O φιλελευθερισμός σε συμπληγάδες: Μεταξύ Πούτιν και… Τραμπ

Τη μεγαλύτερη τονωτική ένεση στις φιλελεύθερες δημοκρατίες της αυτο-αμφισβήτησης έκανε η εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία. Η επίθεσή του στις 24 Φεβρουαρίου θύμισε στους Δυτικούς ότι υπήρχε κάτι που αξίζει να υπερασπιστούν.

Ωστόσο, τέτοιες στιγμές εγρήγορσης δεν έρχονται συχνά. Καθώς η Ευρώπη και οι ΗΠΑ οδηγούνται σε πιθανή ύφεση αυτό τον χειμώνα, αναδύεται μια άλλη, λαϊκίστικη εστία αναζωπύρωσης. Η επιρροή του Πούτιν μπορεί να κατακρημνίζεται -ακόμα και μεταξύ των Ευρωπαίων ακροδεξιών ψηφοφόρων-, αλλά η Ρωσία δεν χάνει ευκαιρία να υποδαυλίζει δυτικές διαιρέσεις.

Είναι καθαρή σύμπτωση ότι ακριβώς έναν αιώνα μετά την πορεία προς τη Ρώμη του Μπενίτο Μουσολίνι, θεμελιωτή του φασισμού, πρόκειται να αναλάβει καθήκοντα η πρώτη μεταπολεμική ακροδεξιά πρωθυπουργός της Ιταλίας. Ο θρίαμβος της Τζόρτζια Μελόνι ήρθε λίγο μετά την ανάδειξη της δεξιόστροφης εθνικιστικής ομάδας των Σουηδών Δημοκρατών σε δεύτερο κόμμα, με το ένα πέμπτο των ψήφων.

Στις ΗΠΑ, οι Δημοκρατικοί του Τζο Μπάιντεν είναι σε καλύτερη κατάσταση από πριν. Αλλά παραμένει πιθανό να χάσουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων τον Νοέμβριο, οδηγώντας τον Μπάιντεν σε μια κόλαση ερευνών, καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι θέλουν εκδίκηση για τη διπλή παραπομπή του Ντόναλντ Τραμπ. Δύο χρόνια παραλυτικής έχθρας στην Ουάσιγκτον, μαζί με ύφεση, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο οτιδήποτε.

Δεν θα ήταν σοφό να θεωρηθεί ότι η κρίση δημοκρατίας στη Δύση έφτασε στο αποκορύφωμά της. Η συζήτηση αν η σημερινή δεξιά θα ονομαστεί φασιστική ή «μεταφασιστική» θα κρατήσει πολύ. Οι ορισμοί έχουν κάτι το παραπλανητικό. Αυτά τα κόμματα έχουν ως κοινό την αποστροφή για τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Οι Ρεπουμπλικάνοι του Τραμπ δεν έκρυψαν την ευχαρίστησή τους για τη νίκη της Μελόνι. Η νέα ηγέτιδα της Ιταλίας, μαζί με τον εξίσου περιχαρή Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας, είναι το νέο αστέρι στο ετήσιο συνέδριο CPAC, την πιο σημαντική συγκέντρωση της αμερικανικής Δεξιάς.

Ο Στιβ Μπάνον, άνθρωπος που δρα επιμελώς υπέρ της καλλιέργειας διατλαντικών δεσμών στην αμερικανική Δεξιά, συνήψε φιλικές σχέσεις με τη Μελόνι πριν από χρόνια, όταν λίγοι είχαν ακούσει το κόμμα της «Αδέλφια της Ιταλίας».

«Βάζεις πρόσωπο λογικής στον δεξιό λαϊκισμό, εκλέγεσαι», της είπε ο Μπάνον. Αυτή ακολούθησε τη συμβουλή του.

Παρόλο που ο Πούτιν κερδίζει από τις διαιρέσεις της Δύσης, οι δυσκολίες της είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοδημιούργητες. Είναι υπερβολική η πεποίθηση της αμερικανικής Αριστεράς ότι ο Πούτιν ήταν το «κλειδί» για την εκλογή Τραμπ το 2016. Ως εκ τούτου, μια ρωσική ήττα στην Ουκρανία δεν θα τερμάτιζε τα προβλήματα της Δύσης. Αλλά η μοίρα της Ουκρανίας δεν πάει αντίστροφα. Μια ρωσική νίκη θα έστελνε ένα ανατριχιαστικό μήνυμα για την ικανότητα των απολυταρχών να καταπνίγουν δημοκρατίες κάτω από τη μύτη της Δύσης. Εφόσον η μερική ή πλήρης ήττα της Ρωσίας φαίνεται τώρα πιο πιθανή, η μεγάλη ελπίδα του Πούτιν βασίζεται στη μείωση της δυτικής αποφασιστικότητας.

Η μεγάλη ευκαιρία της Ρωσίας θα έρθει αυτό τον χειμώνα. Το πιο φονικό της όπλο είναι οι υψηλότερες τιμές ενέργειας που ενισχύουν τον πληθωρισμό, κάτι που συνεπάγεται ταχύτερη νομισματική σύσφιξη και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και βαθύτερες υφέσεις. Ούτε ο Πούτιν ούτε η Ευρώπη μπορούν να επηρεάσουν το πόσο κρύος θα είναι ο χειμώνας. Επιβολή δελτίου στην ενέργεια θα ενοχλούσε κάθε Ευρωπαίο ψηφοφόρο. Ακόμη και οι υψηλότερες τιμές της βενζίνης μπορούν να προκαλέσουν λαϊκίστικες αντιδράσεις, όπως τις είδε μπροστά του ο Εμανουέλ Μακρόν το 2018, με τις διαμαρτυρίες των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία.

Ο Πούτιν θα μπορούσε επίσης να επεκτείνει τον πόλεμο σε άλλα μέρη της Ευρώπης εκτός ΝΑΤΟ, όπως η Μολδαβία, αλλά και να εξαπολύσει κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες ευρωπαϊκές υποδομές, όπως τα ενεργειακά δίκτυα. Ο απόλυτος φόβος είναι ότι ο Πούτιν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. Πιο πιθανό είναι να οδηγηθεί σ' αυτά τα άλλα είδη κλιμάκωσης.

Θα αντέξει η Δύση; Ό,τι κι αν συμβεί τον Νοέμβριο (σ.σ. στις ενδιάμεσες εκλογές), ο Μπάιντεν θα εξακολουθεί να είναι υπεύθυνος για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Έχει κερδίσει λιγότερα εύσημα απ' όσα του αξίζουν για τη διατήρηση της δυτικής ενότητας και την παροχή του μεγαλύτερου μέρους στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία. Εκτός από την ευχή να φύγει ο Πούτιν, ο Μπάιντεν ήταν απρόσμενα πειθαρχημένος στα πολεμικά του σχόλια. Είναι ήρεμος στη ρητορική του, όσο αντίστοιχα γίνεται αψύς ο Πούτιν. Μεταξύ των κύριων δυτικών συμμάχων μόνο η Ιταλία φαίνεται τώρα να αμφιταλαντεύεται, αν και αυτό οφείλεται περισσότερο στη φιλοπουτινική ροπή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και του Ματέο Σαλβίνι -των δύο άλλων εταίρων του συνασπισμού- παρά της ίδιας της Μελόνι.

Εάν η μερική επιστράτευση στη Ρωσία και η οικονομική επιβράδυνση στη Δύση δεν καταφέρουν να αποδυναμώσουν την Ουκρανία, στον Πούτιν θα μείνει ένα μαγικό ραβδί -η επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία το 2024. Αυτό είναι πιο πιθανό σήμερα απ' ό,τι πριν από λίγους μήνες, κυρίως γιατί ο Τραμπ τραβάει την προσοχή παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως θύμα βεντέτας. Οι πιθανότητές του να κερδίσει τις προκριματικές εκλογές των Ρεπουμπλικάνων δείχνουν στέρεες. Συγκεντρώνει υψηλότερα δημοσκοπικά ποσοστά από τα άλλα ονόματα Ρεπουμπλικανών μαζί. Οι περισσότεροι Δημοκρατικοί, από την άλλη πλευρά, θέλουν να αφήσουν πίσω τον Μπάιντεν.

Ένας αυταρχικός ηγέτης όπως ο Πούτιν, που έχει ποντάρει τα πάντα σ' έναν απερίσκεπτο πόλεμο, υποστηρίζοντας τον αυτοτραυματισμό της δυτικής δημοκρατίας, αποκτά δύο πλεονεκτήματα, έναντι των πυρηνικών. Πρώτον, δεν είναι κάτι αυτοκτονικό. Δεύτερον, η επιστροφή Τραμπ, ο οποίος χαρακτήρισε «ιδιοφυή» κίνηση την απόφαση Πούτιν να μεταφέρει στρατεύματα στο Ντονμπάς στα τέλη Φεβρουαρίου, θα ανέτρεπε τις υποθέσεις όλων.

Καθώς η Δύση σκέφτεται τι μπορεί να πάει στραβά, δεν πρέπει να ξεχάσει να κοιτάξει στα προφανή σημεία.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation