Το επικίνδυνο παιχνίδι του εθνικισμού που παίζει το Πεκίνο

Η γιγαντιαία στρατιωτική παρέλαση που θα διεξαχθεί την Πέμπτη στο Πεκίνο υποτίθεται ότι αφορά το παρελθόν, αλλά πολλές χώρες στην περιοχή θα την ερμηνεύσουν ως ένα ανησυχητικό μήνυμα για το μέλλον.

Η κινεζική κυβέρνηση έχει διαμηνύσει ότι η παρέλαση γίνεται για την 70ή επέτειο από τη νίκη στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας. Αλλά, στον 21ο αιώνα, είναι η Κίνα αυτή που προκαλεί ανησυχία στις ασιατικές χώρες.

Η Κίνα έχει ανεπίλυτες εδαφικές διαφορές με αρκετούς από τους γείτονές της. Το Βιετνάμ, η Ινδία, η Ιαπωνία και οι Φιλιππίνες έχουν παραπονεθεί για κινεζικές στρατιωτικές κινήσεις στις επίμαχες αυτές περιοχές. Τη χρονιά αυτή η Κίνα προχώρησε σε έργα «ανάκτησης γης» στη Νότια Σινική Θάλασσα, δημιουργώντας ολόκληρα νησιά που μπορεί να εξοπλιστούν με αεροδρόμια και στρατιωτικές εγκαταστάσεις για την ενίσχυση των προσπαθειών διεκδίκησης θαλάσσιων εδαφών χιλιάδες μίλια από την κινεζική ενδοχώρα.

Ο απροκάλυπτος αυτός μιλιταρισμός είναι ένα επικίνδυνο μονοπάτι. Αν αποτύχει, θα καταστρέψει τη διεθνή τάξη που αποτέλεσε τη βάση για το οικονομικό θαύμα της Κίνας τα τελευταία 40 χρόνια.

Οι ηγέτες της Κίνας μετά τα τέλη του 1970 είχαν κατανοήσει ότι ο οικονομικός μετασχηματισμός της χώρας βασιζόταν στην παγκοσμιοποίηση και στις ειρηνικές σχέσεις με τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους. Για να στείλουν το μήνυμα στο εξωτερικό, οι Κινέζοι ηγέτες επαναλάμβαναν σλόγκαν όπως «αρμονικός κόσμος» και «ειρηνική άνοδος».

Ωστόσο, υπό την ηγεσία του προέδρου Ξι Τζινπίνγκ, η Κίνα φαίνεται να υιοθετεί μια πιο ενεργητική στάση σε εδαφικές διαμάχες που θεωρεί μέρος των «βασικών εθνικών συμφερόντων».

Πρόκειται για μια ένδειξη δύναμης και αδυναμίας μαζί.

Από τη μία πλευρά, η Κίνα είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Ο κ. Ξι και η κυβέρνησή του μπορεί να νιώθουν ότι είναι πλέον αρκετά ισχυροί για να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους πιο άμεσα. Πολλοί υπεύθυνοι στρατηγικού σχεδιασμού του Πεκίνου λένε ανοιχτά ότι δεν πιστεύουν πλέον ότι οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες να ρισκάρουν μια σύγκρουση με την Κίνα για την Ταϊβάν ή τη Νότια Σινική Θάλασσα.

Ωστόσο, ο πειρασμός του μιλιταρισμού μπορεί να ενισχύεται και από τη δύσκολη οικονομική μετάβαση με την οποία είναι αντιμέτωπη η Κίνα. Το κραχ στο χρηματιστήριο αυτό το καλοκαίρι έβαλε τέλος σε ένα ράλι ενός χρόνου και η οικονομία επιβραδύνεται. Η καμπάνια του κ. Ξι κατά της διαφθοράς προκαλεί δυσαρέσκεια στα ανώτατα κλιμάκια του κομμουνιστικού κόμματος.

Η έκρηξη σε εργοστάσιο που στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 50 εργάτες επανέφερε στο προσκήνιο δύο από τις βασικές αιτίες δυσαρέσκειας στη σύγχρονη Κίνα: την περιβαλλοντική μόλυνση και το αίσθημα ότι οι κανονισμοί παρακάμπτονται από τους πλούσιους και τους ισχυρούς.

Υπό τις συνθήκες αυτές, μια πατριωτική στρατιωτική παρέλαση μπορεί να είναι αυτό που χρειάζεται για να τονωθεί η λαϊκή στήριξη προς το Κομμουνιστικό Κόμμα και την ηγεσία του. Η παρέλαση θα περάσει από την Πλατεία Τιενανμέν, το επίκεντρο της φοιτητικής εξέγερσης του 1989.

Από τότε το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει βασίσει τη νομιμότητά του σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος είναι η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Ο δεύτερος είναι ο εθνικισμός, ή αυτό που ο κ. Ξι αποκαλεί «τη μεγάλη αφύπνιση του κινεζικού λαού». Με την ανάπτυξη να υποχωρεί, ο πειρασμός να στηριχθεί ακόμα περισσότερο στον εθνικισμό γίνεται ακόμα μεγαλύτερος.

Αλλά το χαρτί του εθνικισμού δημιουργεί νέους κινδύνους. Τα σημάδια είναι ορατά στην αύξηση των εντάσεων στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.

Στην Ιαπωνία, η κυβέρνηση του Σίνζο Άμπε βρίσκεται σε μια αμφιλεγόμενη διαδικασία αναθεώρησης του ειρηνιστικού συντάγματος, για να επιτρέψει σε δυνάμεις της χώρας να πολεμήσουν στο εξωτερικό. Το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ μόλις ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να στείλει περισσότερα πλοία στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, με τους αξιωματούχους του Πενταγώνου να τονίζουν ότι τα πλοία που έχουν επιλεγεί «είναι ιδανικά για τη Νότια Σινική Θάλασσα».

Η Αυστραλία ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι αυξάνει τις αμυντικές δαπάνες και ενισχύει τη στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ. Η Ινδία είναι ήδη ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας πολεμικών όπλων στον κόσμο και έρχεται όλο και πιο κοντά με τις ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, ο πρόεδρος των Φιλιππίνωνσυνέκρινε την αντίδραση του κόσμου στη συμπεριφορά της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα με τον εφησυχασμό απέναντι στη ναζιστική Γερμανία.

Βέβαια σε σύγκριση με το χάος και τη βία στη Μέση Ανατολή, ή ακόμα και με τις συγκρούσεις στην Ουκρανία, η κατάσταση στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού παραμένει ήρεμη. Αλλά ενώ οι εντάσεις στην Ασία είναι πιο περιορισμένες από ό,τι στη Μέση Ανατολή, τα ρίσκα είναι υψηλά. Στην περιοχή εμπλέκονται η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο.

Ο κ. Ξι και οι συνάδελφοί του είναι βέβαιο ότι γνωρίζουν πως μια σοβαρή σύγκρουση θα είναι ένα τραγικό λάθος για την Κίνα. Ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι να επιλέξει τον πόλεμο η Κίνα, αλλά η ηγεσία της να μην υπολογίσει σωστά την αντίδραση των γειτόνων της ή των ΗΠΑ και μια εδαφική διαμάχη ή μια απροσχεδίαστη στρατιωτική σύγκρουση να μετατραπεί σε ένα διεθνές περιστατικό.

Ακόμα και αν μια τέτοια κρίση αποκλιμακωνόταν γρήγορα, η πολιτική αναταραχή θα προκαλούσε μακροπρόθεσμες ζημιές στην Κίνα και την παγκόσμια οικονομία.

Παρά τη συζήτηση που γίνεται τώρα για την κρίση στο κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης, το πιθανότερο είναι πως η Κίνα έχει ακόμα μερικά χρόνια ανάπτυξης μπροστά της. Η μεγαλύτερη απειλή στην προοπτική αυτή δεν είναι ένα χρηματιστηριακό κραχ ή μια πιστωτική φούσκα. Είναι ο κίνδυνος η «ειρηνική άνοδος» της Κίνας να διαταραχθεί από μια σύγκρουση με τους γείτονές της.

Οι ηγέτες της Κίνας θα πρέπει να έχουν υπόψη τον κίνδυνο αυτόν, την ώρα που θα παρακολουθούν την παρέλαση της Πέμπτης...

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation