Ο χρυσός στέλνει σήμα απειλής για την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου

Οι σχολιαστές σήμερα συμφωνούν σε συντριπτικό βαθμό πως ένα δολάριο ΗΠΑ που αποδυναμώνεται δεν μπορεί να χάσει το status του ως το κυρίαρχο νόμισμα του κόσμου επειδή «δεν υπάρχει εναλλακτική» στον ορατό ορίζοντα. Ίσως, αλλά μην το πείτε αυτό στις πολλές χώρες που κάνουν αγώνα για να βρουν μια εναλλακτική, και ένας τέτοιος εφησυχασμός απλώς θα επιταχύνει τις έρευνές τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτή τη στιγμή είναι ο χρυσός, που έχει ανέβει 20% μέσα σε έξι μήνες. Η εκτίναξη της ζήτησης δεν οφείλεται στους συνήθεις υπόπτους –μεγάλους και μικρούς επενδυτές που ψάχνουν αντιστάθμισμα κινδύνου έναντι του πληθωρισμού και των χαμηλών πραγματικών επιτοκίων. Αντιθέτως, οι μεγάλοι αγοραστές είναι οι κεντρικές τράπεζες, που μειώνουν σημαντικά τα holdings δολαρίου τους και αναζητούν μια ασφαλή εναλλακτική. Οι κεντρικές τράπεζες αγοράζουν περισσότερους τόνους χρυσού σήμερα απ’ ότι οποιαδήποτε στιγμή από τότε που άρχισαν να συλλέγονται δεδομένα το 1950 και αυτή τη στιγμή αντιστοιχούν σε ένα ρεκόρ 33% της μηνιαίας παγκόσμιας ζήτησης για χρυσό.

Αυτή η έκρηξη αγορών έχει βοηθήσει ώστε να πάει η τιμή του χρυσού κοντά σε επίπεδα ρεκόρ και να είναι πάνω από 50% υψηλότερη απ’ ότι υποδηλώνουν μοντέλα που βασίζονται στα πραγματικά επιτόκια. Είναι ξεκάθαρο πως κάτι νέο οδηγεί τις τιμές του χρυσού.

Αν κοιτάξετε καλύτερα τις κεντρικές τράπεζες-αγοραστές, οι εννέα στις δέκα κορυφαίες βρίσκονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας. Δεν είναι σύμπτωση που αυτές οι τρεις χώρες βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική για τη δημιουργία ενός νέου νομίσματος που θα αμφισβητήσει το δολάριο. Ο άμεσος στόχος τους είναι να συναλλάσσονται η μια με την άλλη άμεσα, με το δικό τους νόμισμα. «Κάθε βράδυ διερωτώμαι γιατί όλες οι χώρες πρέπει να βασίζουν το εμπόριό τους στο δολάριο», δήλωσε πρόσφατα σε επίσκεψή του στην Κίνα ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, υποστηρίζοντας πως μια εναλλακτική θα βοηθούσε να «εξισορροπηθεί η παγκόσμια γεωπολιτική».

Έτσι, το παλαιότερο και παραδοσιακότερο περιουσιακό στοιχείο, ο χρυσός, είναι τώρα ένα όχημα για να επαναστατήσουν οι κεντρικές τράπεζες έναντι του δολαρίου. Συχνά στο παρελθόν και το δολάριο και ο χρυσός έχουν θεωρηθεί ως ασφαλή καταφύγια, αλλά τώρα ο χρυσός θεωρείται πολύ πιο ασφαλής. Κατά τη διάρκεια της σύντομης τραπεζικής κρίσης τον Μάρτιο, ο χρυσός συνέχισε να ανεβαίνει, ενώ το δολάριο κινήθηκε πτωτικά. Η διαφορά στην κίνηση των δυο ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη.

Και γιατί τα αναδυόμενα κράτη επαναστατούν τώρα, αφού το παγκόσμιο εμπόριο βασίζεται στο δολάριο από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου; Επειδή οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στρέφονται όλο και περισσότερο στις χρηματοοικονομικές κυρώσεις ως όπλο.

Είναι εκπληκτικό που το 30% όλων των χωρών αντιμετωπίζει τώρα κυρώσεις από τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο –έναντι του 10% που ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι από τους στόχους ήταν μικροί. Έπειτα αυτή η ομάδα εξαπέλυσε κατά μέτωπο επίθεση κυρώσεων κατά της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία, αποκόπτοντας τις ρωσικές τράπεζες από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών που βασίζεται στο δολάριο. Ξαφνικά, ήταν ξεκάθαρο πως οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο.

Όντας υπερβολικά σίγουρες για το αήττητο δολάριο, οι ΗΠΑ είδαν τις κυρώσεις ως έναν τρόπο να πολεμήσουν τη Ρωσία, που δεν είχε κόστος και που δεν διακινδύνευε στρατιώτες. Αλλά πληρώνει το τίμημα χάνοντας συναλλαγματική αφοσίωση. Στα κράτη που τώρα κάνουν συμφωνίες για να εμπορεύονται χωρίς το δολάριο, συμπεριλαμβάνονται παλιοί σύμμαχοι των ΗΠΑ όπως οι Φιλιππίνες και η Ταϊλάνδη.

Ο αριθμός των χωρών με κεντρικές τράπεζες που ψάχνουν τρόπους να λανσάρουν το δικό τους ψηφιακό νόμισμα έχει τριπλασιαστεί από το 2020 σε περισσότερες από 110, που αντιπροσωπεύουν το 95% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Πολλοί δοκιμάζουν αυτά τα ψηφιακά νομίσματα για χρήση σε διμερές εμπόριο –μια ακόμα ανοικτή πρόκληση για το δολάριο.

Αν και ορισμένοι αμφιβάλλουν πως ένα κυρίαρχο δολάριο έχει σημασία για την οικονομία των ΗΠΑ, ωστόσο η υψηλή ζήτηση για το νόμισμα γενικότερα τείνει να μειώνει το κόστος του δανεισμού στο εξωτερικό, ένα προνόμιο που χρειάζεται απεγνωσμένα σήμερα η Αμερική. Μεταξύ των κορυφαίων 20 αναπτυγμένων οικονομιών, πλέον έχει το δεύτερο υψηλότερο δημοσιονομικό έλλειμμα και έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, και τις δεύτερες υψηλότερες υποχρεώσεις στο εξωτερικό (όπως αντανακλώνται στην καθαρή διεθνή επενδυτική της θέση) μετά την Πορτογαλία.

Ο κίνδυνος για την Αμερική είναι πως αυξάνεται η υπερβολική σιγουριά της, που τροφοδοτείται από το story της «μη ύπαρξης εναλλακτικής». Αυτό το αφήγημα βασίζεται στην παγκόσμια εμπιστοσύνη στους θεσμούς των ΗΠΑ και στο κράτος δικαίου, αλλά αυτό ακριβώς είναι που έχει υπονομεύσει η χρήση του δολαρίου ως όπλου.

Βασίζεται επίσης στην εμπιστοσύνη στην ικανότητα της χώρας να πληρώσει τα χρέη της, αλλά και αυτό επίσης διολισθαίνει, καθώς η εξάρτησή της από την ξένη χρηματοδότηση συνεχίζει να αυξάνεται. Η τελευταία γραμμή άμυνας για το δολάριο είναι η κατάσταση της Κίνας, που είναι η μόνη οικονομία που είναι αρκετά μεγάλη και συγκεντρωμένη ώστε να αμφισβητήσει την υπεροχή του νομίσματος των ΗΠΑ –αλλά είναι ακόμα πιο χρεωμένη και θεσμικά δυσλειτουργική.

Όταν ένας γίγαντας φτάνει να εξαρτάται από την αδυναμία των αντιπάλων, τότε έχει έρθει η ώρα να κοιτάξει καλά στον καθρέφτη. Όταν αντιμετωπίζει προκλήσεις από ένα «βάρβαρο λείψανο» όπως ο χρυσός και από νέους ανταγωνιστές όπως τα ψηφιακά νομίσματα, τότε θα πρέπει να βρει τρόπους για να ενισχύσει την εμπιστοσύνη στα οικονομικά του, και όχι να θεωρεί δεδομένο το status της χρηματοοικονομικής υπερδύναμης.

* Ο συγγραφέας του άρθρου είναι πρόεδρος του Rockefeller International 

© The Financial Times Limited 2023. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation