Rachman: H αρχή του τέλους για την εποχή Μέρκελ

Στο ξεκίνημα της φετινής χρονιάς, η Άγνκελα Μέρκελ είχε πολλούς λόγους να θεωρείται η πιο επιτυχημένη πολιτικός στον κόσμο. Η Γερμανίδα καγκελάριος είχε επιτύχει τρεις διαδοχικές εκλογικές νίκες. Ήταν η κυρίαρχη πολιτική φίγουρα στην Ευρώπη και απίστευτα δημοφιλής στη χώρα της.

Αλλά η προσφυγική κρίση που έχει χτυπήσει τη Γερμανία αναμένεται να σημάνει το τέλος της εποχής Μέρκελ. Με τη χώρα να ετοιμάζεται να δεχτεί πάνω από ένα εκατομμύριο αιτούντες άσυλο, μόνο φέτος, ο εκνευρισμός της κοινής γνώμης αυξάνεται και αντίστοιχα και η κριτική στην κυρία Μέρκελ από το εσωτερικό του κόμματός της. Ορισμένοι από τους στενούς της πολιτικούς συμμάχους αναγνωρίζουν πως είναι πλέον πιθανό η καγκελάριος να αποχωρήσει πριν από τις εκλογές του 2017.

Ακόμα και αν ολοκληρώσει τη θητεία της, η ιδέα μιας τέταρτης κυβέρνησης Μέρκελ, που θεωρούνταν δυνατή μερικούς μήνες πριν, φαίνεται τώρα αδιανόητη.

Από πολλές πλευρές, όλο αυτό είναι κάτι εξαιρετικά άδικο. Η Μέρκελ δεν προκάλεσε τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία ή τα προβλήματα στο Αφγανιστάν και στην Ερυθραία. Η αντίδρασή της στην τεράστια δυστυχία των εκατομμυρίων προσφύγων που έχουν εκτοπιστεί από τις συρράξεις ήταν τολμηρή και εύσπλαχνη. Η καγκελάριος προσπάθησε να διαφυλάξει τις πιο θετικές παρακαταθήκες της μεταπολεμικής Γερμανίας, μεταξύ των οποίων ο σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η τήρηση των διεθνών νομικών υποχρεώσεων.

Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση της Α. Μέρκελ έχει χάσει τον έλεγχο της κατάστασης. Γερμανοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν δημόσια τη διακήρυξη της καγκελαρίου ότι «μπορούμε να το κάνουμε αυτό». Αλλά από κάτω κρύβεται ένα αίσθημα πανικού: το κόστος αυξάνεται, οι κοινωνικές υπηρεσίες επιβαρύνονται και η ακροδεξιά βρίσκεται σε ανοδική τροχιά. Το περιοδικό Der Spiegel έγραψε αυτή την εβδομάδα: «Η Γερμανία αυτές τις ημέρες είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι δεν νιώθουν κανένα εμπόδιο στο να εκφράσουν το μίσος και την ξενοφοβία τους».

Καθώς διαταράσσεται η ηρεμία της γερμανικής κοινωνίας, τα επιχειρήματα για τις θετικές οικονομικές και δημογραφικές επιπτώσεις της μετανάστευσης χάνουν τον αντίκτυπό τους. Αντίθετα, κερδίζουν έδαφος οι φόβοι για τις μακροπρόθεσμες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες από την απορρόφηση τόσο πολλών νεοεισερχόμενων -ειδικά από την υπό κατάρρευση Μέση Ανατολή. Εν τω μεταξύ, πρόσφυγες συνεχίζουν να κατευθύνονται προς τη Γερμανία, με ρυθμό 10.000 την ημέρα. (Στον αντίποδα, η Βρετανία έχει συμφωνήσει να αποδεχτεί 20.000 Σύρους πρόσφυγες τα επόμενα τέσσερα χρόνια).

Όλα αυτά έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ηρεμία και τον έλεγχο που συνήθιζε να αποπνέει η κα Μέρκελ, όπως φανέρωνε και το παρατσούκλι της Mutti (μαμά). Σε όλη τη διάρκεια του 2014, καθώς καθοδηγούσε την απάντηση της Ευρώπης στην κρίση χρέους της ευρωζώνης και στην απόσχιση της Κριμέας, οι Γερμανοί ψηφοφόροι φαίνονταν πιο πρόθυμοι από ποτέ να εμπιστευτούν την κρίση της καγκελαρίου.

Η προσφυγική κρίση ωστόσο, αποκάλυψε μια άλλη πλευρά της Α. Μέρκελ. Ορισμένοι ψηφοφόροι φαίνεται να έχουν καταλήξει πως η Mutti έχει τρελαθεί, ανοίγοντας τα σύνορα της Γερμανίας στους καταδικασμένους της Γης. Φυσικά, η αντίληψη αυτή είναι εξαιρετικά επιφανειακή. Η απόφαση της Γερμανίας τον περασμένο μήνα να μην επιστρέψει τους Σύρους πρόσφυγες στις χώρες πρώτης εισόδου ήταν σε ένα βαθμό μια πραγματιστική αναγνώριση πως η πολιτική αυτή δεν ήταν πλέον εφαρμόσιμη. Παρά ταύτα, η Μέρκελ αντιμετωπίστηκε σε μεγάλο βαθμό σαν να είχε ανακοινώσει το άνοιγμα των συνόρων. Η εντύπωση αυτή παραμένει, καθιστώντας τη Γερμανία (μαζί με τη Σουηδία) τη χώρα επιλογής όσων ζητούν άσυλο.

Ο μόνος τρόπος για να γυρίσει γρήγορα η κατάσταση αυτή θα ήταν με την κατασκευή ενός φράχτη κατά μήκος των συνόρων, σαν και αυτόν που κατασκεύασε η ουγγρική κυβέρνηση του Βίτορ Όρμπαν. Ορισμένοι Γερμανοί συντηρητικοί ζητούν ακριβώς τα ίδια μέτρα. Αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο η Α. Μέρκελ να υιοθετήσει μια λύση σαν και αυτήν του Όρμπαν. Γνωρίζει πως μια τέτοια πολιτική θα σήμανε το τέλος της ελεύθερης μετακίνησης ανθρώπων εντός της Ε.Ε. και θα αποσταθεροποιούσε τα Βαλκάνια, μεταφέροντας εκεί όλη την πίεση του προσφυγικού.

Αντίθετα η κα Μέρκελ θέλει μια πανευρωπαϊκή λύση. Αλλά τα γερμανικά σχέδια για ένα υποχρεωτικό μηχανισμό διαμοιρασμού των προσφύγων σε όλη την Ε.Ε. -και για ένα έκτακτο ταμείο για τον διαμοιρασμό του κόστους- βρίσκουν έντονες αντιστάσεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι σχέσεις της Γερμανίας με τους εταίρους της στην Ε.Ε., ήδη επιβαρυμένες από την κρίση στην ευρωζώνη, επιδεινώνονται. Η εκλογή μιας ξενοφοβικής κυβέρνησης στην Πολωνία την Κυριακή δεν θα βοηθήσει.

Μπορεί να ανατρέψει την κατάσταση η κα Μέρκελ; Αν η γερμανική κυβέρνηση είναι τυχερή, η έλευση του χειμώνα μπορεί να καθυστερήσει τη ροή των προσφύγων, προσφέροντας ένα περιθώριο για την οργάνωση της υποδοχής των αιτούντων άσυλο και την επίτευξη νέων ρυθμίσεων με τις χώρες διέλευσης, ειδικά με την Τουρκία.

Αν η καγκελάριος ανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης, είναι πιθανό σε είκοσι χρόνια από τώρα να θεωρείται η μητέρα μιας διαφορετικής, πιο ζωντανής και πολυπολιτισμικής Γερμανίας, μιας χώρας που δεν εγκατέλειψε τις αξίες της όταν δοκιμάστηκε. Αλλά αν ο αριθμός των προσφύγων που κατευθύνονται στη Γερμανία παραμείνει στα σημερινά επίπεδα για κάποιο διάστημα και η Μέρκελ παραμείνει πιστή στα ανοιχτά σύνορα, θα αυξηθούν οι πιέσεις για να αποχωρήσει.

Προς το παρόν, δεν υπάρχουν κάποιοι που να μπορούν να την ανταγωνιστούν. Αλλά αν συνεχιστεί η κρίση, είναι σίγουρο πως θα εμφανιστούν.

Ανεξάρτητα από την προσωπική τύχη και φήμη της καγκελαρίου, η προσφυγική κρίση αποτελεί ένα σημείο καμπής. Η δεκαετία μετά την άνοδο της Ανγκελα Μέρκελ στην εξουσία το 2005 μοιάζει τώρα σαν μια ευλογημένη περίοδος για τη Γερμανία, κατά την οποία η χώρα κατάφερε να απολαύσει τα αγαθά της ειρήνης, της ευημερίας και του διεθνούς σεβασμού, διατηρώντας παράλληλα σε απόσταση ασφαλείας τα προβλήματα του υπόλοιπου κόσμου.

Η χρυσή αυτή εποχή έχει πλέον παρέλθει.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation