Η Δύση πρέπει να κοιτάξει με άλλο μάτι τον Παγκόσμιο Νότο

Μεγαλειότατε, ανυπομονούσα τόσο πολύ να σας δω στη συνάντηση των Αρχηγών Κυβερνήσεων της Κοινοπολιτείας, αλλά δυστυχώς λόγω μιας «ημερολογιακής σύγκρουσης» δεν μπορώ να έρθω... Σας ζητώ συγγνώμη.

Τα γραφεία του πρωθυπουργού της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι και του προέδρου της Νότιας Αφρικής Σιρίλ Ραμαφόζα πρέπει να αντιμετώπισαν μεγάλη πρόκληση στη σύνταξη των κειμένων όταν οι ηγέτες τους επέλεξαν να παραλείψουν τη σύνοδο κορυφής της Κοινοπολιτείας την περασμένη εβδομάδα, για να συμμετάσχουν σε μια συνάντηση που φιλοξένησε ο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Λίγοι όμως θα αμφισβητούσαν το στρατηγικό νόημα της επιλογής τους. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη υπενθύμιση της φθίνουσας επιρροής των υπό δυτική ηγεσία πολυμερών οργανισμών στον παγκόσμιο Νότο. Είναι επίσης ένα ακόμη σημάδι της ευρύτερης παρακμής αυτού που έγινε γνωστό στις μεταψυχροπολεμικές δεκαετίες  ως «διεθνής κοινότητα».

Ωστόσο, η απόρριψη είναι παραδόξως ένα έγκαιρο ταρακούνημα για την Κοινοπολιτεία και τη νέα κυβέρνηση της Βρετανίας - και εμμέσως για τη Δύση στο σύνολό της. Ο Ντέιβιντ Λάμι, ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, έχει θέσει δικαίως ως προτεραιότητα την αποκατάσταση των σχέσεων με τον παγκόσμιο Νότο. Τώρα είναι η ώρα να δώσει σάρκα και οστά στην ιδέα αυτή.

Έτυχε την περασμένη εβδομάδα να πραγματοποιηθούν τρεις σύνοδοι κορυφής. Το Καζάν φιλοξένησε τα BRICS, την αρχική ομάδα των Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής που τώρα επεκτείνεται σε όλο τον παγκόσμιο Νότο· η Ουάσινγκτον φιλοξένησε τις φθινοπωρινές συναντήσεις των θεσμών του Bretton Woods (σ.σ. ΔΝΤ, Παγκόσμια τράπεζα)· και στη συνέχεια υπήρξε η διετής συνάντηση της Κοινοπολιτείας στη Σαμόα.

Οι δύο τελευταίες Σύνοδοι είναι «βετεράνοι» της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο παγκόσμιας τάξης, οι οποίες θεμελιώθηκαν το 1944 και το 1949 αντίστοιχα. Αλλά η δράση την περασμένη εβδομάδα ήταν στη σύνοδο των BRICS, που συνεδρίασαν για πρώτη φορά το 2009.

Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δεν επρόκειτο ποτέ να λάβουν ουσιαστικές αποφάσεις για μεταρρύθμιση λίγο πριν από τις εκλογές στις ΗΠΑ την επόμενη εβδομάδα· μια νίκη του Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα τα σχέδιά τους. Όσο για την Κοινοπολιτεία, χωρίς τη βασίλισσα που την προήδρευε από το 1952, χρειάζεται μια νέα λογική. Κατά την ωμή διατύπωση του Τζάνιουαρι Μακάμπα, πρώην υπουργού Εξωτερικών της Τανζανίας, έχει ρόλο αλλά είναι «μισοπεθαμένη και χρειάζεται επειγόντως αναζωογόνηση».

Έτσι μένουν τα BRICS. Είναι κοινός τόπος στη Δύση να τα ειρωνεύονται. Σίγουρα βρίθει ασυνεπειών. Πρόκειται για ένα «ποτ-πουρί» από απολυταρχίες, δημοκρατίες και κράτη κάπου ενδιάμεσα. Η στάση τους σε παγκόσμια ζητήματα μπορεί να ακούγεται σαν αντιδυτική "αγκιτπρόπ" (σημ. μτφ. σοβιετικής προέλευσης όρος που δημιουργείται από τη σύμπτυξη των λέξεων "αγκιτ-άτσια" και "προπ-αγάνδα" και σημαίνει την οργανωμένη, κατευθυνόμενη  εκλαϊκευμένη προπαγάνδα). 

Τα οικονομικά ισχυρότερα μέλη της, η Ινδία και η Κίνα, βρίσκονται σε αντιπαράθεση. Όσο για τις φιλοδοξίες τους για μια εναλλακτική οικονομική τάξη - ένα νόμισμα, μια κεντρική τράπεζα, ένα νέο σύστημα πληρωμών - παραμένουν εξαιρετικά φιλόδοξες.

Αλλά ενσωματώνει ιδέες που έχουν απήχηση: η παγκόσμια ισχύς μετατοπίζεται και η δυτική κυριαρχία στο χρηματοπιστωτικό σύστημα δέχεται επίθεση. Εν ολίγοις, η μετά το 1945 τάξη καταρρέει και, ενώ ο διάδοχός της είναι απροσδιόριστος, η αυταρχική Ρωσία και η Κίνα επιδιώκουν να καλύψουν το κενό.

Τα BRICS αναδύονται ως ένα «μοντέλο κέντρου και ακτίνων με κέντρο την Κίνα», έγραψε αυτή την εβδομάδα ένας αναλυτής του Bruegel, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η Δύση πρέπει «να αντιδράσει με μια καλύτερη προσφορά» προς τον παγκόσμιο Νότο.

Ο Λάμι αρέσκεται να μιλάει για την αντιμετώπιση του κόσμου όπως είναι και όχι όπως θέλουμε να είναι. Αυτό είναι μια καλή αρχή. Στον ΟΗΕ τον περασμένο μήνα, μου μίλησε δυναμικά για την αποτυχία της Δύσης να μιλήσει αρκετά για τον πόλεμο στο Σουδάν και για την ανάγκη επανεξέτασης της αρχιτεκτονικής της παγκόσμιας χρηματοδότησης, η οποία βλέπει τα αφρικανικά κράτη - και κυρίως τις επιχειρήσεις - να πληρώνουν εξοντωτικά επιτόκια, παρά τα μέτρια επίπεδα αθέτησης πληρωμών. Η ομάδα της Κάμαλα Χάρις υπονόησε πως ο προσεταιρισμός του παγκόσμιου Νότου θα είναι σημαντικός για την ίδια αν κερδίσει την επόμενη εβδομάδα.

Υπάρχουν δύο προφανείς τρόποι για να ξεκινήσουμε: να υπερβούμε τις γενικότητες και να ορίσουμε ένα επανασχεδιασμένο πολυμερές σύστημα· και, αποφεύγοντας την προεπιλεγμένη διδασκαλία της Δύσης των προηγούμενων δεκαετιών, να τονίσουμε τα οφέλη της συνεργασίας με τη Δύση, τουλάχιστον στη χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής, που δεν αποτελεί προτεραιότητα της Ρωσίας, για παράδειγμα.

Ο υπουργός Αφρικής της Βρετανίας, Λόρδος Ρέι Κόλινς, και ο Πίτερ Φαμ, μια σημαντική φωνή για την Αφρική στους κύκλους των Ρεπουμπλικανών, μίλησαν και οι δύο αυτή την εβδομάδα για την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην προώθηση της ανάπτυξης και για τον ρόλο της χρηματοδότησης σε αυτή την αποστολή. Ο Φαμ άφησε να εννοηθεί ότι για πολύ καιρό η σχέση ΗΠΑ-Αφρικής αντιμετωπιζόταν σε μεγάλο βαθμό μέσα από το πρίσμα της βοήθειας και όχι των επενδύσεων. Ενώ υπάρχουν συζητήσεις  για το πώς το εμπόριο  θα γίνει πιο βασικό κομμάτι του τρόπου με τον οποίο σκέπτεται η Κοινοπολιτεία.

Πρόκειται για μια σαφή και λογική αλλαγή τόνου και κατεύθυνσης. Στη σύνοδο κορυφής των FT Africa στο Λονδίνο αυτή την εβδομάδα ακούστηκε ότι η Βρετανία απουσιάζει θλιβερά από την ήπειρο τα τελευταία χρόνια. Αξιωματούχοι της ΕΕ λένε επίσης ότι αναζητούν ενδείξεις ότι η νέα κυβέρνηση της Βρετανίας είναι πρόθυμη να διαδραματίσει έναν πιο σημαντικό ηγετικό ρόλο στην Αφρική και αλλού.

Πού θα ήταν καλύτερα για τον Λάμι να σκιαγραφήσει ένα τέτοιο όραμα, από τη Νότια Αφρική που θα επισκεφτεί την επόμενη εβδομάδα; Και είναι ντροπή ότι θα είναι ο πρώτος Βρετανός υπουργός Εξωτερικών που θα την επισκεφθεί μετά από περισσότερο από μια δεκαετία.

© The Financial Times Limited 2024. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation