Το ραντεβού Τσίπρα-Πούτιν και ο φόβος του Δούρειου Ιππου

Όταν ο Αλέξης Τσίπρας επισκεφτεί το Κρεμλίνο του Βλαντιμίρ Πούτιν την Τετάρτη, υπάρχει ένα ενδεχόμενο ο ελιγμός του πρωθυπουργού προς την Ανατολή να αποδώσει άμεσα καρπούς: ακτινίδια, ροδάκινα και φράουλες για την ακρίβεια.

Η Αθήνα ελπίζει πως η Μόσχα θα άρει το εμπάργκο στα ελληνικά φρούτα για να επιδείξει πόσο ισχυρές είναι οι ρωσοελληνικές σχέσεις, την ώρα που και οι διπλωματικές σχέσεις των δύο κυβερνήσεων με την Ευρώπη έχουν ψυχρανθεί εξαιτίας της ουκρανικής κρίσης και του ελληνικού προγράμματος διάσωσης.

Όμως αυτό που ανησυχεί τους Ευρωπαίους διπλωμάτες είναι ότι ο θερμός χαιρετισμός ανάμεσα στον Πούτιν και τον Τσίπρα αντιστοιχεί σε κάτι πολύ πιο σημαντικό από το εμπόριο φρούτων. Ο μεγάλος φόβος, σύμφωνα με τα λόγια ενός υποψιασμένου ανώτατου αξιωματούχου, είναι ένα σχέδιο «δούρειου ίππου», όπου η Ρωσία θα επιμηκύνει δάνεια διάσωσης με αντάλλαγμα ένα ελληνικό βέτο στις κυρώσεις – κίνηση που θα σκότωνε την ενότητα της Δύσης στο ουκρανικό ζήτημα.

Δεν αναμένεται να προκύψει ένα τέτοιο σοκ αυτήν την εβδομάδα. Αλλά καθώς η Αθήνα πλησιάζει στο χείλος της χρεοκοπίας υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία μήπως η ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση στραφεί απεγνωσμένα στη Μόσχα. Θα πυροδοτήσει τότε τον μεγαλύτερο πανικό για τον στρατηγικό προσανατολισμό της Ελλάδας από το Σχέδιο Μάρσαλ το 1947, το οποίο ξεκίνησε για να σώσει τη χώρα από τους κουμμουνιστές αντάρτες, τους οποίους τιμά ακόμα και σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ.

Άλλοι υποστηρίζουν πάλι πως το ρωσικό χαρτί του κ. Τσίπρα δεν είναι τίποτε άλλο από μια μπλόφα στις διαπραγματεύσεις με τη Γερμανία και την ευρωζώνη για το σχέδιο διάσωσης. Παρά τους πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς και τον σοβιετικό ρομαντισμό του ΣΥΡΙΖΑ, αναλυτές θεωρούν πως η Ελλάδα είναι υπερβολικά δεμένη με τη Δύση -μέσω του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.- και πολύ βαθιά χρεωμένη για να την εξαγοράσει ως αξιόπιστο σύμμαχο η χτυπημένη από τις κυρώσεις Ρωσία.

«Οι Έλληνες χρησιμοποιούν τη Ρωσία για να εκνευρίσουν το Βερολίνο, να το τρομάξουν. Ο Τσίπρας θέλει να δείξει πως έχει και άλλες επιλογές» υποστηρίζει ο Θεοχάρης Γρηγοριάδης, ειδικός στις ελληνορωσικές σχέσεις στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. «Αλλά δεν έχει πρόθεση να κάνει την Ελλάδα δορυφόρο της Ρωσίας. Οι Ρώσοι το γνωρίζουν αυτό. Οι Γερμανοί επίσης. Είναι μια παράσταση, ένα παιχνίδι της Ελλάδας και φοβάμαι πως φαίνεται σαν ένα σκυλί να προσπαθεί να τρομάξει ένα λιοντάρι».

Από την πρώτη ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά της η κυβέρνηση του κ. Τσίπρα προκάλεσε «ρωσικό πυρετό» στις πρωτεύουσες της Δύσης. Στην πρώτη του εμφάνιση σε συνάντηση υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. ο Νίκος Κοτζιάς καταδίκασε τις κυρώσεις στη Ρωσία, κραδαίνοντας θυμωμένος την ευρωπαϊκή πρόταση. «Διαφωνούμε και συζητάμε, αλλά είναι περισσότερο σαν μια οικογένεια. Υποτίθεται πως μοιραζόμαστε την ίδια αντίληψη για τον κόσμο» ανέφερε αξιωματούχος που ήταν παρών. «Η συνάντηση εκείνη ήταν διαφορετική, ήταν σαν το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ».

Έκτοτε η Ελλάδα έχει επιδείξει αυτοσυγκράτηση και έχει μετριάσει τη θέση της. Αλλά την περασμένη εβδομάδα ο κ. Τσίπρας προκάλεσε νέα αναταραχή όταν δήλωσε στο ρωσικό πρακτορείο Itar-Tass πως οι κυρώσεις  «είναι ένας παράλογος δρόμος που δεν οδηγεί πουθενά». Εκφράζοντας μια ακόμα ένσταση της Μόσχας, ο κ. Τσίπρας πρόσθεσε πως «μια νέα ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική πρέπει να περιλαμβάνει και τη Ρωσία».

Ο κ. Κοτζιάς, πρώην καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά που ανέλαβε τη θέση του υπουργού Εξωτερικών, απορρίπτει οποιοδήποτε σενάριο καταστροφολογίας σχετικά με το ταξίδι του κ. Τσίπρα στη Μόσχα. «Ορισμένοι κύκλοι αντιδρούν σαν η Ελλάδα να εγκαταλείπει τη Δύση ή να είναι έτοιμη για πισώπλατα μαχαιρώματα» δήλωσε το Σαββατοκύριακο. «Υπάρχουν λανθασμένα στερεότυπα».

Οι δεσμοί της Ελλάδας με τη Ρωσία εκτείνονται από τη θρησκεία ως την πολιτική και ξεκινούν από το τέλος του 18ου αιώνα όταν η Μεγάλη Αικατερίνη έδρασε ως προστάτιδα ορισμένων νησιών του Αιγαίου κατά την προσπάθεια επέκτασης της ρωσικής αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο. Μια φοροαπαλλαγή ήταν μέρος της συμφωνίας: όσα ελληνικά πλοία είχαν ρωσική σημαία δεν πλήρωναν φόρους στις οθωμανικές αρχές.

Μακρά ιστορία έχει και η τακτική της Ελλάδας να φλερτάρει τη Μόσχα όταν δυσκόλευαν οι σχέσεις με τους δυτικούς της συμμάχους. Όταν το ΝΑΤΟ έμοιαζε να είναι πολύ φιλικό με την Τουρκία στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο πρώτος σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Ελλάδας, προσέφερε υπηρεσίες του λιμανιού της Σύρου στο σοβιετικό ναυτικό. Είναι χαρακτηριστικό πως η συμφωνία αυτή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ - μοίρα που μοιράζονται πολλά ρωσοελληνικά σχέδια.

Για την ώρα, το Κρεμλίνο είναι πολύ προσεκτικό να μην δώσει τροφή στα σενάρια για δάνεια. Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του κ. Πούτιν, δήλωσε πως η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας και η χλιαρή στάση της Αθήνας στην πολιτική των κυρώσεων της Ε.Ε. θα βρίσκονται στην ατζέντα της Τετάρτης. Αλλά ανέφερε πως η ετοιμότητα της Ρωσίας να προσφέρει οικονομική βοήθεια στην Αθήνα είναι αβέβαιη και θα εξαρτηθεί από τα αιτήματα της Αθήνας.

Η Ρωσία προσέφερε δάνειο 2,5 δισ. ευρώ στην Κύπρο όταν η οικονομία της βρισκόταν ένα βήμα πριν από τη χρεοκοπία, μια χώρα με την οποία η Μόσχα έχει ακόμα πιο στενούς οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς. Ωστόσο, πριν από δύο χρόνια ο κ. Πούτιν απέρριψε τις εκκλήσεις για ένα μεγαλύτερο δάνειο που θα απέτρεπε ένα πλήρες πρόγραμμα διάσωσης.

Το μέγεθος της οικονομικής τρύπας της Ελλάδας είναι εντελώς διαφορετικής κλίμακας: έχει λάβει ήδη ένα πρόγραμμα διάσωσης 172 δισ. ευρώ.

«Οι Ρώσοι δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν μεγάλα ποσά δεδομένης της πιθανότητας μιας ακόμα ελληνικής χρεοκοπίας και της κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι ίδιοι σήμερα», σημείωσε ανώτατος τραπεζίτης στην Αθήνα. «Αλλά μπορεί να συμφωνήσουν να αγοράσουν κάποια ελληνικά έντοκα, όπως έκαναν πρόσφατα οι Κινέζοι, ως μια ένδειξη στήριξης».

Η Μόσχα υποστηρίζει πως μολονότι θέλει να μετριάσει τις επιπτώσεις από την απαγόρευση στα φρούτα, μια πλήρης εξαίρεση της Ελλάδας είναι αδύνατη εξαιτίας των παγκόσμιων εμπορικών κανονισμών. Οι ρυθμιστικές αρχές της Ρωσίας τονίζουν πως οι προγραμματισμένες επιθεωρήσεις Ελλήνων παραγωγών δεν πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ένα σημάδι ότι το εμπάργκο θα αρθεί σύντομα.

Μέχρι τώρα, το ενδιαφέρον της Μόσχας επικεντρώνεται στον Turkish Stream, έναν αγωγό που θα αντικαταστήσει τον South Stream και θα εισέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδας. Μετά από μια σύντομη επίσκεψη στη Μόσχα, ο ακροαριστερός Έλληνας υπουργός Ενέργειας, Παναγιώτης Λαφαζάνης, χαιρέτισε το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, θριαμβολογώντας για την εξασφάλιση φθηνότερου αερίου και για τις προσφορές ρωσικών εταιριών για έρευνες πετρελαίου στις ελληνικές θάλασσες, ακριβώς το είδος των ερευνών που προσπαθούν να σταματήσουν οι κυρώσεις της Ε.Ε.

Το παιχνίδι του Α. Τσίπρα στη Μόσχα θα έχει απήχηση στους Έλληνες που πανηγυρίζουν για τη στάση ανυπακοής απέναντι στις Βρυξέλλες και θα ικανοποιήσει την ακροαριστερή φράξια του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά Έλληνες αναλυτές αμφιβάλλουν για το αν ο Α. Τσίπρας θα συμφωνήσει σε οτιδήποτε θα αποξένωνε τη χώρα από το Βερολίνο ή το ΝΑΤΟ. Ο Α. Τσίπρας, για παράδειγμα, μετέφερε νωρίτερα κατά ένα μήνα το ταξίδι του στη Μόσχα για να μην ενοχλήσει τους συμμάχους της Ε.Ε. με μια εμφάνιση στη ρωσική παρέλαση για τη νίκη στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στις 9 Μαΐου.

«Υπάρχουν οικονομικά και πολιτικά πλεονεκτήματα και για τις δύο πλευρές στο να έρθουν πιο κοντά, αλλά όχι πολύ κοντά» τόνισε ο Κώστας Ιορδανίδης, έμπειρος σχολιαστής σε θέματα ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. «Κατά παράδοση, οι Ρώσοι ταρακουνούν τα πράγματα στην Ελλάδα όποτε έχουν την ευκαιρία. Αλλά δεν έχουν ποτέ προκαλέσει τη σχέση της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ».

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation