Πώς Γέλεν και Ντράγκι έστησαν το «πυρηνικό όπλο» κατά της Ρωσίας

Ήταν η τρίτη ημέρα του πολέμου στην Ουκρανία και στον 19ο όροφο του αρχηγείου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η Ursula von der Leyen βρέθηκε μπροστά σε εμπόδιο. Η πρόεδρος της Κομισιόν είχε περάσει όλο το Σάββατο στα τηλέφωνα στο γραφείο της στις Βρυξέλλες, ψάχνοντας για συναίνεση μεταξύ των δυτικών κυβερνήσεων για τις πιο ευρείες και τιμωρητικές χρηματοπιστωτικές και οικονομικές κυρώσεις που είχαν επιβληθεί ποτέ σε αντίπαλο. 

Καθώς η Ρωσία φαινόταν αποφασισμένη για ταχεία κατάκτηση της Ουκρανίας, το κλίμα ήταν τεταμένο. Κατά τη διάρκεια βιντεοκλήσης με τους ηγέτες της ΕΕ στις 24 Φεβρουαρίου, την ημέρα που ξεκίνησε η εισβολή, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky προειδοποίησε πως «μπορεί να μην σας ξαναδώ, γιατί είμαι ο επόμενος στη λίστα».

Μια συμφωνία ήταν κοντά, όμως στην Ουάσιγκτον η υπουργός Οικονομικών Janet Yellen συνέχιζε να εξετάζει τις λεπτομέρειες του πιο δραματικού και «λεπτού» για την αγορά μέτρου -αυτού της επιβολής κυρώσεων κατά της ίδιας της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ υπήρξαν η κινητήριος δύναμη των κυρώσεων, όμως, καθώς η Yellen εξέταζε λεπτομερώς τα «ψιλά γράμματα», οι Ευρωπαίοι ανυπομονούσαν να τελειώνουν με τα σχέδια.

Η Von der Leyen κάλεσε τον Ιταλό πρωθυπουργό Mario Draghi και του ζήτησε να συζητήσει τις λεπτομέρειες απευθείας με την Yellen. «Περιμέναμε όλοι και ρωτούσαμε "γιατί αργούν τόσο;"», θυμάται Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Τότε ήρθε η απάντηση: ο Draghi πρέπει να "μαγέψει" τη Yellen».

Η Yellen, που είχε διατελέσει πρόεδρος της Fed, και ο Draghi, πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, είναι βετεράνοι μιας σειράς δραματικών κρίσεων -από τη χρηματοπιστωτική κατάρρευση του 2008-09 μέχρι την κρίση του ευρώ. Καθ’ όλη τη διάρκεια είχαν ενσταλάξει ψυχραιμία και σταθερότητα στις νευρικές χρηματαγορές.

Αλλά σε αυτή την περίπτωση, το σχέδιο που είχαν συμφωνήσει Yellen και Draghi για να «παγώσουν» ένα μεγάλο μέρος των αποθεματικών ξένου συναλλάγματος ύψους 643 δισ. δολαρίων της Μόσχας, ήταν κάτι πολύ διαφορετικό: ουσιαστικά κήρυτταν οικονομικό πόλεμο στη Ρωσία.

Η δηλωμένη πρόθεση των κυρώσεων είναι να βλάψει σημαντικά τη ρωσική οικονομία. Ή, όπως το έθεσε αργότερα εκείνο το Σαββατόβραδο ανώτατος Αμερικανός αξιωματούχος, αφού είχαν ανακοινωθεί τα μέτρα, οι κυρώσεις θα έσπρωχναν το ρωσικό νόμισμα «σε ελεύθερη πτώση».

Αυτό είναι ένα νέο είδος πολέμου -η μετατροπή του αμερικανικού δολαρίου και άλλων δυτικών νομισμάτων σε «όπλα» για να τιμωρήσουν τους αντιπάλους τους. Πρόκειται για μια προσέγγιση που βρίσκεται στα σκαριά εδώ και δύο δεκαετίες. Καθώς οι ψηφοφόροι στις ΗΠΑ έχουν κουραστεί με τις στρατιωτικές επεμβάσεις και τους λεγόμενους «ατελείωτους πολέμους», ο οικονομικός πόλεμος έχει καλύψει εν μέρει το κενό. Απουσία κάποιας προφανούς στρατιωτικής ή διπλωματικής επιλογής, οι κυρώσεις -και όλο και περισσότερο οι χρηματοοικονομικές κυρώσεις- έχουν γίνει η προτιμώμενη πολιτική εθνικής ασφάλειας.

«Είναι απολύτως σοκ και δέος» σημειώνει ο Juan Zarate, πρώην ανώτατος αξιωματικός του Λευκού Οίκου που βοήθησε στην εκπόνηση των οικονομικών κυρώσεων που έχει αναπτύξει η Αμερική τα τελευταία 20 χρόνια. «Είναι ένα εξαιρετικά επιθετικό βγάλσιμο από την πρίζα του ρωσικού χρηματοπιστωτικού και εμπορικού συστήματος».

Η μετατροπή των χρηματοοικονομικών σε όπλο έχει τεράστιες επιπτώσεις για το μέλλον της διεθνούς πολιτικής και των διεθνών οικονομικών. Πολλές από τις βασικές υποθέσεις αναφορικά με τη μεταψυχροπολεμική περίοδο αλλάζουν άρδην. Η παγκοσμιοποίηση πλασάρονταν κάποτε ως εμπόδιο στους πολέμους, ως ένα δίχτυ εξαρτήσεων που θα έφερνε τους πρώην εχθρούς πιο κοντά. Αντιθέτως, έχει μετατραπεί σε ένα νέο πεδίο μάχης.

Η δραστικότητα των χρηματοοικονομικών κυρώσεων προέρχεται από την πανταχού παρουσία του αμερικανικού δολαρίου. Είναι το νόμισμα που χρησιμοποιείται περισσότερο στο εμπόριο και στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές -και συνήθως εμπλέκεται κάποια αμερικανική τράπεζα. Οι κεφαλαιαγορές της Αμερικής είναι οι βαθύτερες στον κόσμο και τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα λειτουργούν ως «μαξιλάρι» για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ως αποτέλεσμα, είναι πολύ δύσκολο τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι κεντρικές τράπεζες και ακόμα και πολλές εταιρείες να λειτουργήσουν, αν αποκοπούν από το αμερικανικό δολάριο και το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αν προσθέσετε σε αυτό το ευρώ, που είναι το δεύτερο νόμισμα που έχουν περισσότερο στα αποθεματικά τους οι κεντρικές τράπεζες, καθώς και τη στερλίνα, το γεν και το ελβετικό φράγκο, η επίπτωση τέτοιου είδους κυρώσεων είναι ακόμα πιο ανατριχιαστική.

Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει και άλλες φορές κυρώσεις σε κεντρικές τράπεζες -στη Βόρεια Κορέα, στο Ιράν και στη Βενεζουέλα-, όμως ήταν σε μεγάλο βαθμό απομονωμένες από το παγκόσμιο εμπόριο. Οι κυρώσεις στην κεντρική τράπεζα της Ρωσίας είναι η πρώτη φορά που αυτό το όπλο χρησιμοποιείται εναντίον μιας μεγάλης οικονομίας και η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται ως μέρος ενός πολέμου -ιδιαίτερα ενός πολέμου που αφορά μια από τις μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις.

Φυσικά, υπάρχουν τεράστιοι κίνδυνοι σε μια τέτοια προσέγγιση. Οι κυρώσεις κατά της κεντρικής τράπεζας μπορεί να προκαλέσουν βίαιη αντίδραση ως προς την κυριαρχία του δολαρίου στην παγκόσμια χρηματοοικονομική. Κατά τις πέντε εβδομάδες από τότε που επιβλήθηκαν για πρώτη φορά οι κυρώσεις, το ρούβλι έχει ανακτήσει μεγάλο μέρος του εδάφους που είχε χάσει αρχικά και οι αξιωματούχοι στη Μόσχα υποστηρίζουν πως θα βρουν τρόπους να παρακάμψουν τις κυρώσεις.

Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, οι κινήσεις για να «παγώσουν» τα αποθεματικά της Ρωσίας σηματοδοτούν μια ιστορική στροφή στη διενέργεια εξωτερικής πολιτικής. «Αυτές οι οικονομικές κυρώσεις είναι ένα νέο είδος πολιτικής δεινότητας, ικανής να προκαλέσει βλάβη αντίστοιχη με αυτήν που θα προκαλούνταν και στρατιωτικά», είπε σε ομιλία του στη Βαρσοβία στα τέλη Μαρτίου ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden. Τα μέτρα «απομυζούν τη ρωσική δύναμη, την ικανότητά της να ανεφοδιάσει τον στρατό της και την ικανότητά της να προβάλει δύναμη».

Παγκόσμια χρηματοοικονομική αστυνομία

Όπως πολλά άλλα στον αμερικανικό τρόπο ζωής, η νέα εποχή του χρηματοοικονομικού πολέμου ξεκίνησε την 11η Σεπτεμβρίου. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις, οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν, κινήθηκαν κατά του Ιράκ για να ανατρέψουν τον Saddam Hussein και χρησιμοποίησαν drones για να σκοτώσουν φερόμενους τρομοκράτες σε τρεις ηπείρους. Αλλά με πολύ λιγότερο έλεγχο και τυμπανοκρουσίες, ανέπτυξαν επίσης τις εξουσίες για να ενεργούν ως η παγκόσμια χρηματοοικονομική αστυνομία.

Εβδομάδες μετά τις επιθέσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, ο George W. Bush ορκίστηκε να «λιμοκτονήσει από χρηματοδότηση τους τρομοκράτες». Ο αμφιλεγόμενος νόμος Patriot Act, που αποτέλεσε τη βάση για να χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση Bush τις παρακολουθήσεις και τις επ’ αόριστον κρατήσεις, έδωσε επίσης στο υπουργείο Οικονομικών την εξουσία ουσιαστικά να αποκόπτει από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ οποιοδήποτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα εμπλέκονταν σε ξέπλυμα χρήματος.

Κατά σύμπτωση, η πρώτη χώρα που απειλήθηκε στο πλαίσιο αυτού του νόμου ήταν η Ουκρανία, την οποία το υπουργείο Οικονομικών προειδοποίησε το 2022 ότι κινδυνεύουν οι τράπεζές της από το ρωσικό οργανωμένο έγκλημα. Λίγο αργότερα, η Ουκρανία πέρασε ένα νέο νόμο για να αποτρέψει το ξέπλυμα χρήματος.

Αξιωματούχοι του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ διαπραγματεύτηκαν επίσης για να αποκτήσουν πρόσβαση σε δεδομένα ατόμων υπόπτων για τρομοκρατία από το Swift, το σύστημα που αποτελεί το κέντρο των διεθνών χρηματοπιστωτικών συναλλαγών -το πρώτο βήμα σε ένα εκτεταμένο δίκτυο πληροφοριών για τη διακίνηση χρήματος σε όλο τον κόσμο.

Η χρηματοοικονομική εργαλειοθήκη που χρησιμοποιήθηκε για να κυνηγηθεί το χρήμα της al Qaeda εφαρμόστηκε σύντομα σε έναν πολύ μεγαλύτερο στόχο -το Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα.

O Stuart Levey, που είχε διοριστεί πρώτος υπο-γραμματέας του υπουργείου Οικονομίας για θέματα τρομοκρατίας και χρηματοπιστωτικών πληροφοριών, θυμάται πως άκουσε τον Bush να διαμαρτύρεται πως είχαν επιβληθεί όλες οι συμβατικές εμπορικές κυρώσεις στο Ιράν, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να μην έχουν πλεονέκτημα. «Μάζεψα την ομάδα μου και είπα: ‘δεν έχουμε αρχίσει να χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία, ας του δώσουμε κάτι που να μπορεί να χρησιμοποιήσει με το Ιράν’», λέει.

Οι ΗΠΑ θέλησαν να περιορίσουν την πρόσβαση του Ιράν στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο Levey και άλλοι αξιωματούχοι επισκέπτονταν ευρωπαϊκές τράπεζες και τις ενημέρωναν σιωπηρά για λογαριασμούς με δεσμούς με το ιρανικό καθεστώς. Στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν άρεσε καθόλου που ένας Αμερικανός αξιωματούχος ουσιαστικά έλεγε στις τράπεζές τους πώς να κάνουν τις δουλειές τους, αλλά κανένας δεν ήθελε να τα βάλει με το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών.

Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Obama, όταν ο Λευκός Οίκος αντιμετώπιζε πιέσεις να αναλάβει στρατιωτική δράση ενάντια στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις κατά της κεντρικής τράπεζας του Ιράν -το τελικό στάδιο σε μια εκστρατεία να στραγγαλιστεί η οικονομία της χώρας.

Ο Levey υποστηρίζει πως οι χρηματοοικονομικές κυρώσεις όχι μόνο πίεσαν το Ιράν να διαπραγματευτεί τη συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά άνοιξαν επίσης τον δρόμο για τις φετινές ενέργειες κατά της Ρωσίας.

«Στο Ιράν, χρησιμοποιούσαμε ματσέτες για να ανοίξουμε μονοπάτι βήμα βήμα, αλλά τώρα ο κόσμος μπορεί να το διαβεί πολύ γρήγορα», λέει. «Το να κυνηγήσουμε την κεντρική τράπεζα μιας χώρας όπως η Ρωσία είναι το πιο ισχυρό βήμα που μπορείς να κάνεις στην κατηγορία των κυρώσεων του χρηματοοικονομικού κλάδου».

Οι κεντρικές τράπεζες δεν τυπώνουν απλώς χρήμα και παρακολουθούν το τραπεζικό σύστημα, αλλά επίσης μπορούν να παρέχουν ένα ζωτικής σημασίας ανάχωμα σε περίπτωση κρίσης -υπερασπιζόμενες ένα νόμισμα ή πληρώνοντας για ουσιώδεις εισαγωγές.

Τα αποθεματικά της Ρωσίας αυξήθηκαν μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 καθώς έψαχνε για ασφάλεια ενάντια σε μελλοντικές αμερικανικές κυρώσεις -και αποκτώντας το όνομα «Οχυρό Ρωσία». Τα τεράστια holdings αμερικανικών κρατικών ομολόγων από την Κίνα θεωρούνταν κάποτε δυνητική πηγή γεωπολιτικής πίεσης. «Πώς να αντιμετωπίσεις σκληρά τον τραπεζίτη σου;» είχε διερωτηθεί η τότε υπουργός Εξωτερικών Hillary Clinton το 2009.

Αλλά οι κυρώσεις της Δύσης στην κεντρική τράπεζα της Ρωσίας έχουν μειώσει την ικανότητα της τελευταίας να στηρίξει την οικονομία. Σύμφωνα με το Official Monetary and Financial Institutions Forum, έναν όμιλο ερευνών και παροχής συμβουλών σε κεντρικές τράπεζες, περίπου τα δύο τρίτα των αποθεματικών της Ρωσίας πιθανότατα έχουν «εξουδετερωθεί».

«Η δράση ενάντια στην κεντρική τράπεζα είναι σαν να έχεις αποταμιεύσεις για να τις χρησιμοποιήσεις σε ώρα ανάγκης και όταν έλθει η ώρα ανάγκης, η τράπεζα σού λέει πως δεν μπορείς να πάρεις τα χρήματα», λέει ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος θεμάτων οικονομικής πολιτικής.

Μια ανανεωμένη διατλαντική συμμαχία

Υπάρχει κάτι το ειρωνικό πίσω από το κοινό πακέτο των αμερικανικών και ευρωπαϊκών οικονομικών κυρώσεων: οι Ευρωπαίοι ηγέτες πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων πέντε δεκαετιών επικρίνοντας την τεράστια επιρροή του αμερικανικού νομίσματος.

Ένα από τα εντυπωσιακά στοιχεία του πολέμου στην Ουκρανία είναι ο τρόπος με τον οποίο η Ευρώπη έχει συνεργαστεί τόσο στενά με τις ΗΠΑ. Ο σχεδιασμός των κυρώσεων ξεκίνησε τον Νοέμβριο, όταν οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών συγκέντρωσαν ισχυρές ενδείξεις πως οι δυνάμεις του Vladimir Putin συγκεντρώνονταν στα ουκρανικά σύνορα.

Ο Biden ζήτησε από τη Yellen να καταρτίσει σχέδια για τα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν ως απάντηση σε μια εισβολή. Από εκείνη τη στιγμή, οι ΗΠΑ άρχισαν να συντονίζονται με την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλους. Ανώτατο στέλεχος του State Department λέει πως από τότε μέχρι την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου, κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης Biden περνούσαν «κατά μέσο όρο 10 με 15 ώρες την εβδομάδα σε τηλεφωνήματα από ασφαλείς γραμμές ή βιντεοδιασκέψεις με την ΕΕ και τα κράτη-μέλη» για να συντονίσουν τις κυρώσεις.

Στην Ουάσιγκτον, επί των σχεδίων κυρώσεων ηγήθηκε ο Daleep Singh, πρώην στέλεχος της Fed της Νέας Υόρκης και νυν αναπληρωτής σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου σε θέματα διεθνούς οικονομίας, και ο Wally Adeyemo, πρώην στέλεχος της BlackRock που είχε διατελέσει αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών. Και οι δύο είχαν εργαστεί στην κυβέρνηση Obama, όταν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είχαν διαφωνήσει για το πώς να απαντήσουν στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία.

Η ΕΕ ήθελε επίσης απεγνωσμένα να αποφύγει το πιο πρόσφατο ντροπιαστικό προηγούμενο των κυρώσεων στη Λευκορωσία, που κατέληξαν να είναι πολύ πιο αδύναμες, καθώς οι χώρες επεδίωκαν να εξασφαλίσουν παραχωρήσεις για τις βιομηχανίες τους. Έτσι, διαφοροποιούμενη από τις προηγούμενες πρακτικές, η προσπάθεια της ΕΕ συντονίστηκε απευθείας από το γραφείο της Von der Leyen μέσω του επιτελάρχη της, Bjoern Seibert.

«Ο Seibert ήταν το κλειδί, ήταν ο μόνος που είχε την εποπτεία της πλευράς της ΕΕ και ήταν σε διαρκή επικοινωνία με τις ΗΠΑ σ’ αυτό», θυμάται διπλωμάτης της ΕΕ.

Ανώτατος αξιωματούχος του State Department λέει πως η απόφαση της Γερμανίας να απορρίψει τον αγωγό Nord Stream 2 μετά την εισβολή ήταν κρίσιμης σημασίας για να παρακινηθούν οι διστακτικοί Ευρωπαίοι, ήταν «ένα πολύ σημαντικό σήμα στους άλλους Ευρωπαίους πως θα έπρεπε να θυσιαστούν ιερές αγελάδες», είπε ο αξιωματούχος.

Το άλλο κεντρικό πρόσωπο ήταν η υπουργός Οικονομικών του Καναδά Chrystia Freeland, που είναι ουκρανικής καταγωγής και ήταν σε πολύ στενή επαφή με αξιωματούχους στο Κίεβο. Μόλις λίγες ώρες αφότου τα ρωσικά τανκ άρχισαν να μπαίνουν στην Ουκρανία, η Freeland έστειλε γραπτή πρόταση τόσο στο υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ όσο και στο State Department με συγκεκριμένο σχέδιο να τιμωρήσουν τη ρωσική κεντρική τράπεζα, σύμφωνα με δυτικό αξιωματούχο. Εκείνη την ημέρα, ο πρωθυπουργός του Καναδά Justin Trudeau έριξε την ιδέα για έκτακτη σύνοδο των ηγετών των G7. Και η Freeland εξέδωσε ένα συγκινητικό μήνυμα προς την ουκρανική κοινότητα του Καναδά. «Τώρα είναι η ώρα να θυμόμαστε», είπε, προτού το γυρίσει στην ουκρανική γλώσσα, «η Ουκρανία δεν είναι ακόμα νεκρή».

Η απειλή οικονομικού πόνου μπορεί να μην απέτρεψε τον Putin από το να εισβάλει, όμως οι ηγέτες της Δύσης πιστεύουν πως οι χρηματοοικονομικές κυρώσεις που εφαρμόζονται από τότε που έγινε η εισβολή αποτελούν απόδειξη μιας ανανεωμένης διατλαντικής συμμαχίας -και μια μομφή στην ιδέα πως οι δημοκρατίες είναι πολύ αργές και διστακτικές.

«Ποτέ στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είχαμε τόσο στενές επαφές με τους Αμερικανούς σε ένα ζήτημα ασφάλειας όσο έχουμε τώρα -είναι σχεδόν πρωτοφανές», σημειώνει ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ.

Ο Draghi παίρνει την πρωτοβουλία

Στο τέλος, η κίνηση κατά της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας ήταν το προϊόν 72 ωρών έντονων διπλωματικών διεργασιών σε τεταμένο κλίμα και με πολλές τεχνικές λεπτομέρειες. Η ιδέα δεν ήταν η προτεραιότητα του προπολεμικού σχεδιασμού, που επικεντρώνονταν περισσότερο στο ποιες ρωσικές τράπεζες να αποκοπούν από το Swift. Όμως η σφοδρότητα της ρωσικής εισβολής έφεραν στο προσκήνιο τις επιλογές για τις πιο επιθετικές κυρώσεις.

«Η φρίκη της απαράδεκτης, αδικαιολόγητης και έκνομης εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανίας και η στόχευση πολιτών -αυτό ήταν που στην πραγματικότητα ξεκλείδωσε την ικανότητά μας να λάβουμε περαιτέρω μέτρα», ανέφερε ανώτατος αξιωματούχος του State Department.

Στην Ευρώπη, ο Draghi ήταν αυτός που έσπρωξε την ιδέα της επιβολής κυρώσεων στην κεντρική τράπεζα, κατά τη διάρκεια της έκτακτης συνόδου της ΕΕ το βράδυ της εισβολής. Η Ιταλία, μεγάλος εισαγωγέας ρωσικού αερίου, ήταν συχνά διστακτική στο παρελθόν για την επιβολή κυρώσεων. Όμως ο Ιταλός ηγέτης υποστήριξε πως τα ρωσικά αποθεματικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως «μαξιλάρι» για το πλήγμα από άλλες κυρώσεις, σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ.

«Για να το αντισταθμίσεις αυτό… πρέπει να παγώσεις τα περιουσιακά στοιχεία», ανέφερε ο αξιωματούχος.

Το γεγονός πως οι συζητήσεις έγιναν την τελευταία στιγμή, ήταν κρίσιμης σημασίας για να διασφαλιστεί πως η Μόσχα θα πιανόταν εξαπίνης: αν είχε προειδοποιηθεί, η Μόσχα θα είχε αρχίσει να μεταφέρει κάποια από τα αποθεματικά της σε άλλα νομίσματα. Αξιωματούχος της ΕΕ είπε πως δεδομένων των αναφορών πως η Μόσχα είχε αρχίσει να δίνει εντολές, τα μέτρα έπρεπε να είναι έτοιμα μέχρι τη στιγμή που οι αγορές θα άνοιγαν τη Δευτέρα, ώστε οι τράπεζες να μην επεξεργαστούν κανένα trade.

«Πιάσαμε εξαπίνης τους Ρώσους -δεν το κατάλαβαν μέχρι που ήταν πολύ αργά», είπε ο αξιωματούχος.

Σύμφωνα με τον Adeyemo του υπουργείου Οικονομικών, «βρισκόμασταν σε σημείο όπου γνωρίζαμε ότι δεν θα ήταν σε θέση να βρουν άλλο μετατρέψιμο νόμισμα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να προσπαθήσουν να το υποσκάψουν αυτό».

Οι διαπραγματεύσεις της τελευταίας στιγμής έπιασαν εξαπίνης και ορισμένους δυτικούς συμμάχους -αναγκάζοντάς τους να βιαστούν για να εφαρμόσουν εγκαίρως τα μέτρα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, προκάλεσαν μια φρενήρη προσπάθεια το Σαββατοκύριακο από στελέχη του βρετανικού υπουργείου Οικονομικών για να οριστικοποιηθούν οι λεπτομέρειες, πριν ανοίξουν οι αγορές στο Λονδίνο στις 7 το πρωί της Δευτέρας. Ο υπουργός Οικονομικών Rishi Sunak επικοινώνησε μέσω WhatsApp με αξιωματούχους καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν στις 4 το πρωί.

Καμία ξεκάθαρη πολιτική στρατηγική

Εντούτοις, αν και η δυτική απάντηση χαρακτηρίστηκε από την ενότητα, υπάρχουν ήδη σημάδια δυνητικών ρηγμάτων -ιδιαίτερα δεδομένων των νέων ισχυρισμών για εγκλήματα πολέμου, που έχουν οδηγήσει σε φωνές για περαιτέρω κυρώσεις.

Οι δυτικές κυβερνήσεις δεν έχουν προσδιορίσει τι θα έπρεπε να κάνει η Ρωσία για να αρθούν οι κυρώσεις, αφήνοντας ορισμένα από τα δύσκολα ερωτήματα αναφορικά με την πολιτική στρατηγική για αργότερα. Είναι ο στόχος να πληγεί βραχυπρόθεσμα η Ρωσία, ώστε να δημιουργηθούν εμπόδια στην πολεμική προσπάθεια, ή είναι στόχος ο μακροπρόθεσμος περιορισμός;

Ακόμα και όταν είναι αποτελεσματικές, οι κυρώσεις χρειάζονται χρόνο για να έχουν επίπτωση. Ωστόσο, ο οικονομικός πόνος της κρίσης δεν γίνεται ισομερώς αισθητός, με την Ευρώπη να υφίσταται πολύ μεγαλύτερο πλήγμα απ’ ό,τι οι ΗΠΑ.

Η Ευρώπη μέχρι στιγμής διστάζει να επιβάλει εμπάργκο στο πετρέλαιο και το αέριο, δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης του μπλοκ από τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας. Αλλά από τότε που αποκαλύφθηκαν οι θηριωδίες που φέρονται να διέπραξαν Ρώσοι στρατιώτες στα προάστια του Κιέβου, ανακοινώθηκε ένας νέος γύρος κυρώσεων από την ΕΕ την Τρίτη, που θα περιλαμβάνει απαγόρευση στις εισαγωγές ρωσικού άνθρακα και, αργότερα, πιθανόν και πετρελαίου. Η απόφαση των 27 πρωτευουσών αναμένεται αργότερα αυτή την εβδομάδα.

Ο άλλος βασικός παράγοντας είναι αν η Δύση μπορεί να κερδίσει στον «διαγωνισμό» αφηγήματος ως προς τις κυρώσεις -τόσο στη Ρωσία όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.

Μιλώντας το 2019, ο αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, Singh, παραδέχθηκε πως οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία μετά την Κριμαία δεν ήταν τόσο αποτελεσματικές όσο ήλπιζαν, επειδή η ρωσική προπαγάνδα κατάφερε να κατηγορηθεί η Δύση για τα οικονομικά προβλήματα.

«Η ανικανότητά μας να απαντήσουμε στην προσπάθεια του Putin να μας κάνει τους αποδιοπομπαίους τράγους», είπε στο Κογκρέσο, «έδωσε στο καθεστώς πολύ μεγαλύτερη δύναμη να παραμείνει στην εξουσία απ’ όσο θα είχε αλλιώς».

Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, ο Putin θα προσπαθήσει να πείσει τον ρωσικό πληθυσμό που υφίσταται οικονομικές δυσκολίες πως αυτός είναι το θύμα και όχι ο θύτης.

Για την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και τις άλλες χώρες που μπορεί δυνητικά να τον βοηθήσουν να αποφύγει τις κυρώσεις της Δύσης, ο Putin θα θέσει ένα ακόμα βαθύτερο ερώτημα ως προς τον ρόλο του αμερικανικού δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία: μπορείτε ακόμα να εμπιστευθείτε την Αμερική;

* Επιπλέον ρεπορτάζ των Colby Smith (Ουάσινγκτον), George Parker (Λονδίνο), Robin Wigglesworth (Όσλο).

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation