό. Αντίθετα, είναι μια περιγραφή της πραγματικότητας. Μετά από δύο αιώνες, πρώτα ως θύμα και μετά ως θεατής σε παγκόσμια γεγονότα, η Κίνα αναδύθηκε μέσα σε μόλις δύο δεκαετίες ως δεύτερη πίσω μόνο από τις ΗΠΑ.

Αυτό δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται, ειδικά από τη στιγμή που σχεδόν όλοι οι γείτονές της θα επιθυμούσαν τα πράγματα να είχαν παραμείνει ίδια. Η Κίνα ανακαλύπτει ότι, όπως και οι γείτονές της, πρέπει και η ίδια να προσαρμοστεί στην άνοδο της Κίνας. Ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός δημιουργήθηκε ως μια χερσαία δύναμη με σκοπό την υπεράσπιση της κινεζικής επικράτειας από εξωτερικές επιθέσεις. Τώρα οι στρατηγοί μειώνουν τον αριθμό των στρατιωτών καθώς προσπαθούν να αποκτήσουν εκστρατευτική ικανότητα με ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις. Αυτό κάνουν οι ανερχόμενες δυνάμεις. Ωστόσο, έχω την εντύπωση ότι δεν ξέρουν πώς ακριβώς να κάνουν τη μετάβαση.

Αντίστοιχα, η πολιτική ηγεσία της χώρας συχνά δυσκολεύεται να βρει την ισορροπία ανάμεσα στη διεκδίκηση αυτών που βλέπει ως δίκαιων αιτημάτων της Κίνας και την αναγνώριση ότι οι ανερχόμενες δυνάμεις πρέπει να καθησυχάζουν. Στα αυτιά των Δυτικών υπάρχει μια ασυμφωνία ανάμεσα στις ηχηρές διακηρύξεις εθνικής κυριαρχίας σε διαφιλονικούμενες περιοχές και των σιωπηρών διαβεβαιώσεων, που ακούστηκαν πολλές φορές στο φόρουμ, ότι το Πεκίνο δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ στρατιωτική δύναμη για να επικρατήσει.

Αυτό που κάνει τον πρόεδρο Ξι Τζινπίνγκ να ξεχωρίζει από τους προκατόχους του είναι η αποφασιστικότητά του να ενισχύσει την προσωπική του εξουσία στο εσωτερικό -η παλιά συλλογική εξουσία εγκαταλείφθηκε- και να προβάλει την ισχύ της χώρας στο εξωτερικό. Τα προγράμματα ανάκτησης γης στη Νότια Σινική Θάλασσα είναι μια εκδήλωση του τελευταίου στόχου. Κατά τη γνώμη μου, η στρατηγική «Μια Ζώνη, ένας Δρόμος» για τη δημιουργία κινεζικής επιρροής στην Ευρασία είναι ακόμα πιο φιλόδοξη.

Η απόφαση του Ξι να συναντηθεί με τον απερχόμενο πρόεδρο της Ταϊβάν, Μα Γινγκ-Τζέου -η πρώτη τέτοια συνάντηση μετά την αποχώρηση της Ταϊβάν από την ενδοχώρα το 1949- δείχνει επίσης έναν ηγέτη που είναι πρόθυμος να πάρει ρίσκα. Η συνάντηση μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ, αν το κόμμα του κ. Μα χάσει από τους εθνικιστές Δημοκράτες Προοδευτικούς στις εκλογές του Ιανουαρίου. 

Το Πεκίνο έχει ένα δίκιο όταν λέει ότι τα πράγματα δεν μπορούν να μείνουν τα ίδια. Το πιο ισχυρό του επιχείρημα είναι και το πιο απλό: ο κόσμος έχει αλλάξει. Το εύρος και η πολυπλοκότητα των οικονομικών και αμυντικών συμφερόντων της Κίνας έχουν πολλαπλασιαστεί. Όπως και άλλες μεγάλες δυνάμεις, πρέπει να υιοθετήσει έναν ρόλο στην αστυνόμευση των παγκόσμιων προβλημάτων. Το να λέει κανείς ότι η παλιά ισορροπία δεν πρέπει να αλλάξει, σημαίνει ότι αγνοεί τη γεωπολιτική πραγματικότητα. Δεν μπορεί να κοιτάζει κανείς τον 21ο αιώνα με τα μάτια του 20ού. Α, και πότε ήταν η τελευταία φορά που μια αναδυόμενη δύναμη δεν διεκδίκησε τον έλεγχο των παράκτιων υδάτων της;

Ωστόσο είναι εξίσου φυσιολογικό ότι οι φιλοδοξίες του Πεκίνου πέφτουν πάνω στις ΗΠΑ. Η αμερικανική παρουσία στην Ανατολική Ασία είναι ο εγγυητής της ειρήνης στην περιοχή. Επιπλέον, οι ΗΠΑ είναι δύναμη στην Ανατολική Ασία γιατί το ζητούν οι υπόλοιπες χώρες. Οι γείτονες της Κίνας επιδιώκουν μεγαλύτερη και όχι μικρότερη αμερικανική παρουσία. Το Βιετνάμ διαμαρτύρεται γιατί η Ουάσιγκτον δεν του πουλάει αρκετά εξελιγμένα όπλα. Σκεφτείτε το για μια στιγμή. Η κριτική που δέχεται η στρατηγική στροφή του Μπαράκ Ομπάμα στην Ασία από τις τοπικές δυνάμεις είναι πως υπήρξε πολύ χλιαρή.

Η Ανατολική Ασία δεν θα μείνει η ίδια για τον απλό λόγο ότι η ανάδυση της Κίνας έχει αλλάξει το τοπίο. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να επιμένουν σε μια υπεροχή που έχει ήδη χαθεί. Αλλά ούτε και η Κίνα μπορεί να διεκδικεί τη δική της ηγεμονία. Πρέπει να δημιουργηθεί μια νέα τάξη πραγμάτων, που θα χωράει και τους δύο. Οποιαδήποτε προσπάθεια και από τις δύο πλευρές να αποδείξουν το αντίθετο θα μας έλεγε πως, όπως η Σπάρτη και η Αθήνα, είναι καταδικασμένες να συγκρουστούν.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation