H Λαγκάρντ και η νέα πράξη του ελληνικού δράματος

H Kριστίν Λαγκάρντ έδειχνε αναστατωμένη. Μέσα σε ένα think tank της Ουάσιγκτον ένα βροχερό απόγευμα, μόλις τρεις ημέρες αφότου ο ελληνικός λαός είχε χρησιμοποιήσει το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου για να απορρίψει τους όρους μιας διάσωσης που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι Ευρωπαίοι πιστωτές ξόδεψαν μήνες για να διαπραγματευτούν με την Αθήνα, φαινόταν, για μια στιγμή τουλάχιστον, πως είχε χάσει την συνηθισμένη της αυτοσυγκράτηση.

«Το ΔΝΤ έχει υιοθετήσει την γραμμή να μην σιωπά αλλά προσπαθούμε να λαμβάνουμε υπόψη τις εξελίξεις και να μην είμαστε υπερβολικοί στις θέσεις μας» δήλωσε η σοβαρή γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, βυθίζοντας το βλέμμα της στο αναλόγιο μπροστά της και κάνοντας μια μικρή παύση προτού προχωρήσει σε μια υπεράσπιση του ρόλου του Ταμείου στην πενταετή κρίση της Ελλάδας και δώσει άλλη τροπή σε μια τετριμμένη μέχρι εκείνο το σημείο ανακοίνωση για το δημοψήφισμα.

Η πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας έχει κάθε δικαίωμα να αισθάνεται πίεση. Kατά την διάρκεια της θητείας της η ελληνική κρίση έχει δημιουργήσει τις μεγαλύτερες διαιρέσεις εντός του ΔΝΤ και για άλλη μια φορά, η κατάσταση στην χώρα – η οποία έλαβε την μεγαλύτερη διάσωση στην 71χρονη ιστορία του Ταμείου και ήταν η πρώτη ανεπτυγμένη οικονομία που αθέτησε πληρωμή σε δάνειο του, έχει, από την οπτική του ΔΝΤ, εξελιχθεί πολύ άσχημα.

Tις εβδομάδες που ακολούθησαν την εμφάνιση αυτή, ο ρόλος του ΔΝΤ έχει δεχθεί ακόμα μεγαλύτερη κριτική. Η κ. Λαγκάρντ - η οποία είχε ξεκινήσει σιωπηλά μια καμπάνια για να κερδίσει μια δεύτερη θητεία ως γενική διευθύντρια λίγες ημέρες πριν το ελληνικό δημοψήφισμα – και το ΔΝΤ συμμετέχουν στις προσπάθειες να συγκροτηθεί ένα νέο πακέτο διάσωσης 86 δισ. ευρώ για την Αθήνα (σ.σ. το οποίο συμφωνήθηκε την Παρασκευή). Αλλά σύμφωνα με πολλούς επικριτές το Ταμείο στέλνει αντιφατικά μηνύματα.

Πέντε χρόνια από όταν το ΔΝΤ, υπό την ηγεσία του προκατόχου της κ. Λαγκάρντ, Ντομινίκ Στρος-Καν, έλαβε μέρος στην διάσωση της Ελλάδας, η μελλοντική συμμετοχή του Ταμείου και η αξιοπιστία του θα τεθούν υπό αμφισβήτηση. Η χρονική στιγμή δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη, με το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα να έχει τρανταχτεί με την έλευση νέων θεσμών που έχουν την στήριξη της Κίνας.

Σε μια προσπάθεια να μην επαναλάβουν ένα ακόμα από τα μυριάδες λάθη που αυτό και άλλοι έκαναν στην Ελλάδα, αξιωματούχοι του ΔΝΤ έχουν επιμείνει για μήνες ότι η διάσωση πρέπει να περιλαμβάνει όχι απλά μια σειρά από δύσκολες μεταρρυθμίσεις για την Αθήνα, αλλά και ότι σε χώρες όπως η Γερμανία θα αποτελούσε μια πολιτικά δύσκολη συμφωνία για την ελάφρυνση του άνω των 300 δισ. ευρώ χρέους της Ελλάδας, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου βρίσκεται στα χέρια των άλλων κυβερνήσεων και των φορολογουμένων της ευρωζώνης.

Αυτό σημαίνει ακόμα μεγαλύτερη αβεβαιότητα για το ΔΝΤ και το ρόλο του στην Ελλάδα. Αλλά υπάρχουν επιπτώσεις και για την κ. Λαγκάρντ και τις φιλοδοξίες της για μια δεύτερη θητεία. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ και οι άλλοι ηγέτες της ευρωζώνης έχουν επιμείνει ότι δεν θα συζητήσουν μια ελάφρυνση του χρέους παρά μόνο αφότου η Αθήνα εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις και διεξαχθεί η πρώτη αξιολόγηση της διάσωσης.

Για το λόγο αυτό μπορεί να περάσουν εβδομάδες, αν όχι μήνες, πριν ξεκινήσουν οι συζητήσεις για το χρέος. Ωστόσο το ΔΝΤ επιμένει ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να εμπλακεί.

«Yπάρχει η ανάγκη για δύσκολες αποφάσεις και στις δύο πλευρές και από τις δύο πλευρές. Δύσκολες αποφάσεις στην Ελλάδα σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις κι δύσκολες αποφάσεις για τους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας σχετικά με την ελάφρυνση χρέους» λέει ανώτατος αξιωματούχος του ΔΝΤ. «Νομίζω ότι όλοι καταλαβαίνουν ότι το ΔΝΤ μπορεί να εμπλακεί μόνο όταν έχουν ληφθεί και από τις δύο πλευρές οι αποφάσεις αυτές».

Ο ρόλος του ΔΝΤ στην Ελλάδα ήταν πηγή αντιπαραθέσεων από την αρχή της διάσωσης της χώρας το 2010.

Υπάρχει μια γενικότερη αποδοχή ότι το Ταμείο και οι Ευρωπαίοι εταίροι υποτίμησαν σοβαρά το μέγεθος του αρνητικού αντίκτυπου των τιμωριτικών μεταρρυθμίσεων και της σκληρής λιτότητας που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα. Μια εσωτερική έκθεση του ΔΝΤ το 2013 προσέφερε μια δημόσια αυτομαστίγωση, βρίσκοντας «αξιοσημείωτες αποτυχίες», όπως ότι έκανε σοβαρά λάθη στις μακροοικονομικούς προβλέψεις και αγνόησε τις δικές του αρχές όσον αφορά την ανάγκη να αντιμετωπιστεί το χρέος της Ελλάδας.

Μια άλλη έκθεση για το χρέος προετοιμάζεται, με το εσωτερικό ελεγκτικό όργανο του ΔΝΤ να εξετάζει την απάντηση του στην ευρύτερη κρίση της ευρωζώνης.

Οι επικριτές χρεώνουν στο ΔΝΤ ότι επαναλαμβάνει πολλά από τα ίδια λάθη συνεχίζοντας να επιμένει σε σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή και σε μεταρρυθμίσεις στην φορολογία και το ασφαλιστικό που θα προκαλέσουν ακόμα περισσότερο πόνο στους Έλληνες πολίτες. Οι τελευταίες εκτιμήσεις από το ΔΝΤ και τους Ευρωπαίους εταίρους είναι ότι η ελληνική οικονομία οδεύει για δύο ακόμα χρόνια ύφεση.

Η απόφαση των στελεχών του ΔΝΤ – και της κ. Λαγκάρντ – να σταθούν απέναντι στην Γερμανία και άλλους μεγάλους Ευρωπαίους μετόχους για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους σχετίζεται με μια άλλη επίμονη κριτική. Για πολλά χρόνια, αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία και η Ινδία έχουν κατηγορήσει το Ταμείο και τους Ευρωπαίους γενικούς διευθυντές – πρώτα τον κ. Στρος-Καν και μετά την κ. Λαγκάρντ – για ειδική μεταχείριση της Ελλάδας εξαιτίας της επιρροής που ασκούν ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γερμανία και η Γαλλία σε μεγάλους μετόχους.

«Πιστεύω ότι η κρίση έχει αποκαλύψει το χειρότερο πρόσωπο του Ταμείου» λέει ο Ασόκα Μόντι, Ινδός οικονομολόγος που πέρασε χρόνια στο ΔΝΤ και τώρα διδάσκει στο Princeton. «To Tαμείο ήταν υποτακτικό στους μεγάλους μετόχους».

Ο ρόλος των αναδυόμενων

Ο Κένεθ Ρογκόφ, καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ και άλλοτε επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, υποστηρίζει ότι το σημερινό χάος απλά ενισχύει την υπόθεση ότι ο διάδοχος της κ. Λαγκάρντ πρέπει να είναι από αναδυόμενη χώρα. Ένας από τους λόγους για την κακοδιαχείριση της ελληνικής κρίσης από το Ταμείο, σημειώνει, είναι ότι κατά την διάρκεια της πρώτης διάσωσης το 2010 στο τιμόνι του ΔΝΤ βρισκόταν ο Στρος-Καν, ένας άνθρωπος η φιλοδοξία του οποίου να γίνει πρόεδρος της Γαλλίας ήταν γνωστή σε όλους. Το γεγονός ότι τον διαδέχτηκε η κ. Λαγκάρντ δεν βοήθησε να αντιμετωπιστεί η καχυποψία για φιλοευρωπαϊκή στάση.

«Πρέπει να κάνουν κάτι αμέσως τώρα για να διασφαλίσουν ότι ο επόμενος γενικός διευθυντής θα είναι από αναδυόμενη αγορά» λέει ο κ. Ρογκόφ.

Η κριτική δεν σταματά εδώ.

Ο κ. Μόντι υποστηρίζει ότι από την στιγμή που καλεί τους Ευρωπαίους πιστωτές να εγκρίνουν ελάφρυνση χρέους για την Ελλάδα, το ΔΝΤ έχει υποχρέωση να κάνει το ίδιο. Η κρίση ρευστότητας στην Ελλάδα οφείλεται εν μέρει στις πληρωμές που πρέπει να καταβάλει στο Ταμείο για τα δάνεια που πήρε από το πρόγραμμα του 2010, σημειώνει. Η Αθήνα συνεχίζει να χρωστάει στο ΔΝΤ πάνω από 20 δισ. ευρώ, με τα 3,5 δισ. ευρώ να πρέπει να καταβληθούν φέτος. «Αν το Ταμείο είναι σοβαρό όσον αφορά την συγχώρεση χρέους από τους Ευρωπαίους, πρέπει να δώσει το παράδειγμα» σημειώνει.

Άλλα πρώην στελέχη του Ταμείου υπογραμμίζουν ότι πρέπει να αποχωρήσει από την διάσωση της Ελλάδας και να αφήσει μόνα τους τα κράτη μέλη της ευρωζώνης. Οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ βγαίνουν από τα ρούχα τους όταν ακούνε τέτοιες προτάσεις και επιμένουν ότι παρά τις αμφιβολίες που εκφράζονται στην Ευρώπη, το Ταμείο είναι αποφασισμένο να παραμείνει στην Ελλάδα.

«Είμαστε εδώ γιατί έχουμε εντολή να διαχειριστούμε δύσκολες καταστάσεις όπως αυτή» υπογραμμίζει ανώτατος αξιωματούχους του Ταμείου. «Είναι αυτό που κάνουμε».

Ωστόσο, η συμμετοχή αυτή έχει κόστος. Η τελευταία διάσωση έχει προκαλέσει έντονες εσωτερικές αντιπαραθέσεις, λένε πηγές του ΔΝΤ, με ορισμένους στα κεντρικά του Ταμείου στην Ουάσιγκτον να τάσσονται υπέρ της αποχώρησης. Το ΔΝΤ αντικατέστησε σιωπηλά τον Ρισί Γκογιάλ, τον επικεφαλής της αποστολής στην Ελλάδα, με την Ντέλια Βελκουλέσκου, που είχε ρόλο στην πιο επιτυχημένη διάσωση της Κύπρου, αν και ορισμένα στελέχη επιμένουν πως η κίνηση ήταν στο πλαίσιο της συνηθισμένης αλλαγής θέσεων.

Το μεγαλύτερο τίμημα μπορεί να αφορά την σχέση του ΔΝΤ με τους Ευρωπαίους μετόχους και το νέο τεστ για την ελάφρυνση χρέους τις επόμενες εβδομάδες. Με βάση την πολύπλοκη δομή του Ταμείου, η Γερμανία και η Γαλλία ελέγχουν το 10% των δικαιωμάτων ψήφου του ΔΝΤ, με άλλα κράτη μέλη της ευρωζώνης όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ολλανδία να ηγούνται μικρότερων μπλοκ.

Μετά από πέντε χρόνια κατά τα οποία κράτησε τις διαφωνίες με τους Ευρωπαίους πιστωτές κρυφές πίσω από κλειστές πόρτες, το ΔΝΤ έχει – με την στήριξη των ΗΠΑ – εμπλακεί σε μια δημόσια καμπάνια για να ασκήσει πίεση προς την επίτευξη μιας πιο ριζοσπαστικής λύσης για την μείωση του ελληνικού χρέους και την αποκατάσταση της αξιοπιστίας.

Από τότε που το Ταμείο μπήκε στο ελληνικό πρόγραμμα το 2010, πολλά στελέχη του πιέζουν για μια αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας. Το 2012 το ΔΝΤ κέρδισε μια μάχη όταν οι ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας αναγκάστηκαν να αποδεχτούν γιγαντιαίες διαγραφές. Εξασφάλισε επίσης μια υπόσχεση από τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης να εξετάσουν μια ελάφρυνση χρέους στο μέλλον.

Αλλά η τελευταία εκστρατεία ξεκίνησε τον Ιανουάριο όταν ο Αλέξης Τσίπρας και το λαϊκίστικο αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την εξουσία με την υπόσχεση να σχίσει το μνημόνιο και να διώξει το ΔΝΤ, απαιτώντας παράλληλα μια μεγάλη συγχώρεση χρέους από τις άλλες χώρες της ευρωζώνης.

Ενώ το ΔΝΤ συγκρούστηκε με την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σε διάφορα μέτωπα, έδειξε συμπάθεια για τα επιχειρήματα της Αθήνας όσον αφορά το χρέος. Τα στελέχη του Ταμείου τάχθηκαν υπέρ ενός ισορροπημένου προγράμματος που θα στεκόταν σε «δύο πόδια»: Η Ελλάδα έπρεπε να κάνει μεταρρυθμίσεις και σε αντάλλαγμα η Γερμανία και άλλοι Ευρωπαίοι πιστωτές έπρεπε να αποδεχθούν ελάφρυνση χρέους.

Το πρόβλημα, λένε τώρα αξιωματούχοι του Ταμείου, ήταν πως άλλες κυβερνήσεις της ευρωζώνης, ενοχλημένες από την προσέγγιση της Αθήνας, επέμειναν και προσπάθησαν ακόμα και να αποκρύψουν έγγραφα του ΔΝΤ που πρότειναν ελάφρυνση χρέους.

Όταν το ΔΝΤ ολοκλήρωσε την αποκαρδιωτική ανάλυση για το ελληνικό χρέος τον Ιούνιο, οι Ευρωπαίοι διαπραγματευτές αρνήθηκαν να την παραδώσουν στις κυβερνήσεις τους λένε στελέχη του Ταμείου. Για να παρακάμψει το εμπόδιο αυτό, το προσωπικό του ΔΝΤ ακολούθησε το ασυνήθιστο βήμα να την παρουσιάσει στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ταμείου – στο οποίο μετέχουν εκπρόσωποι των κρατών μελών – μόλις λίγες ώρες προτού ο κ. Τσίπρας ανακοίνωνε την διενέργεια δημοψηφίσματος. Ο στόχος τους ήταν να στείλουν την ανάλυση στα υπουργεία Οικονομικών της Ευρώπης. Όταν μια ευρωπαϊκή περίληψη της έκθεσης διέρρευσε και κατέληξε σε ιστοσελίδα που στήριζε το δημοψήφισμα, αποφάσισαν να την δημοσιεύσουν.

Η δημοσίευση της έκθεσης έφερε και πάλι στο επίκεντρο το ελληνικό χρέος. Προκάλεσε επίσης αντεγκλήσεις, καθώς το Ταμείο κατηγορήθηκε για παρέμβαση σε εγχώριες πολιτικές υποθέσεις. Αλλά απέτυχε να εξασφαλίσει μια ελάφρυνση χρέους, με τους ηγέτες της Γερμανίας να γίνονται ακόμα πιο επιφυλακτικοί, καθώς η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ κλιμάκωνε την ρητορική κατά του Βερολίνου σε μια προσπάθεια να κερδίσει το δημοψήφισμα.

Κρίσιμες διαπραγματεύσεις

Λίγες ημέρες μετά την νευρική της εμφάνιση στο Ίδρυμα Brookings στην Ουάσιγκτον, η κ. Λαγκάρντ έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις της τελευταίας στιγμής για την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Εμφανίστηκε εξοπλισμένη με μια επικαιροποιημένη και ακόμα πιο ανησυχητική ανάλυση για το χρέος.

Το χρέος της Ελλάδας, ανέφερε η νέα έκθεση, ήταν πιθανό να ανέλθει στο 200% του ΑΕΠ μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Επιπλέον, ζητούσε «μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που πήγαιναν πολύ πέρα από ότι η Ευρώπη ήταν διατεθειμένη να εξετάσει ως τότε» και πρότεινε δραματική επιμήκυνση των ωριμάνσεων στο ελληνικό χρέος.

Για να μην έχει την τύχη της προηγούμενης ανάλυσης, κατατέθηκε στο Συμβούλιο του ΔΝΤ την Παρασκευή 10 Ιουλίου, πριν συγκεντρωθούν στις Βρυξέλλες οι υπουργοί Οικονομικών. Παρουσιάστηκε επίσης σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους και υπουργούς στις Βρυξέλλες την επόμενη ημέρα. Το κείμενο της συμφωνίας – που συζητήθηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο την προηγούμενη βραδιά – περιελάμβανε μια πρόταση που έλεγε ότι μπορούν να γίνουν συζητήσεις για το χρέος μόνο μετά από μια αξιολόγηση για την πρόοδο της Ελλάδας στις μεταρρυθμίσεις.

Το ΔΝΤ ήθελε μια πιο ισχυρή δέσμευση. Οπότε αποφάσισε να δημοσιεύσει μια νέα ανάλυση. Λίγες ημέρες αργότερα, η κ. Λαγκάρντ είπε σε γαλλικό ραδιοφωνικό σταθμό ότι οποιαδήποτε μελλοντική διάσωση της Ελλάδας μπορεί να είναι «κατηγορικά μη βιώσιμη» αν δεν περιλαμβάνει ελάφρυνση του χρέους. Η κίνηση προκάλεσε για άλλη μια φορά τον θυμό των Ευρωπαίων αξιωματούχων, που θεώρησαν ότι υπονομεύει μια εύθραυστη συμφωνία.

Ωστόσο τα σημάδια λένε ότι το στοίχημα του ΔΝΤ μπορεί να έπιασε.

Η κ. Μέρκελ άνοιξε την πόρτα σε μια επιμήκυνση των ωριμάνσεων των ελληνικών ομολόγων και πιθανότατα στην έγκριση μιας μεγαλύτερης περιόδου χάρητος – κάτι που το ΔΝΤ ζητά εδώ και καιρό.

Την κίνηση στήριξαν οι ηγέτες της Γαλλίας και της Ιταλίας και η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα. Επιπλέον, σε μια ανάλυση που διέρρευσε την Πέμπτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στήριξαν το ΔΝΤ.

Πολλά εμπόδια παραμένουν για την Ελλάδα. Αλλά αξιωματούχοι του Ταμείου επιμένουν ότι το ΔΝΤ θα λάβει τελικά μέρος στην τελευταία διάσωση, μόλις η Αθήνα εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις και οι Ευρωπαίοι πιστωτές δεσμευτούν να αντιμετωπίσουν το χρέος της χώρας.

Σε ορισμένους μπορεί να φαίνεται μια ασήμαντη εξέλιξη. Αλλά αν τα πράγματα εξελιχθούν με βάση το σχέδιο, θα αποτελέσει μια μεγάλη νίκη για την κ. Λαγκάρντ και τις φιλοδοξίες της για πέντε ακόμα χρόνια στην ηγεσία του ΔΝΤ.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation