Τα ψηφιακά νομίσματα δίνουν απάντηση στις τραπεζικές κρίσεις

Τι μνήμες μπορεί να επαναφέρει ένα καλό bank run. Ήμουν στις Βρυξέλλες και απολάμβανα να αναπολώ με βετεράνους της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους της ευρωζώνης πρωτοσέλιδα των FT γεμάτα με δείκτες που έδειχναν προς τα κάτω και φωτογραφίες με ανήσυχους traders. Για μια στιγμή, ένοιωσα πως βρίσκομαι πάλι στο 2008 (ή 2009 ή 2010).

Ευελπιστούμε πως οι επιπτώσεις από την κατάρρευση της Silicon Valley Bank δεν θα πλησιάσουν την κρίση αυτή, αν και όπως δείχνουν τα προβλήματα της Credit Suisse, η νευρικότητα έχει ήδη περάσει τον Ατλαντικό. Τουλάχιστον μια διαφορά σε σχέση με 15 χρόνια πριν είναι πως αποκτήσαμε αρκετή κατανόηση από το πώς εκτυλίχθηκαν εκείνες οι κρίσεις. Ωστόσο, η ιστορία της SVB μου λέει πως δεν μάθαμε πλήρως τα μαθήματα από την τελευταία φορά. Μάλιστα, εξακολουθούμε να μην συμφωνούμε για το ποια είναι αυτά τα μαθήματα.  

Για ορισμένους –συμπεριλαμβανομένης, όπως φαίνεται, και της αμερικανικής κυβέρνησης- το μάθημα ήταν πως κανένας δεν θα πρέπει ποτέ να χάσει χρήματα που καταθέτει σε μια τράπεζα, ακόμα και αν αυτός ο «κάποιος» είναι μια προηγμένη μεσαία επιχείρηση και το ποσό είναι πολύ πάνω από το όριο της ασφάλισης καταθέσεων. Για μένα, το μάθημα ήταν πως πρέπει να έχουμε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα όπου οι ιδιωτικές τράπεζες δεν μπορούν ποτέ να εκβιάσουν της κυβερνήσεις να τις διασώσουν, γιατί αλλιώς οι πανικόβλητοι καταθέτες θα οδηγήσουν σε κατάρρευση ολόκληρης της οικονομίας.

Όπως το θέτει ο Μάθιου Κλάιν, οι τράπεζες είναι «κερδοσκοπικά επενδυτικά ταμεία που έχουν μπολιαστεί πάνω σε κρίσιμες υποδομές. Αυτή η δομή είναι σχεδιασμένη για να εξάγει επιδοτήσεις από την υπόλοιπη κοινωνία, απειλώντας τους πολίτες με κρίσεις εάν αφεθούν ποτέ να αποτύχουν τα στοιχήματα των τραπεζών. Η διάσωση της SVB είναι υπενθύμιση πως αυτές οι απειλές συνήθως πιάνουν». Η πρόκληση για την πολιτική πάντα ήταν να μπει τέλος σε αυτή την κατάσταση.

Συντάσσομαι με την Σήλα Μπέαρ, πρώην στέλεχος των αμερικανικών ρυθμιστικών αρχών, που βάλλει κατά των διαδόχων της επειδή έκριναν πως η κατάσταση της SVB αποτελεί κίνδυνο για ολόκληρο το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. «Είναι αυτό το σύστημα πράγματι τόσο εύθραυστο που δεν μπορεί να απορροφήσει κάποιο μικρό ‘κούρεμα’ επί των ανασφάλιστων καταθέσεων αυτών των τραπεζών;»

Αλλά ακόμα και αν συμφωνείς με την αναδρομική ασφάλιση των ανασφάλιστων καταθετών της SVB, πρέπει να παραδεχθείς πως αντανακλά μια αποτυχία πολιτικής. Αν όλες οι τραπεζικές καταθέσεις πρέπει πάντα να έχουν την κρατική υποστήριξη στο ακέραιο, τότε γιατί δεν καταργήσαμε ξεκάθαρα το όριο ασφάλισης καταθέσεων των 250.000 δολαρίων, που τώρα υποθέτουμε πως είναι μόνο ονομαστικό; (Στην Ευρώπη είναι 100.000 ευρώ, που σημαίνει πως το ερώτημα εκεί είναι ακόμα πιο πιεστικό).

Σημειώστε παρεμπιπτόντως, πως κανένας δεν έχει αμφισβητήσει τη σοφία του μέρους του συστήματος εκκαθάρισης αμερικανικών τραπεζών που έχει δουλέψει όπως υποτίθεται πως θα έπρεπε: οι ανασφάλιστοι ομολογιούχοι των τραπεζών που έχουν καταρρεύσει θα υποστούν απομείωση –οι καταθέτες, ακόμα και οι μη ασφαλισμένοι, έρχονται πρώτοι. Την περίοδο της κρίσης της ευρωζώνης, τέτοια «προτίμηση στους καταθέτες» θεωρούνταν «ανάθεμα» και, ως αποτέλεσμα, πολλοί Ιρλανδοί φορολογούμενοι εξακολουθούν να επωμίζονται το βάρος που η ευρωζώνη ανάγκασε το Δουβλίνο να σηκώσει από την πλάτη των επενδυτών ομολόγων των ιρλανδικών τραπεζών.

Το πραγματικό ερώτημα που βάζει η SVB είναι ένα που μέχρι στιγμής έχει λάβει πολύ λίγη προσοχή στη συζήτηση, από τότε που ξέσπασε η κρίση. Χρειαζόμαστε το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα να προσφέρει ένα εργαλείο όπου οποιοσδήποτε μπορεί να αποθηκεύσει οποιοδήποτε χρηματικό ποσό με απόλυτη ασφάλεια (σε ονομαστικούς όρους); Σε κάτι τέτοιο αναλογεί η εγγύηση καταθέσεων στο ακέραιο.

Υπάρχουν λόγοι γιατί τέτοιες εγγυήσεις παραμένουν περιορισμένες –αν και τα όρια έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια κρίσεων. Δίνει στις τράπεζες ένα κίνητρο να είναι συνετές εάν γνωρίζουν πως δεν θα διασωθούν. Παρέχει κίνητρα και στους πελάτες των τραπεζών. Όπως σημειώνει η Μπέαρ, «οι ανασφάλιστοι καταθέτες της SVB δεν είναι μια ομάδα με μεγάλες ανάγκες». Είναι προφανές γιατί ιδιώτες και νοικοκυριά χρειάζονται ένα ασφαλές μέρος για να λαμβάνουν τους μισθούς τους, να διαχειρίζονται τις δαπάνες τους και να κρατούν ένα ποσό ρευστών διαθεσίμων. Αλλά η ανάγκη τους καλύπτεται από τα υφιστάμενα ασφαλιστικά προγράμματα. Το ερώτημα είναι εάν είναι απαραίτητο να παρέχεται η ίδια ασφάλεια και στις μεσαίες επιχειρήσεις που χρειάζεται να τηρούν μαξιλάρια ρευστότητας εκατομμυρίων.

Ακόμα και για όσους από εμάς αντιμετωπίζουμε με σκεπτικισμό τη διάσωση της SVB, δεν είναι προφανές πώς θα πρέπει οι επιχειρήσεις αυτές να διαχειριστούν τις ανάγκες ρευστότητάς τους. Το σημερινό μοντέλο απαιτεί από τις επιχειρήσεις είτε να εξετάζουν με εγκληματολογικό τρόπο τον ισολογισμό της τράπεζάς τους - ουσιαστικά αντιμετωπίζοντας μια κατάθεση ως το μη εξασφαλισμένο δάνειο που στην πραγματικότητα είναι - είτε να κατανέμουν τα ταμειακά τους αποθέματα σε δεκάδες τράπεζες, ώστε να μένουν παντού κάτω από το όριο. Κανένα από τα δύο δεν είναι ιδιαίτερα πρακτικό. Και η έκθεση πολλών επιχειρήσεων στις τραπεζικές καταθέσεις θα μπορούσε να είναι έμμεση: η αναλυτική έκθεση της Washington Post αναφέρει την περίπτωση ενός επεξεργαστή μισθοδοσίας που χρησιμοποίησε την SVB για να βοηθήσει τις εταιρείες-πελάτες της να πληρώσουν περίπου 1 εκατ. υπαλλήλους.

Μόλις αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε αυτό, γίνεται δύσκολο να δούμε πώς ένα τραπεζικό σύστημα σχεδιασμένο σύμφωνα με τις σημερινές γραμμές θα μπορούσε ποτέ να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα. Γι' αυτό πιστεύω ότι οι κύριες επικρίσεις που έχει προκαλέσει η SVB - για αποτυχία της διοίκησης και αποτυχία των ρυθμιστικών αρχών - είναι θεμιτές αλλά κάπως εκτός θέματος.

Η SVB είχε στον ισολογισμό της πολλά ομόλογα του τύπου που είναι εξαιρετικά ασφαλή (κρατικά ομόλογα και ομόλογα οργανισμών των ΗΠΑ), αλλά όχι αν πρέπει να τα πουλήσεις πριν από τη λήξη τους, οπότε η τιμή που θα πάρεις εξαρτάται από τα τρέχοντα επιτόκια. Δεδομένου ότι η Fed αύξησε δραστικά τα επιτόκια το τελευταίο έτος, η πώληση των ομολόγων της θα είχε εξανεμίσει το μαξιλάρι ιδίων κεφαλαίων της SVB.

Η μη αντιστάθμιση αυτού του κινδύνου ήταν η αποτυχία της διοίκησης. Η ρυθμιστική αποτυχία ήταν στο ότι άφησε αυτό να περάσει κάτω από το ραντάρ, τελικά, αλλά οι μεγαλύτερες τράπεζες πριν από μερικά χρόνια γλίτωσαν από τα τεστ αντοχής που απαιτούνταν από τους κερδισμένους με σκληρό αγώνα κανόνες Dodd-Frank που επιβλήθηκαν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.

Και οι δύο κατηγορίες έχουν βάση, αλλά χάνουν το σημαντικότερο σημείο. Εξάλλου, τα κρατικά ομόλογα και τα ομόλογα των αμερικανικών οργανισμών είναι τα πιο ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία στα οποία μπορείτε να επενδύσετε, και είναι τόσο εγγυημένα όσο τίποτα άλλο, στο ότι θα πληρώσουν την υποσχεθείσα αξία τους στο ακέραιο. Αν ακόμη και αυτό είναι προβληματικό από την άποψη της ικανότητας των τραπεζών να προσφέρουν ασφάλεια στους μεγάλους καταθέτες, τι γίνεται με την υποτιθέμενη λειτουργία τους να διοχετεύουν τις αποταμιεύσεις σε στοιχεία όπως τα στεγαστικά και τα επιχειρηματικά δάνεια, τα οποία είναι πολύ πιο επικίνδυνα και πολύ πιο δύσκολο να ρευστοποιηθούν;

Οι επικριτές της SVB λένε ότι θα έπρεπε να είχαν αγοράσει μέσα αντιστάθμισης κινδύνου που εξαλείφουν τον κίνδυνο επιτοκίου σε περίπτωση που έπρεπε να πουλήσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία πριν από τη λήξη τους. Αλλά αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι οι τράπεζες θα έπρεπε να απέχουν από την άλλη παραδοσιακή λειτουργία τους, τη μετατροπή της λήξης - τη συγκέντρωση άμεσα εξαγοράσιμων καταθέσεων έναντι επενδύσεων που έχουν κλειδώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Σε τελική ανάλυση, λοιπόν, η κρίση της SVB θα πρέπει να μας κάνει να αναρωτηθούμε: Ποιο είναι το νόημα των τραπεζών; Εάν η παροχή ασφαλούς αποθήκευσης χρημάτων για τους καταθέτες των επιχειρήσεων απαιτεί να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία χωρίς κίνδυνο και χωρίς πραγματική διάρκεια, τότε μπορούν κάλλιστα να κατέχουν απλά αποθεματικά κεντρικής τράπεζας. Ή - κάτι που ισοδυναμεί με το ίδιο πράγμα - να τους υποσχεθεί η Fed πρόσβαση σε μετρητά έναντι της πλήρους αξίας των κρατικών ομολόγων, κάτι που προσφέρει το τελευταίο πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης της κεντρικής τράπεζας. Αλλά αυτοί είναι πολύ στρογγυλοί τρόποι για να διασφαλιστεί η οικονομική σταθερότητα, για την οποία τώρα φαίνεται να λέμε ότι απαιτούνται απολύτως ασφαλείς επιχειρηματικές καταθέσεις σε αυθαίρετα ποσά. Εάν χρειαζόμαστε αυτές οι καταθέσεις να υποστηρίζονται από τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας ή από κάτι που τους μοιάζει πολύ, τι κερδίζουμε με την παρεμβολή ιδιωτικών τραπεζών για να βγάλουν κέρδη από τη διαμεσολάβηση;

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα, ρώτησα τον Πασκάλ Ντόναχιου, τον πρόεδρο της ευρωομάδας των υπουργών Οικονομικών, και τον Πάολο Τζεντιλόνι, τον επίτροπο της ΕΕ για την οικονομία, αν οι ίδιοι και οι συγκεντρωμένοι υπουργοί είχαν κάνει τη σύνδεση μεταξύ της κρίσης της SVB και του σχεδίου για ένα ψηφιακό ευρώ, το οποίο ήταν επίσης στην ημερήσια διάταξή τους. Διότι ένα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας (CBDC) θα παρείχε ακριβώς αυτό που φαίνεται να λείπει σήμερα: ένα μέσο με το οποίο οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να διατηρούν τα μετρητά απολύτως ασφαλή, χωρίς να χρειάζονται τράπεζες.

Εάν εκδοθεί ένα CBDC από την EKT, κάτι που θα μπορούσε να αποφασιστεί φέτος, κάθε επιχείρηση με αποθέματα ρευστότητας μεγαλύτερα από το όριο ασφάλισης καταθέσεων θα πρέπει να δει το ενδιαφέρον για τη διατήρηση αυτών των αποθεμάτων σε ψηφιακά ευρώ. Ακολουθεί μια απάντηση σε όσους ρωτούν απορριπτικά ποια είναι η περίπτωση χρήσης ενός CBDC: θα εξαλείψει το είδος του συστημικού κινδύνου που εντοπίζουν οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ, στο οποίο οι καταθέτες των απλών επιχειρήσεων αμφιβάλλουν για την ασφάλεια των καταθέσεών τους. Αλλά θα το έκανε αυτό μόνο αν επιτραπεί στους χρήστες να κατέχουν περισσότερα από τα πολύ χαμηλά όρια που εξετάζει επί του παρόντος η ΕΚΤ.

Από τις απαντήσεις του Ντόναχιου και του Τζεντιλόνι, είναι σαφές ότι οι υπουργοί δεν έχουν κάνει αυτή τη σύνδεση. Μάλλον υποψιάζομαι ότι θα πρέπει να το σκεφτούν σύντομα.

© The Financial Times Limited 2023. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation