Ο ΣΥΡΙΖΑ ταράζει τον «ύπνο» της Ευρώπης

Η κάθε κυβέρνηση θα αντιδράσει μόνο εάν βεβαιωθεί ότι εκείνος που βρίσκεται στην άλλη άκρη της γραμμής πιστωτή - δανειολήπτη θα κάνει το ίδιο. Οπως και στο νηπιαγωγείο, καθένας επιμένει ότι ο άλλος πρέπει να πηδήξει πρώτος. Το αποτέλεσμα είναι στρατηγική παράλυση και άνοδος του λαϊκισμού.

Κάθε λογικός Ευρωπαίος αξιωματούχος θα πρέπει να βλέπει ότι η εκλογική επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα συνιστά αφύπνιση και όχι εφιάλτη. Όχι επειδή η ριζοσπαστικά αριστερή κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα έχει δίκιο στα περισσότερα σημεία (που δεν σημαίνει πάλι ότι η άλλη πλευρά κάνει μόνο λάθη), αλλά επειδή η νίκη αποκρυσταλλώνει το αδιέξοδο το οποίο έχει καταστρέψει την ευρωζώνη.

Πριν από λίγο καιρό, οι κυβερνήσεις διέψευσαν τους κινδυνολόγους, συγκεντρώνοντας την πολιτική βούληση που χρειαζόταν για να κρατηθεί το ευρώ στο παιχνίδι. Έγιναν συμβιβασμοί από όλες τις πλευρές. Το Βερολίνο, αν και δεν θα το ομολογούσε ποτέ, εγκατέλειψε την αντίσταση στις διασώσεις και οι περιφερειακές οικονομίες αποδέχτηκαν το σκληρό μείγμα λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Η διάσωση του ευρώ έγινε, αλλά η ανανέωσή του αποδεικνύεται πολύ δυσκολότερη. Όταν πέρασε η άμεση κρίση περιορίστηκε η διάθεση για δράση. Ο διοικητής της ΕΚΤ Mario Draghi έχει κάνει ηρωικές προσπάθειες να κερδίσει χρόνο, πιο πρόσφατα μέσω της διοχέτευσης κι άλλου φθηνού χρήματος στην οικονομία της ευρωζώνης. Στις εθνικές πρωτεύουσες όμως, η αποφασιστικότητα έχει μετατραπεί σε αμοιβαία μνησικακία. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκπροσωπεί μια σύγκρουση μεταξύ της λιτότητας και της δημοκρατίας. Ίσως ακολουθήσουν πολλές ακόμη.

Από ορισμένες πλευρές, η Ελλάδα είναι sui generis. Δεν χρειάζεται να είσαι άγριος αριστεριστής για να δεις ότι τα χρέη της είναι τόσο μεγάλα που δεν μπορεί να τα ξεπληρώσει και ότι η ατελείωτη λιτότητα δεν είναι η λύση. Όπως κι αν μετατραπεί -σε μεγαλύτερες παρατάσεις, σε μειώσεις επιτοκίων ή σε κούρεμα- η Αθήνα χρειάζεται ελάφρυνση από το χρέος. Η προσποίηση δεν κάνει τίποτε άλλο από το να προωθεί τα συμφέροντα των πιστωτών.

Τα προβλήματα της Ελλάδας, όμως, ήταν πάντα τόσο οικονομικά, όσο και πολιτικά. Ενώ άλλοι είδαν εντός της Ε.Ε. την ευκαιρία να εκσυγχρονιστούν, οι κυβερνήσεις στην Αθήνα απλώς τσέπωναν το ρευστό. Πάνω από όλα, η Ελλάδα χρειάζεται μια μισοειλικρινή κυβέρνηση. Η υπόλοιπη ευρωζώνη θα έπρεπε να χειροκροτήσει την υπόσχεση του κ. Τσίπρα να πατάξει τη διαφθορά και να βελτιώσει την είσπραξη φόρων.

Ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει λάθος όταν υπονοεί ότι ο δρόμος επιστροφής στην οικονομική ανάπτυξη είναι η αύξηση των δαπανών σε καταναλωτικές επιδοτήσεις και δημοσίους υπάλληλους. Το πελατειακό καθεστώς και η διαφθορά είναι το δηλητήριο στην ελληνική πολιτική από την πτώση της χούντας το 1974. Ο κ. Τσίπρας πολύ συχνά ακούγεται σαν να λέει ότι η Αριστερά δεν θέλει τίποτε άλλο από το να πάρει τη σειρά της στη διανομή της κατάχρησης εξουσίας.

Στην άλλη άκρη του σκοινιού, η Γερμανίδα Angela Merkel δεν είναι κινηματογραφικός κακός όπως τη θέλει ο, δημαγωγικός και όλο πιο δημοφιλής, μύθος. Η καγκελάριος έχει δίκιο όταν λέει ότι η ευρωζώνη θα επιβιώσει μακροπρόθεσμα μόνο αν οι αδύναμες οικονομίες βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους και επιβληθούν στα ελλείμματα και στα χρέη τους.

Το εκνευριστικό είναι ο ηθικοπλαστικός τόνος του Βερολίνου. Το άκρως αποθαρρυντικό είναι η εμμονή της καγκελαρίου με τις βραχυπρόθεσμες μεταβολές της εγχώριας κοινής γνώμης. Η Α. Merkel είναι η πιο ισχυρή πολιτικός της Ευρώπης. Δεν έχει αντιπάλους στο εσωτερικό της χώρας της. Αντέχει να ξοδέψει λίγο από πολιτικό κεφάλαιο που μάζεψε στις τρεις συνεχόμενες εκλογικές νίκες της. Ορισμένες φορές οι ηγέτες επωμίζονται το ρόλο να διαμορφώσουν το πολιτικό κλίμα. Θα μπορούσε να ανατρέξει στον προκάτοχό της Helmut Kohl.

Αντί αυτού όμως, συνδυάζει τον τακτικό ορθολογισμό με τη στρατηγική μυωπία. Η ίδια έχει πει πολλές φορές ότι αν αποτύχει το ευρώ θα τεθεί υπό αμφισβήτηση όλη η μεταπολεμική ευρωπαϊκή τάξη. Μαζί με την ένοπλη επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία και την αυξημένη ανάμιξή της σε άλλα μέρη της Ευρώπης, θα γινόταν μια καταστροφή άνευ προηγουμένου. Οπότε, ναι, το ευρώ έχει μέλλον μόνο αν οι αδύναμες κυβερνήσεις στρώσουν τις οικονομίες τους, αλλά αν η πίεση αυξηθεί υπερβολικά, ίσως να μη μείνει καθόλου νόμισμα για σώσιμο.

Η Ελλάδα δεν πρέπει να λάβει λευκή επιταγή, όμως το μάθημα της κρίσης είναι ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν τους προϋπολογισμούς και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα όταν οι οικονομίες συρρικνώνονται και τα βιοτικά επίπεδα καταρρέουν.

Η ανάπτυξη μέσω της λιτότητας υπήρξε ανέκαθεν απατηλή. Τώρα, οι λαϊκιστές απειλούν να αποκλείσουν τους πιστωτές ακόμη και από τη δυνατότητα να προωθήσουν μια ήπια δημοσιονομική υποχώρηση.

Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα ενισχύσει την ακροδεξιά όσο και την ακροαριστερά, το ξενοφοβικό Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας όσο και τους Αριστερούς Podemos της Ισπανίας. Τι θα έχει να πει η Α. Merkel αν η επιβαλλόμενη λιτότητα και η οικονομική διολίσθηση τοποθετήσουν τη Marine Le Pen στο Μέγαρο των Ηλυσίων σε δύο χρόνια; Το ευρώ εξαρτάται από την πολιτική συναίνεση όσο και από τη δημοσιονομική πειθαρχία.

Η Ελλάδα, από την πλευρά της, πρέπει να αποφασίσει για το μέλλον της. Θέλει να είναι μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία ή προτιμά να επιστρέψει στα Βαλκάνια ως ένας ακόμη πελάτης της Ρωσίας του Vladimir Putin; Δεν είναι ακόμη ξεκάθαρες οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό, αν και η προφανής εγγύτητα με το Κρεμλίνο δεν είναι ενθαρρυντική.

Το παζάρι που θα εξασφαλίσει το μέλλον του ευρώ δεν έχει αλλάξει από τότε που ξέσπασε η κρίση. Περισσότερο φιλικές προς την ανάπτυξη διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις χρεωμένες χώρες, σε αντάλλαγμα να χαλαρώσει η Γερμανία τα λουριά του δημοσιονομικού ζουρλομανδύα. Οσο για το ποιος θα κάνει την πρώτη κίνηση, αυτό είναι εύκολο: και οι δύο.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation