Τα οικονομικά αστέρια που γεννήθηκαν μέσα από κρίσεις

Καθώς ΗΠΑ, Ινδία και άλλα πρόσφατα οικονομικά «αστέρια» εμφανίζουν σημάδια επιβράδυνσης, πολλοί ψάχνουν για τα επόμενα υποσχόμενα growth stories.

Ο «κύκλος της ζωής» είναι ένας οδηγός: πρόκειται για τον κύκλο της πολιτικής στον οποίον η κρίση επιβάλλει μεταρρυθμίσεις, που δημιουργούν ανάκαμψη, αλλά στη συνέχεια γεννά εφησυχασμό και παρακμή. Ο κύκλος τότε αρχίζει ξανά: κρίση προς κρίση. Οποιαδήποτε χρονική στιγμή, οι προοπτικές μιας χώρας μπορεί να εξαρτώνται από το πού βρίσκεται σε αυτόν τον κύκλο.

Έτσι ο στασιμοπληθωρισμός της δεκαετίας του 1970 οδήγησε στη μεταρρύθμισης της ελεύθερης αγοράς στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Κίνα. Οι καταρρεύσεις στον αναδυόμενο κόσμο τις δεκαετίες του 1980 και 1990 ενέπνευσαν το επόμενο μεγάλο κύμα αναγέννησης, από τη Βραζιλία μέχρι το Μεξικό, τη Ρωσία μέχρι την Τουρκία.

Επιστρέφοντας στο σήμερα, βρίσκονται παγκοσμίως σε εξέλιξη αλλαγές προς το καλύτερο, οι οποίες καθοδηγούνται από την κρίση. Η κρίση της ευρωζώνης τη δεκαετία του 2010 έφερε μεταρρυθμίσεις -με τις πιο δραματικές να σημειώνονται στην Ισπανία και στην Ελλάδα.

Τα σοκ της πανδημίας ανάγκασαν τελικά πολλές αναδυόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Αργεντινής, της Νότιας Αφρικής, της Νιγηρίας και της Σρι Λάνκα, να προβούν σε χρηματοοικονομικό ξεκαθάρισμα. Και στις έξι αυτές χώρες η ανάκαμψη είναι ορατή στην άνοδο των χρηματιστηρίων και στη βελτίωση των πιστωτικών συνθηκών.

Αυτές οι χώρες αναγκάστηκαν να προβούν σε μεταρρυθμίσεις επειδή τα οικονομικά τους είχαν φτάσει στα όριά τους λόγω της πανδημίας. Έπρεπε να ασκήσουν δημοσιονομική αυτοσυγκράτηση και αυτό έχει πλέον επαναφέρει το πρωτογενές ισοζύγιο –ένα βασικό μέτρο του κρατικού ελλείμματος που εστιάζει μόνο στις δαπάνες- στο «μαύρο». Τα επόμενα χρόνια, βρίσκονται σε τροχιά επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος για πρώτη φορά από τα τέλη της δεκαετίας του 2000.

Κάθε χώρα έχει το δικό της στιλ αυτοσυγκράτησης. Η Ελλάδα επέβαλε περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων τόσες ώστε να αντιστραφεί το ρεκόρ των χρόνιων χρεοκοπιών που χρονολογείται από συστάσεως ανεξάρτητου κράτους· αυτή τη δεκαετία, το εθνικό της χρέος έχει μειωθεί έντονα ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Η Ισπανία περιέκοψε τα επιδόματα για τους καλομαθημένους συνταξιούχους, αλλά τα αύξησε για έναν από τους μεγαλύτερους φτωχοποιημένους πληθυσμούς της Ευρώπης –μια σταθμισμένη προσέγγιση που και πάλι απέφερε σημαντικά χαμηλότερα ελλείμματα και χρέη. Και με τις δυσκολίες προσέλκυσης ταλέντων σε έναν γηράσκοντα πληθυσμό, καλοδέχεται τους μετανάστες όταν το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης κλείνει τις πόρτες της, και έχει χαλαρώσει τους κανόνες για τις προσλήψεις, τις απολύσεις και την μερική απασχόληση.

Η Σρι Λάνκα, που χρεοκόπησε το 2022 εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης στην ιστορία της, έχει αναδιαρθρώσει ριζοσπαστικά το σύστημά της. Κατάργησε όλες τις επιδοτήσεις και εισήγαγε υψηλότερους φόρους στα ακίνητα, τις κληρονομιές και τη βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών.

Η Νιγηρία επίσης έκοψε επιδόματα για τα καύσιμα και αύξησε τα κρατικά έσοδα αυξάνοντας την παραγωγή πετρελαίου. Η χώρα έχει σταθεροποιήσει το ασταθές της νόμισμα επιτρέποντας στο νάιρα να τελεί υπό διαπραγμάτευση πιο ελεύθερα στις παγκόσμιες αγορές και εξαλείφοντας σε μεγάλο βαθμό την τοπική μαύρη αγορά.

Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η επιχείρηση Vulindlela της Νότιας Αφρικής, μια λέξη των Ζουλού που σημαίνει «καθαρίστε το μονοπάτι». Σχεδιασμένη για να καθαρίσει τις παρακωλύσεις στο σιδηροδρομικό, οδικό, υδρευτικό και ηλεκτρικό σύστημα, έχει μειώσει σημαντικά τα χρόνια μπλακ άουτ.

Ο στόχος είναι να τονωθεί η παραγωγικότητα –το «κλειδί» για μια βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη- αντί να συνεχιστεί η τεχνητή ενίσχυσή της με κρατικές δαπάνες. Το κατά κεφαλήν εισόδημα αναμένεται να αυξηθεί σε όλες αυτές τις χώρες, μετά από χρόνια πτώσης ή στασιμότητας.

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο Linkedin

Τα χρηματιστήρια σε αυτές τις έξι χώρες έχουν αρχίσει να αντανακλούν αυτή τη θετικής τροφή, υπεραποδίδοντας του παγκόσμιου δείκτη κατά 20% ετησίως τα τελευταία δυο χρόνια. Στο διάστημα αυτό, η Αργεντινή και η Σρι Λάνκα είναι οι δυο αγορές με τις καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως σε όρους δολαρίου.

Οι αξιολογήσεις της κρατικής πιστοληπτικής ικανότητας έχουν βελτιωθεί στις τέσσερις από τις έξι χώρες και φημολογείται πως οι άλλες δυο –η Νότια Αφρική και η Νιγηρία- ίσως βρίσκονται και αυτές στην ουρά για αναβαθμίσεις. Το premium που απαιτούν οι επενδυτές για να διακρατούν το χρέος τους ήδη μειώνεται απότομα.

Δεν είναι αποκλειστική αυτή η λίστα. Άλλα κράτη που μεταρρυθμίζονται υπό πίεση είναι μεταξύ άλλων η Τουρκία, η Αίγυπτος και το Πακιστάν. Η Γερμανία αποτελεί το πιο πρόσφατο παράδειγμα του πως λειτουργεί ο κύκλος της ζωής: πανηγυρίζονταν ως πρότυπο πριν από 10 χρόνια, εφησύχασε, έπεσε σε παρακμή, και μέχρι την περασμένη εβδομάδα πίεζε για μεταρρυθμίσεις τόσο σκληρά ώστε να αναπτερωθεί το ηθικό των αγορών σε όλη την Ευρώπη.

Καμία επιτυχία, ή αποτυχία, δεν είναι μόνιμη. Ούτε υπάρχει τέλειο κράτος. Κανένα από αυτά τα εκκολαπτόμενα αστέρια δεν είναι τέλειο. Η ανάπτυξη της Νότιας Αφρικής αναμένεται να τριπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια αλλά μόλις στο 2%, ποσοστό κάθε άλλο παρά εκθαμβωτικό.

Ο μεταρρυθμιστής «με το αλυσοπρίονο» της Αργεντινής, ο Χαβιέ Μιλέι, έχοντας περικόψει τις κρατικές δαπάνες κατά περίπου 30%, είναι τόσο αμφιλεγόμενος, όσο και δημοφιλής, έχοντας πληγωθεί από ένα σκάνδαλο με κρυπτονομίσματα.

Παρ’ ολ' αυτά, ιδιαίτερα σε μια εποχή διάχυτου αρνητισμού και ακραίας πόλωσης, υπάρχει μια αντανακλαστική τάση να ψέγεται η οποιαδήποτε χώρα και η ηγεσία της. Ας μην ξεχνάμε πως όταν ένα κράτος είναι με την πλάτη στον τοίχο, συχνά αναγκάζεται να προβεί σε σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Και η ανάκαμψη ακολουθεί.

Ο κύκλος γυρίζει συνεχώς, και ο κύκλος της ζωής πάντα δημιουργεί κάπου νέα αστέρια.

* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι πρόεδρος του Rockefeller International. Το τελευταίο του βιβλίο έχει τίτλο «What Went Wrong With Capitalism»

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation