Ο κόσμος μαθαίνει να κάνει εμπόριο χωρίς τις ΗΠΑ

Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει ακόμα κάνει πράξη πολλές από τις απειλές του για δασμούς, είναι πιθανόν πως θα το κάνει.Έτσι, ο φόβος παραμένει ότι η επιθετική εμπορική του στάση θα σπείρει παγκόσμια αταξία, επιβραδύνοντας την ανάπτυξη και αναστατώνοντας τις αγορές, ιδιαίτερα εάν οι χώρες - στόχος χώρες προβούν σε αντίποινα.

Αλλά τα αντίποινα δεν είναι η μόνη, ή ακόμα  η πιθανότερη, απάντηση στον Τραμπ, ασχέτως του πόσο ευρύτερα υλοποιήσει τις απειλές του.

Οι ΗΠΑ κραδαίνουν τους δασμούς ως όπλο εδώ και οκτώ χρόνια. Αυτοί που επιβλήθηκαν από τον Τραμπ στην πρώτη του θητεία ως επί το πλείστον συνεχίστηκαν ή -στην περίπτωση της Κίνας- επεκτάθηκαν από τον Τζο Μπάιντεν.

Ορισμένα κράτη προέβησαν σε αντίποινα· άλλα πρόσφεραν παραχωρήσεις ή τους αμφισβήτησαν ενώπιον παγκόσμιων εμπορικών διαιτητών. Αλλά τα περισσότερα απλά και σιωπηρά προχώρησαν παρακάτω, επιδιώκοντας εμπορικές σχέσεις με χώρες άλλες πέραν των ΗΠΑ.

Από το 2017, την πρώτη χρονιά της θητείας του Τραμπ, το εμπόριο παραμένει πάνω-κάτω σταθερό σε περίπου στο 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αλλά υπήρξε μείωση του αμερικανικού μεριδίου στις εμπορικές ροές, που αντισταθμίστηκε από μια αύξηση σε άλλες περιοχές, ιδιαίτερα στις χώρες της Ασίας, της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Ο Τραμπ 2.0 φαίνεται πιθανό να φέρει περισσότερο από το ίδιο: εμπόριο χωρίς την Αμερική.

Τα τελευταία οκτώ χρόνια, περισσότερα από τέσσερα σε κάθε πέντε κράτη -αναπτυγμένα και αναπτυσσόμενα- έχουν δει το εμπόριο να αυξάνεται ως μερίδιο του εθνικού τους ΑΕΠ. Πάνω από δώδεκα μεγάλα κράτη έχουν δει κέρδη άνω των 10 ποσοστιαίων μονάδων, από την Ιαπωνία, την Ιταλία και τη Σουηδία, μέχρι το Βιετνάμ, την Ελλάδα και την Τουρκία. Η μεγάλη εξαίρεση είναι οι ΗΠΑ, όπου έχει μειωθεί σε περίπου 25% του ΑΕΠ. Οι ΗΠΑ αναπτύσσονται ταχύτερα από τους περισσότερους ομολόγους της– αλλά χωρίς ώθηση από το εμπόριο.

Η Αμερική μπορεί να είναι όλο και περισσότερο κυρίαρχη ως χρηματοπιστωτική και οικονομική υπερδύναμη, όχι όμως τόσο ως εμπορική δύναμη. Το μερίδιό της στους παγκόσμιους δείκτες μετοχών έχει εκτιναχθεί σε σχεδόν 70%. Το μερίδιό της στο παγκόσμιο ΑΕΠ έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 25%. Ωστόσο, το μερίδιό της στο παγκόσμιο εμπόριο είναι χαμηλότερο του 15%, και έχει σημειώσει σημαντική πτώση τα τελευταία οκτώ χρόνια.

Πολλές από τις προειδοποιήσεις για τον αντίκτυπο του Τραμπ επικεντρώνονται στο πώς θα μπορούσαν οι νέοι δασμοί να βλάψουν τα εξαγωγικά κράτη που εξαρτώνται από τις ΗΠΑ ως βασικό τους πελάτη. Αλλά κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, πριν την πανδημία και παρά την δασμολογική του επίθεση, τα αναπτυγμένα κράτη είδαν σταθερή ανάπτυξη και τα αναπτυσσόμενα μια ισχυρή επιτάχυνση στις εξαγωγές τόσο αγαθών (με αιχμή τα τεχνολογικά προϊόντα και τα εμπορεύματα) όσο και υπηρεσιών (με αιχμή τις μεταφορές και τις ψηφιακές υπηρεσίες).

Οι διαπραγματεύσεις για το παγκόσμιο εμπόριο έχουν καταρρεύσει μετά το 2008, καθώς οι εντάσεις που δημιουργήθηκαν από τη χρηματοπιστωτική κρίση εκείνης της χρονιάς κατέστησαν υπερβολικά δύσκολη την ολοκλήρωση μεγάλων πολυεθνικών συμφωνιών. Αλλά πολλά κράτη συνέχισαν να επιδιώκουν μικρότερες συμφωνίες. Ο αριθμός των διμερών και περιφερειακών συμφωνιών αυξήθηκε σταθερά, με νέα ώθηση μετά την πρώτη θητεία του Τραμπ, και τον αυτοχαρακτηρισμό του λίγο μετά ως τον «άνθρωπο-δασμό».

Οι ΗΠΑ έγιναν εξαίρεση, κοιτάζοντας τους άλλους να καλλιεργούν την τέχνη της εμπορικής συμφωνίας. Από το 2017, οι ΗΠΑ έχουν εγκαταλείψει τις διαπραγματεύσεις για εταιρικές σχέσεις με την ΕΕ και την Ασία, και δεν έκλεισαν ούτε μια νέα συμφωνία. Εν τω μεταξύ, η ΕΕ έχει διαπραγματευτεί οκτώ συμφωνίες και η Κίνα έχει ολοκληρώσει εννέα, συμπεριλαμβανομένης της εταιρικής συμφωνίας-ορόσημο 15 κρατών στην Ασία.

Μέχρι το τέλος του περασμένου έτους, η σύναψη συμφωνιών αυξήθηκε και πάλι καθώς η πλησίαζε η έναρξη της δεύτερης προεδρίας του Τραμπ. Η ΕΕ έσπευσε να ολοκληρώσει το περίγραμμα μιας δύσκολης συμφωνίας –που βρισκόταν 25 χρόνια στα σκαριά- με μέλη της συμμαχίας Mercosur στη Νότια Αμερική, και ακολούθησε αυτή με το Μεξικό. Τώρα, το τελευταίο τρέχει να διευρύνει τους εμπορικούς δεσμούς με άλλα κράτη στη Λατινική Αμερική, εν μέρει ως «ασφάλιση» έναντι του τι μπορεί να κάνει στη συνέχεια ο Τραμπ.

Ακολουθήστε το Euro2day.gr στο Google News!Παρακολουθήστε τις εξελίξεις με την υπογραφη εγκυρότητας του Euro2day.gr

FOLLOW USΑκολουθήστε τη σελίδα του Euro2day.gr στο Linkedin

Αποτέλεσμα: τα τελευταία οκτώ χρόνια, καθώς το επίκεντρο του παγκόσμιου εμπορίου μετατοπίστηκε από τις ΗΠΑ προς τη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Ασία, στα κράτη που καταγράφουν  μεγάλες αυξήσεις μεριδίων στις οποίες συμπεριλαμβάνονται τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Πολωνία και, πάνω, απ’ όλα, η Κίνα. Από τους 10 ταχύτερα αναπτυσσόμενους εμπορικούς διαδρόμους, οι πέντε έχουν έναν τερματικό σταθμό στην Κίνα και μόνο δύο στις ΗΠΑ.

Ο Τραμπ λέει πως οι δασμοί θα επιβάλλουν τον σεβασμό και θα βοηθήσουν τις ΗΠΑ να αποκαταστήσουν την δύναμή τους. Αλλά υπάρχει ένας ακόμα κίνδυνος που αξίζει να εξεταστεί. Ο λαϊκισμός του νέου προέδρου υπόσχεται να απελευθερώσει τις ΗΠΑ από τη βαριά κρατική παρέμβαση μέσω φόρων και ρυθμίσεων, αλλά οι δασμοί είναι μια άλλη μορφή –και υπόκειται εξίσου στους νόμους των ανεπιθύμητων συνεπειών.

Μέχρι τώρα, το δασμολογικό καθεστώς «πρώτα η Αμερική» έχει κάνει λιγότερη ζημιά  στον πρωταρχικό του στόχο, την Κίνα, και έχει αναγκάσει περισσότερο τους συμμάχους των ΗΠΑ να στραφούν αλλού για εμπορικές συναλλαγές.

Έτσι ο κίνδυνος για ακόμα ευρύτερους δασμούς μπορεί να έχει λιγότερο να κάνει με την πυροδότηση εμπορικών πολέμων και περισσότερο με την υπονόμευση της σημασίας των ΗΠΑ ως εμπορικής δύναμης και τελικά την αποδυνάμωση της οικονομικής τους ισχύος.

* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι πρόεδρος του Rockefeller International. Το τελευταίο του βιβλίο έχει τίτλο «What Went Wrong With Capitalism» 

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation