Η παγκοσμιοποίηση και ο ελέφαντας που... δεν ήταν στο δωμάτιο

Πριν από σχεδόν μια δεκαετία, ο «ελέφαντας» της παγκοσμιοποίησης εισήλθε στο δωμάτιο. Σε μια εποχή που οι αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες συνέχιζαν να ταλανίζονται από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ένα έγγραφο εργασίας της Παγκόσμιας Τράπεζα το 2013 περιλάμβανε ένα διάγραμμα που έμοιαζε να εξηγεί τα πάντα.

Το διάγραμμα, που δημιούργησαν οι ερευνητές Christoph Lakner και Branko Milanovic, έμοιαζε με έναν ελέφαντα. Έδειχνε την ανάπτυξη στο βιοτικό επίπεδο σε διάφορα τμήματα της παγκόσμιας κατανομής εισοδήματος στην 20ετή περίοδο της κορύφωσης της παγκοσμιοποίησης που έληξε το 2008. Περιλάμβανε την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

Ο πιο συνηθισμένος τρόπος ερμηνείας του διαγράμματος ήταν να θεωρείται η ουρά του ελέφαντα ως το σημείο που αντιπροσώπευε τους φτωχούς του πλανήτη –κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική, που απολάμβανε ελάχιστα από τα οφέλη της εμπορικής ολοκλήρωσης. Πιο ψηλά στην κατανομή εισοδήματος, το βασικό σώμα του θηρίου έδειχνε την τεράστια ανάπτυξη των πραγματικών εισοδημάτων πάνω από 5% ετησίως, που πήγαινε στα κινεζικά νοικοκυριά και στις νέες ασιατικές μεσαίες τάξεις.

Γλιστρώντας προς τα κάτω στην «προβοσκίδα» του ελέφαντα βρίσκαμε τις μεσαίες τάξεις των πλούσιων χωρών, που υπέφεραν από την παντελή απουσία ανάπτυξης των εισοδημάτων τους. Αλλά το κορυφαίο 1% του κόσμου –που αντιπροσωπεύονταν από την άκρη της «προβοσκίδας» που έδειχνε προς τα πάνω- ήταν απρόσβλητο από την στασιμότητα. Αυτή η ελίτ ήταν επικεφαλής του παγκοσμιοποιημένου κόσμου και αποσπούσε τα έσοδα.

Αυτή η ερμηνεία του διαγράμματος δεν ήταν ποτέ σωστή επειδή δεν συνυπολόγιζε το πώς ο κόσμος ανεβοκατέβαζε την παγκόσμια κατανομή εισοδήματος με την πάροδο του χρόνου. Αλλά έκτοτε «μόλυνε» τη συζήτηση αναφορικά με τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης. Τα καλά νέα είναι πως η νέα έρευνα του Milanovic, που επικαιροποίησε τα αποτελέσματα μέχρι το 2018, έχει αφαιρέσει τον «ελέφαντα» από το δωμάτιο.

Από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, τα εισοδήματα των φτωχότερων οικογενειών έχουν αυξηθεί με τον ταχύτερο ρυθμό, με την ετήσια ανάπτυξη των πραγματικών εισοδημάτων του φτωχότερου δέκατου του παγκόσμιου πληθυσμού να κινείται γύρω στο 7%. Αυτό το ποσοστό μειώνεται σε 6% για τα νοικοκυριά με μεσαία εισοδήματα και κάτω του 2% ετησίως για την παγκόσμια ελίτ.

Αναμφίβολα αυτά τα δεδομένα δείχνουν μια μεγάλη μείωση της παγκόσμιας ανισότητας την τελευταία δεκαετία. Αλλά αυτό και πάλι απαιτεί προσεκτική ερμηνεία επειδή, όπως λέει ο Milanovic τα τελευταία 30 χρόνια έγινε «η μεγαλύτερη ανακατάταξη των θέσεων των ατομικών εισοδημάτων από τη Βιομηχανική Επανάσταση». Τα χαμηλού εισοδήματος αστικά κινεζικά νοικοκυριά, που έφτασαν κοντά στον πάτο της παγκόσμιας κατανομής το 1988, τώρα απολαμβάνουν βιοτικό επίπεδο υψηλότερο του παγκόσμιου μέσου όρου.

Με την Κίνα να έχει εγκαταλείψει πολλές από τις θέσεις στον πάτο της κατανομής, οι θέσεις αυτές καλύπτονται κυρίως από φτωχότερα ινδικά νοικοκυριά που τώρα έχουν χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο απ’ ότι τα αντίστοιχα κινεζικά.

Ανακατάταξη στο βιοτικό επίπεδο συμβαίνει και υψηλότερα στην κλίμακα. Οι φτωχότερες ιταλικές οικογένειες ήταν στο κορυφαίο 30% της παγκόσμιας κατανομής εισοδήματος το 1988, αλλά τώρα βρίσκεται μόλις στο ανώτερο ήμισυ. Το σημαντικό είναι πως οι μεσαίες τάξεις σε όλες τις πλούσιες χώρες δεν έχουν διολισθήσει στις παγκόσμιες κατατάξεις. Η κορυφή της κατάταξης έχει δείξει μεγάλη σταθερότητα, με τα νοικοκυριά της G7 να αντιπροσωπεύουν χοντρικά τα δυο τρίτα του παγκόσμιου κορυφαίου 5% το 2008 και 2018.

Αυτή η νέα έρευνα απαιτεί από εμάς να τροποποιήσουμε τον τρόπο που σκεπτόμαστε για την παγκοσμιοποίηση. Με τα κινεζικά και ανατολικοασιατικά εισοδήματα να είναι τώρα πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, οι περαιτέρω βελτιώσεις στον μέσο όρο του βιοτικού επιπέδου θα αυξήσουν την παγκόσμια ανισότητα αντί να τη μειώσουν, εκτός και αν υπάρξουν επίσης εισοδηματικά κέρδη στην αγροτική Ινδία και Αφρική – ένα πολύ δυσκολότερο ζητούμενο δεδομένης της προηγούμενης οικονομικής επίδοσης των περιοχών αυτών.

Ως εκ τούτου η παγκοσμιοποίηση μπορεί να μην είναι τόσο επιτυχημένη στη μείωση των παγκόσμιων ανισοτήτων τις επόμενες δεκαετίες όσο ήταν τα τελευταία δέκα χρόνια. Αλλά θα πρέπει να καλοδεχθούμε το γεγονός πως ο «ελέφαντας» της παγκοσμιοποίησης έχει αποχωρήσει από το δωμάτιο.

Η αλήθεια είναι πως στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ εκεί.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation