Ράχμαν: Η Λεπέν, ο Τραμπ και ο φιλελεύθερος πανικός

Ήμουν στη γαλλική πρεσβεία στο Λονδίνο στις 7 Μαΐου του 2017, τη νύχτα που ο Εμανουέλ Μακρόν κέρδισε την προεδρία για πρώτη φορά. Όταν στις οθόνες εμφανίζονταν τα νέα της αποφασιστικής του νίκης έναντι της Μαρίν Λεπέν, οι συγκεντρωμένοι επισκέπτες επευφημούσαν.

Επτά χρόνια μετά, η Εθνική Συσπείρωση της Λεπέν κέρδισε το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων στον πρώτο γύρο των γαλλικών βουλευτικών εκλογών και το κόμμα του Μακρόν κατατροπώθηκε. Ο προστατευόμενός της, Ζορντάν Μπαρντελά, μπορεί σύντομα να γίνει πρωθυπουργός και η ίδια είναι στα φαβορί των bookies για την προεδρία του 2027. Η ελπίδα πως ο Μακρόν είχε μόνιμα θάψει την απειλή από την ακροδεξιά αποδείχθηκε ψευδαίσθηση.

Για να είμαστε δίκαιοι με τους Γάλλους, δεν είναι η μόνη χώρα που έγινε μάρτυρας μιας φιλελεύθερης ψευδούς αυγής. Η νίκη του Μπάρακ Ομπάμα στις προεδρικές εκλογές του 2008 προκάλεσε διαφόρων ειδών σχόλια για την ανάδυση της μετα-φυλετικής Αμερικής και μια μόνιμη πλειοψηφία του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο Ομπάμα ήταν κουλ, ευπαρουσίαστος, ένας άνθρωπος του Χάρβαρντ. Χαροποίησε τους «φαν» του όταν εξευτέλισε τον Ντόναλντ Τραμπ στο δείπνο των Ανταποκριτών του Λευκού Οίκου το 2011.

Δεκατρία χρόνια μετά, ο Τραμπ, ένας άνδρας που τον απασχολεί η εκδίκηση, γελά τελευταίος. Ο Ομπάμα κάθεται ανίκανος στο περιθώριο, καθώς η προεδρία Μπάιντεν διαλύεται και ο Τραμπ πλησιάζει σε μια δεύτερη θητεία στον προεδρικό θώκο.

Στις ΗΠΑ και στη Γαλλία, οι κεντρώοι και φιλελεύθεροι βρίσκονται σε κατάσταση απόλυτου πανικού. Ο εθνικιστικός λαϊκισμός φαίνεται τώρα να είναι ένα μόνιμο, ακόμα και καθοριστικό χαρακτηριστικό της δυτικής πολιτικής, αντί για μια προσωρινή παρέκκλιση. Το παλιό χάσμα δεξιάς-αριστεράς του 20ού αιώνα έχει δώσει τη θέση του σε ένα νέο χάσμα μεταξύ φιλελεύθερων διεθνιστών και λαϊκιστών εθνικιστών.

Και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, οι λαϊκιστικές εθνικιστικές δυνάμεις προωθούν παρόμοιες πολιτικές για τη μετανάστευση, το εμπόριο, το κλίμα, τον «πόλεμο κατά της woke κουλτούρας» και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η αντίθεση προς τη μετανάστευση παραμένει η πολεμική τους κραυγή. Ο Τραμπ και η Λεπέν υποστηρίζουν πως οι ελιτιστές «παγκοσμιοποιητές» επιτρέπουν να καταστρέφονται τα έθνη τους λόγω της ανεμπόδιστης μετανάστευσης. Ο προστατευτισμός και μια απαίτηση για «εθνικές προτιμήσεις» είναι επίσης βασικές απαιτήσεις.

Η πράσινη μετάβαση έχει γίνει ένας νέος στόχος για τους λαϊκιστές εθνικιστές. Παρουσιάζεται ως μια ενασχόληση των ελιτιστών woke που αυξάνει τις τιμές για τον απλό λαό. Τόσο η Λεπέν όσο και ο Τραμπ από καιρό φλερτάρουν με τον ηγέτη της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν. Πολλοί στο στρατόπεδό τους τον βλέπουν ως υπέρμαχο των παραδοσιακών αξιών και του έθνους-κράτους. Η υποστήριξη της Ουκρανίας από τη δυτική συμμαχία παρουσιάζεται από τους εθνικιστές λαϊκιστές ως επικίνδυνη και πεταμένα λεφτά.

Οι εθνικιστές λαϊκιστές έχουν επίσης μια αγάπη στις θεωρίες συνωμοσίας για τα πάντα, από την πανδημία Covid-19 μέχρι την επιρροή των πλούσιων, όπως ο Τζορτζ Σόρος ή ο Μπιλ Γκέιτς.

Οι γαλλικές και αμερικανικές εκλογές σημαίνουν πως ο Τραμπ και η Λεπέν είναι τώρα οι σημαντικότεροι σημαιοφόροι του εθνικιστικού λαϊκισμού στη Δύση. Αλλά παρόμοιες μορφές εξαπλώνονται σε όλη την Ευρώπη.

Ο φίλος του Τραμπ, Νάιτζελ Φάρατζ, και το κόμμα του Reform ΗΒ, είναι έτοιμοι για ισχυρές επιδόσεις στις εκλογές του Ηνωμένου Βασιλείου. Το κόμμα Ελευθερία του Γκέερτ Βίλντερς κέρδισε στις περυσινές ολλανδικές εκλογές. Το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία –-που επί του παρόντος θεωρείται υπερβολικά ακραίο ακόμα και για τη Λεπέν- ήρθε δεύτερο στις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη Γερμανία, ενώ το αυστριακό κόμμα Ελευθερία ήρθε πρώτο στις κάλπες.

Ο Ούγγρος ηγέτης Βίκτορ Όρμπαν έχει γίνει βασική μορφή στο εθνικιστικό λαϊκιστικό κίνημα. Η ικανότητά του να περιχαρακώνεται στην εξουσία έχει προσελκύσει τον θαυμασμό των στενών συνεργατών του Τραμπ και παραμένει κοντά σε άλλους βασικούς Ευρωπαίους λαϊκιστές, όπως η Λεπέν.

Η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι είναι μια σημαντική και αμφιλεγόμενη μορφή. Έχει ρίζες στη «μεταφασιστική» δεξιά και μακροχρόνιους δεσμούς τόσο με τη Λεπέν όσο και με τον Όρμπαν. Αλλά στη θητεία της, έχει αποφύγει ορισμένα κομμάτια της εθνικιστικής λαϊκιστικής ατζέντας -συμπεριλαμβανομένου του θαυμασμού για τη Ρωσία του Πούτιν και την έχθρα προς την ΕΕ. Αν κερδίσει ο Τραμπ, η Μελόνι θα μπορούσε να γίνει βασική «εκπαιδευτής» -προσπαθώντας να κρατήσει ανοικτές τις γραμμές μεταξύ της ΕΕ και της Αμερικής του Τραμπ.

Η επανεμφάνιση του Τραμπ -και τώρα της Εθνικής Συσπείρωσης- προκαλεί φόβους για το μέλλον της Δημοκρατίας στη Δύση. Αυτές οι ανησυχίες είναι έγκυρες, δεδομένης της ενθάρρυνσης του Τραμπ για την απόπειρα πραξικοπήματος το 2021 και των ιστορικών δεσμών της γαλλικής ακροδεξιάς με δοσίλογους τη περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Αλλά οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει να πανικοβάλλονται. Η διάλυση της αμερικανικής ή της γαλλικής δημοκρατίας δεν θα ήταν κάτι εύκολο. Οι ελπίδες για μια αποφασιστική νίκη επί του εθνικιστικού λαϊκισμού -που ανακίνησαν ο Μακρόν και ο Ομπάμα- αποδείχθηκαν ψευδαίσθηση. Αλλά οι φόβοι για μια αποφασιστική ήττα για τον φιλελεύθερο, διεθνιστικό αγώνα είναι επίσης μάλλον υπερβολικοί.

Οι ψηφοφόροι μπορεί γρήγορα να απογοητευτούν με τον λαϊκισμό, μόλις τον δουν σε δράση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η μεγάλη πλειονότητα πιστεύει τώρα πως το Brexit, το εγχείρημα των κεντρώων λαϊκιστών στη Βρετανία, έχει αποτύχει. Η χώρα αναμένεται να εκλέξει τον σερ Κιρ Στάρμερ, έναν απλό κεντρώο, ως πρωθυπουργό. Οι εθνικιστές λαϊκιστές έχουν χάσει την εξουσία στην Πολωνία και τη Βραζιλία και υπέστησαν εκλογικά πισωγυρίσματα στην Τουρκία και την Ινδία.

Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι στράφηκαν εναντίον του Τραμπ μετά τη χαοτική πρώτη του προεδρική θητεία. Η επανεμφάνισή του αντανακλά εν μέρει το γεγονός πως έχει ως αντίπαλο έναν εξαιρετικά αδύναμο 81χρονο νυν πρόεδρο, τον Τζο Μπάιντεν.

Οι απλές λύσεις που προσφέρουν οι εθνικιστές λαϊκιστές αποτυγχάνουν όταν πρέπει να γίνουν πράξη. Η Γαλλία και οι ΗΠΑ μπορεί να ετοιμάζονται να ξαναπάρουν αυτό το οδυνηρό μάθημα. Δυστυχώς, οι επιπτώσεις της ανοησίας τους θα γίνουν αισθητές σε όλον τον κόσμο.

© The Financial Times Limited 2024. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation