Wolf: Kίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης «made in China»

Είναι πιθανή μια νέα παγκόσμια ύφεση; Αν ναι, τι μπορεί να την πυροδοτήσει; Ο Γουίλιαμ Μπούιτερ, επικεφαλής οικονομολόγος της Citi και μέχρι πρότινος blogger στους Financial Times, δίνει τις εξής απαντήσεις: «Nαι» και «Kίνα».

Η υπόθεσή του είναι εύλογη. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να περιμένουμε μια ύφεση. Αλλά πρέπει να θεωρούμε πιθανό ένα τέτοιο σενάριο.

Ο κ. Μπούιτερ δεν περιμένει το παγκόσμιο παραγόμενο προϊόν να υποχωρήσει. Η ιδέα του είναι αυτή μιας «ύφεσης της ανάπτυξης» (growth recession), μια περίοδο στην οποία η ανάπτυξη θα είναι κάτω από το 3%. Κάποιος μπορεί να φανταστεί ότι θα είναι κοντά στο 2% ή χαμηλότερα. Ο κ. Μπούιτερ υπολογίζει ότι η πιθανότητα ενός τέτοιου σεναρίου είναι 40%.

Το σενάριό του ξεκινάει με την Κίνα. Όπως και πολλοί άλλοι, πιστεύει ότι τα επίσημα στατιστικά στοιχεία δεν δίνουν την πραγματική εικόνα για την κινεζική ανάπτυξη, η οποία μπορεί να είναι έως και 4%. Είναι κάτι πολύ πιθανό, αν όχι οικουμενικά αποδεκτό.

Τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν αρκετά χειρότερα. Πρώτον, ένα επενδυτικό μερίδιο της τάξης του 46% του ΑΕΠ είναι υπερβολικό για μια οικονομία που αναπτύσσεται με 7%, πόσο μάλλον για μία που αναπτύσσεται με 4%. Δεύτερον, μια τεράστια επέκταση του χρέους, συχνά αμφίβολης ποιότητας, έχει συνοδεύσει αυτή την υπερβολική επένδυση. Αλλά και μόνο η διατήρηση της επένδυσης σε αυτά τα επίπεδα θα απαιτούσε ακόμα περισσότερο δανεισμό. Τέλος, η κεντρική κυβέρνηση, η οποία έχει ισχυρό ισολογισμό, μπορεί να μην είναι πρόθυμη να αντισταθμίσει μια επιβράδυνση στις επενδύσεις, ενώ το μερίδιο των νοικοκυριών στο εθνικό εισόδημα είναι πολύ χαμηλό για να επιτρέψει κάτι τέτοιο.

Υποθέστε, λοιπόν, ότι η επένδυση συρρικνωνόταν δραστικά μαζί με τον περιορισμό στη ζήτηση και τις πιέσεις στους ισολογισμούς. Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις για την παγκόσμια οικονομία;

Ένα κανάλι μετάδοσης θα ήταν η πτώση στις εισαγωγές κεφαλαιακών αγαθών. Από τη στιγμή που περίπου το ένα τρίτο των παγκόσμιων επενδύσεων (σε τιμές αγορές) λαμβάνει χώρα εντός Κίνας, ο αντίκτυπος θα ήταν μεγάλος. Η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Κίνα θα πλήττονταν.

Ένα πιο σημαντικό κανάλι είναι τα εμπορεύματα. Οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν υποχωρήσει, αλλά απέχουν ακόμα πολύ από τα χαμηλά επίπεδα του παρελθόντος. Ακόμα και με τις τιμές στα επίπεδα που βρίσκονται, οι εξαγωγείς εμπορευμάτων υποφέρουν. Μεταξύ αυτών είναι χώρες όπως η Αυστραλία, η Βραζιλία, ο Καναδάς, οι χώρες του Κόλπου, το Καζακστάν, η Ρωσία και η Βενεζουέλα.

Εν τω μεταξύ, οι καθαροί εισαγωγείς εμπορευμάτων, όπως η Ινδία και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, επωφελούνται.

Τα σοκ στο εμπόριο γίνονται αισθητά στο χρηματοοικονομικό επίπεδο. Πολλές εταιρείες είναι υπερχρεωμένες. Οι χρηματοοικονομικές πιέσεις που προκαλούνται επιβάλλουν περικοπές στον δανεισμό και στις δαπάνες, αποδυναμώνοντας τις οικονομίες. Οι αλλαγές στις χρηματοοικονομικές συνθήκες διογκώνουν τις πιέσεις αυτές. Οι πιο σημαντικές είναι οι κινήσεις στα επιτόκια και στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και οι μετατοπίσεις στις εκτιμήσεις για τη φερεγγυότητα των δανειζόμενων, μεταξύ των οποίων και τα κράτη. Οι αλλαγές στις κεφαλαιακές ροές και στα ασφάλιστρα κινδύνου (risk premia) και οι μετατοπίσεις στις πολιτικές σημαντικών κεντρικών τραπεζών αυξάνουν τις πιέσεις. Προς το παρόν, η πιο σημαντική αλλαγή θα ήταν μια απόφαση από τη Fed να αυξήσει τα επιτόκια.

Όπως λέει ο Γουόρεν Μπάφετ: «Ανακαλύπτεις ποιος κολυμπάει γυμνός μόνο όταν υποχωρεί η παλίρροια». Σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, οι πιστώσεις στους δανειζόμενους (δεν υπολογίζονται οι τράπεζες) εκτός των ΗΠΑ ανήλθε στα 9,6 τρισ. δολάρια στο τέλος Μαρτίου. Το ισχυρό δολάριο αυξάνει το κόστος των νομισματικών αναντιστοιχιών. Αυτές μπορεί να ξεκινήσουν στους ισολογισμούς των μη τραπεζικών οργανισμών. Αλλά ο αντίκτυπος θα μεταδοθεί μέσω των απωλειών στις τράπεζες και τις κυβερνήσεις. Ως εκ τούτου, η αναστροφή των αρμπιτράζ, χρηματοδοτούμενων από φθηνά δάνεια, μπορεί να επιφέρουν αναστάτωση.

Μια ορατή μετατόπιση είναι η πτώση στα συναλλαγματικά αποθέματα, η οποία τροφοδοτείται από την επιδείνωση των συνθηκών για το εμπόριο, τη φυγή κεφαλαίων και την απόσυρση των προηγούμενων κεφαλαιακών εισροών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει «ποσοτική σύσφιξη», καθώς οι κεντρικές τράπεζες πωλούν τα μακροπρόθεσμα, πιο ασφαλή ομόλογα.

Είναι ένας από τους τρόπους που μπορούν να μεταφερθούν τα σοκ αυτά στις χώρες υψηλού εισοδήματος, ακόμα και στις ΗΠΑ. Αλλά αυτό εξαρτάται από πού θα κατευθυνθούν οι εκροές κεφαλαίων και στις πολιτικές των κεντρικών τραπεζών.

Αυτό που μπορούμε να δούμε λοιπόν είναι μια σειρά από πραγματικές και χρηματοοικονομικές διασυνδέσεις: πτώση των επενδύσεων και της παραγωγής στην Κίνα, αδυναμία στις οικονομίες που εξαρτώνται από την κινεζική ζήτηση ή από τις τιμές που καθορίζονται από αυτήν και αναστροφές των αρμπιτράζ και μετατοπίσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και στα ασφάλιστρα κινδύνου (risk premia) που ασκούν πιέσεις σε ισολογισμούς.

Με ποιον τρόπο μπορούν να απαντήσουν οι φορείς άσκησης πολιτικής; Η Κίνα θα αφήσει σίγουρα το νόμισμά της να υποχωρήσει παρά να συνεχίσει να ξοδεύει τα αποθέματά της, κυρίως επειδή τα αποθέματα που μπορεί να χρησιμοποιήσει είναι μικρότερα από ό,τι δείχνουν οι αριθμοί, που περιλαμβάνουν και επενδύσεις σε υποδομές στην Αφρική και αλλού, οι οποίες δεν μπορούν να πουληθούν γρήγορα. Το περιθώριο αντίδρασης των άλλων αναδυόμενων οικονομικών είναι μεγαλύτερο από ό,τι στο παρελθόν, αλλά όχι απεριόριστο. Θα αναγκαστούν να προσαρμοστούν στα σοκ αυτά αντί να τους αντισταθούν.

Εν τω μεταξύ, οι επιλογές των χωρών υψηλού εισοδήματος είναι περιορισμένες: οι πολιτικές δυνάμεις έχουν αποκλείσει σχεδόν σε οικουμενικό επίπεδο τη δημοσιονομική επέκταση, τα επιτόκια παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών είναι κοντά στο μηδέν και σε πολλές χώρες η απομόχλευση στον ιδιωτικό τομέα είναι ακόμα σχετικά υψηλή. Αν η επιβράδυνση ήταν ήπια, πιθανότατα δεν θα γινόταν σχεδόν τίποτα. Η καλύτερη απάντηση σε μια μεγάλη επιβράδυνση θα ήταν «τα χρήματα από το ελικόπτερο», που θα δημιουργούσαν οι κεντρικές τράπεζες για την τόνωση των δαπανών. Αλλά είναι μάλλον απίθανο να χρησιμοποιηθεί το όπλο αυτό. Οι πιο συμβατικές αντιδράσεις συνήθως κερδίζουν.

Εν ολίγοις, ένα σενάριο παγκόσμιας ανάπτυξης-ύφεσης (growth-recession) «made in China» είναι απόλυτα εύλογο. Αν συνέβαινε, μια απόφαση από τη Fed να αυξήσει τώρα τα επιτόκια θα φαινόταν κουτή.

Δεν μιλάμε για μια καταστροφή που ακολουθεί μια παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Αλλά η παγκόσμια οικονομία θα παραμείνει ευάλωτη μέχρι η Κίνα να ολοκληρώσει τη μετάβασή της σε ένα πιο ισορροπημένο μοντέλο ανάπτυξης και οι οικονομίες υψηλού εισοδήματος ανακάμψουν από την κρίση. Είμαστε ακόμα μακριά από αυτό.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation