El-Erian: Η Ελλάδα, η Ρωσία και τα ασφυκτικά δεσμά του χρέους

Σε ποιες περιπτώσεις το πολύ μεγάλο χρέος καταφέρνει να «ρίξει» οικονομίες και αγορές; Οι επενδυτές έχουν πολλά να σχολιάσουν πάνω σε αυτό το ερώτημα και οι απαντήσεις τους θα έχουν πιθανόν μεγάλη σημασία για την Ελλάδα και για την Ρωσία φέτος, όπως και για το ξεκαθάρισμα των προοπτικών σε πολλές «παραμεθόριες» αγορές της Αφρικής (την Γκάνα, την Κένυα και τη Νιγηρία).

Όπως έχουν αποδείξει η Ιταλία και η Ιαπωνία, ορισμένες χώρες αντέχουν για μεγάλο διάστημα με βαριά χρέη -όπως αποτιμώνται με βάση τους παραδοσιακούς οικονομικούς και χρηματοπιστωτικούς δείκτες- ειδικά στις περιπτώσεις που το προφίλ λήξεων και αποπληρωμών δεν είναι αβάσταχτο και που ο ιδιωτικός τομέας διαθέτει αρκετά ενεργητικά ώστε να ανταπεξέλθει.

Τα πράγματα χειροτερεύουν όταν η οικονομική ανάπτυξη –που είναι μακροχρόνια το καλύτερο αντίδοτο για να ξεπεραστεί το υψηλό χρέος- παραμένει επίμονα κολλημένη σε χαμηλά επίπεδα. Και γίνονται ακόμη χειρότερα, όταν το μεγάλο δανειακό βάρος αποθαρρύνει τις εισροές φρέσκων άμεσων ξένων επενδύσεων οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν την ανάπτυξη. Αποτέλεσμα είναι οι οικονομίες να γίνονται πιο ευάλωτες σε άλλα σοκ, όχι οικονομικά, αλλά πολιτικά ή γεωπολιτικά.

Η περίπτωση αυτή ισχύει τώρα για την Ελλάδα, όπου τα επίπεδα χρεών είναι υπερβολικά, η σύνθεσή τους έχει αποκτήσει πιο ανελαστική μορφή (με μεγάλες υποχρεώσεις προς την ΕΚΤ, την ΕΕ και το ΔΝΤ), οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης παραμένουν ουτοπικοί, η ανεργία επιμένει πολύ ψηλά και η «κόπωση της προσαρμογής» έχει καταλάβει πολίτες και πολιτικούς. Επιπλέον, οι πρόωρες εκλογές που θα γίνουν στα τέλη του μήνα και το προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ, έχουν ανανεώσει τους φόβους για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη (Grexit).

Ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, προσπαθεί να κατευνάσει τους φόβους, και δηλώνει με έμφαση ότι δεν θα επιδιώξει το Grexit, παρά θέλει να εξασφαλίσει αποκλιμάκωση της έμφασης που δείχνει η ευρωζώνη και η Γερμανία στην λιτότητα. Ωστόσο οι επενδυτές, όπως είναι κατανοητό, τρέμουν με την αυξημένη προοπτική ενός γεγονότος που θα επιφέρει τεράστιες μεταβολές στο χρηματοοικονομικό σύστημα και τον συναλλαγματικό μηχανισμό της χώρας.

'Ηδη, το yield στο 5ετές ελληνικό ομόλογο έχει εκτιναχθεί κατά 500 μονάδες βάσης σε έναν μήνα, στο σχεδόν 12%. Όσο περισσότερο επιμένουν αυτοί οι φόβοι, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να απέχουν οι επενδυτές από τις ελληνικές αγορές και να επιταχύνουν το ξεπούλημα επενδυτικών ενεργητικών στην, αναπόφευκτα ρηχή, αγορά. Οι συνεπαγόμενες μετατοπίσεις κεφαλαίων θα ταράξουν τις οικονομικές σχέσεις της χώρας και θα υπονομεύσουν την λειτουργία της οικονομίας της, αυξάνοντας την πιθανότητα του Grexit.

Η Ρωσία αντιμετωπίζει μια παρόμοια πρόκληση, εξαιτίας των επιπτώσεων από την κάθετη μείωση στα πετρελαϊκά έσοδα, τις δυτικές κυρώσεις και την συναλλαγματική αστάθεια. Όλα αυτά απειλούν την χώρα με βαθιά ύφεση, επιτάχυνση πληθωρισμού, περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίου και τις εισαγωγές και έξοδο κεφαλαίων. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Ρωσία διαθέτει ένα μεγάλο «μαξιλάρι» με συναλλαγματικά αποθέματα, περίπου 400 δισ. δολ., που υπερκαλύπτει το εθνικό της χρέος.

Το «μαξιλάρι» όμως θα εξαφανιστεί, αν πρέπει να χρησιμοποιείται επίσης για την προστασία του νομίσματος, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από την συρρίκνωση των εσόδων από ενεργειακές εξαγωγές, και για την στήριξη των επιχειρήσεων που δεν καταφέρνουν να αντεπεξέλθουν στις αποπληρωμές ομολόγων οι οποίες έχουν συσσωρευθεί. Οσο αυξάνονται οι πιέσεις σε αυτό το αποθεματικό μαξιλάρι, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να στερήσουν οι επενδυτές από την χώρα το εξωτερικό κεφάλαιο που της είναι απαραίτητο για να τα βγάλει πέρα με την νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στις διεθνείς πετρελαϊκές αγορές.

Τέλος, έχουμε την περίπτωση των παραμεθόριων (frontier) αγορών, όπου το χρέος βρίσκεται σε σταθερή ανοδική πορεία και οι εκδόσεις νέων ομολόγων πέρσι ανήλθαν στο ρεκόρ των 400 δισ. δολ. με αύξηση 50% σε σχέση με τα επίπεδα του 2013. Αυτές οι χαμηλοεισοδηματικές χώρες έχουν μπει στον χορό των εκδόσεων ομολόγων, εξαιτίας της προθυμίας των ιδιωτών επενδυτών να προσφέρουν δάνεια με τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια, όπως και της απουσίας των στρατηγικών προϋποθέσεων που συνήθως συνοδεύουν τα κεφάλαια από επίσημους διμερείς και πολυμερείς πόρους. Αν δυσκολέψει το διεθνές οικονομικό και χρηματοπιστωτικό περιβάλλον, θα είναι δυσκολότερο να συντηρηθούν αυτά τα δάνεια, σε μια περίοδο που οι αναπτυξιακές ανάγκες των κρατών θα τα χρειάζονται περισσότερο.

Ευτυχώς, τίποτα από όλα αυτά δεν είναι σίγουρο. Υπάρχουν πολλά ιστορικά παραδείγματα όπου οι αγορές ησύχασαν όταν υπήρξε ταχεία εξέλιξη προς την σωστή οικονομική στρατηγική η οποία υπόσχεται ανάπτυξη και απασχόληση και που περιλαμβάνει αξιόπιστες δεσμεύσεις ότι θα τιμηθούν οι υπάρχουσες χρηματοοικονομικές δεσμεύσεις. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ο χρόνος. Όσο περισσότερος χρόνος χρειάζεται για την προσαρμογή της στρατηγικής, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να πέσουν οι οικονομίες θύμα των άστατων επενδυτών και τις αποσυντονισμένες αγορές.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation