Πώς ο Πούτιν έφερε την Ευρώπη στο χείλος του πολέμου

Η Angela Merkel είχε κάποτε περιγράψει τον Vladimir Putin ως έναν ηγέτη που χρησιμοποιεί στον 21ο αιώνα μεθόδους του 19ου αιώνα. Αυτό που εννοούσε η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας ήταν πως ο ηγέτης της Ρωσίας είναι ένας άνθρωπος του πολέμου και του εθνικισμού, σε μια εποχή που υποτίθεται πως καθορίζεται από τους νόμους και την παγκοσμιοποίηση.

Η Merkel τα είπε αυτά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Τώρα οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας προειδοποιούν πως ο Putin ετοιμάζεται να ξεκινήσει «τον μεγαλύτερο πόλεμο στην Ευρώπη από το 1945», εξαπολύοντας μια πολύ πιο εκτεταμένη εισβολή στην Ουκρανία, που θα περιλαμβάνει άμεση επίθεση στην πρωτεύουσα της χώρας, το Κίεβο.

Αυτό το Σαββατοκύριακο, μεγάλο μέρος της ελίτ της ασφάλειας και της πολιτικής της Δύσης συγκεντρώθηκε στη Γερμανία για τη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου. Μαζί με την ένταση και τα προαισθήματα, ένα από τα κυρίαρχα αισθήματα που ήταν εμφανή ήταν η απλή δυσπιστία.

Πολλοί διπλωμάτες και πολιτικοί, κυρίως Ευρωπαίοι, εξακολουθούσαν να αρνούνται να πιστέψουν τις ενημερώσεις, με βάση πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, που έβγαιναν από την «Αγγλόσφαιρα». Η άποψη των σκεπτικιστών ήταν γενικότερα πως οι μάχες θα παραμένουν περιορισμένες στην ανατολική Ουκρανία. Εικάζουν πως ο στόχος του Putin είναι να εντείνει τις πολιτικές, οικονομικές και ψυχολογικές πιέσεις στο σημείο που η ουκρανική κυβέρνηση θα καταρρεύσει ή η Δύση θα κάνει τεράστιες διπλωματικές παραχωρήσεις.

Υπάρχει μια διαφορετική δυσπιστία μεταξύ αυτών που είναι πεπεισμένοι πως ο Putin θα κάνει κάτι μεγάλο και θα εξαπολύσει μια πλήρη, αιματηρή εισβολή, με στόχο την ανατροπή της ουκρανικής κυβέρνησης. Ένας ανώτατος υπεύθυνος χάραξης πολιτικής λέει πως, εν μέσω μιας συζήτησης με τον Αμερικανό εταίρο του αναφορικά με τον επαπειλούμενο πόλεμο, «σταματήσαμε και οι δυο και είπαμε ‘δεν πιστεύω πως κάνουμε αυτή τη συζήτηση’».

Αυτές οι συζητήσεις πράγματι περιλαμβάνουν ασύλληπτα και στενάχωρα σενάρια. Δυτικοί αξιωματούχοι πιστεύουν πως αν ο ρωσικός στρατός επιτεθεί στο Κίεβο ή το περικυκλώσει, είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει τις άγριες τακτικές που έχει χρησιμοποιήσει ο Putin στην Τσετσενία και τη Συρία. Αυτό θα σήμαινε τεράστια ανάπτυξη πυροβολικού και αεροπορικών δυνάμεων, και την πιθανότητα άνω των 50.000 θανάτων στρατιωτών και πολιτών μέσα σε μια εβδομάδα.

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Υπάρχουν βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες απαντήσεις στο ερώτημα αυτό. Βραχυπρόθεσμα, ο Λευκός Οίκος ήταν πεπεισμένος από πριν τα Χριστούγεννα πως είναι πιθανός ο πόλεμος. Έκτοτε οι κινήσεις της κυβέρνησης Biden κατευθύνονταν προς την προσπάθεια να αποτραπεί ο Putin, καθιστώντας σαφές πως θα πληρώσει βαρύ οικονομικό και διπλωματικό τίμημα για τον πόλεμο. Οι Αμερικανοί πάντα ήταν απαισιόδοξοι για τις πιθανότητες επιτυχίας τους, όμως αποφασισμένοι να το προσπαθήσουν.

Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου πιστεύουν πως η απόφαση για επίθεση ελήφθη την περασμένη εβδομάδα. Εχουν εξετάσει την πιθανότητα οι Ρώσοι να αφήνουν επίτηδες ψεύτικες πληροφορίες, στο πλαίσιο μιας εκστρατείας ψυχολογικής πίεσης. Αλλά το μέγεθος και μόνο της προετοιμασίας που βλέπουν και ακούν, τους έχει πείσει περί του αντιθέτου. Η απόφαση για πόλεμο πρέπει να διαδοθεί σε όλο το ρωσικό σύστημα. Δεν μπορεί να κρυφτεί. Παρατηρείται επίσης και νευρικότητα μεταξύ των Ρώσων στρατιωτών που πιστεύουν πως πάνε σε μάχη.

Αυτή η πεποίθηση πως επίκειται πόλεμος ενισχύθηκε περισσότερο από την εξέλιξη των γεγονότων: μια κλιμάκωση στις μάχες στην ανατολική Ουκρανία, μια αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων, η ανακοίνωση πως Ρώσοι στρατιώτες θα παραμείνουν στη Λευκορωσία και η είδηση πως η Ρωσία κάνει ασκήσεις με πυρηνικά όπλα, σχεδιασμένα για να εξαλείψουν τους εχθρούς της, όπως μου είπε ένας ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος, «είναι σαν να βλέπεις το σενάριο ενός έργου να αναπαρίσταται με κάθε λεπτομέρεια». Οι προσπάθειες για να αποτραπεί ο πόλεμος συνεχίζονται. Αλλά οι Αμερικανοί πιστεύουν πως προσπαθούν τώρα να κάνουν τον Putin να αντιστρέψει μια απόφαση που έχει ήδη ληφθεί.

Το πιο μακροπρόθεσμο ερώτημα αναφορικά με το πώς φτάσαμε ως εδώ πάει πίσω στη Διάσκεψη του Μονάχου το 2007. Εκεί ήταν που ο Putin παρέθεσε μια θυμωμένη ομιλία, αποκηρύσσοντας τη μεταψυχροπολεμική τάξη και τη χρήση αμερικανικής ισχύος στο Ιράκ και σε όλο τον κόσμο.

Την επόμενη χρονιά, η Ρωσία πήγε σε πόλεμο με τη γειτονική Γεωργία. Το 2014, πραγματοποιήθηκαν η πρώτη επίθεση στην Ουκρανία και η προσάρτηση της Κριμαίας. Οι Δυτικοί ηγέτες απείλησαν τη Ρωσία με αυτό που η Merkel αποκάλεσε «τεράστια ζημιά… οικονομικά και πολιτικά». Αλλά η Ρωσία άντεξε τις κυρώσεις και μέχρι το 2018 πραγματοποίησε ένα επιτυχημένο Παγκόσμιο Κύπελο, που έληξε με τον Putin να φιλοξενεί τους προέδρους δύο χωρών της ΕΕ, της Γαλλίας και της Κροατίας, στη θέση VIP.

Αν ο Putin είναι τώρα πρόθυμος να αψηφήσει τις απειλές για δυτικές κυρώσεις, μπορεί αυτό να γίνεται επειδή κυριολεκτικά τα έχει ξανακούσει όλα αυτά. Μια πλήρης επίθεση κατά της Ουκρανίας, ωστόσο, θα αντιπροσώπευε μια τεράστια κλιμάκωση της προθυμίας του να χρησιμοποιήσει βία και να αποδεχθεί την αντιπαράθεση με τη Δύση.

Μετά από 20 χρόνια στην εξουσία, στα 69 του χρόνια, μπορεί τώρα να βρίσκεται στη φάση της «κληρονομιάς» που θα αφήσει πίσω του. Έχει εκφράσει μια βαθιά επιθυμία να «επανενώσει» τον Russkiy Mir, ή τον Ρωσικό κόσμο, που, όπως το βλέπει ο ίδιος, είναι τώρα διχασμένος. Η επιστροφή της Ουκρανίας στην τροχιά της Μόσχας θα μπορούσε να εκληφθεί ως η ολοκλήρωση ενός ιστορικού καθήκοντος.

Εάν πράγματι σκέφτεται σαν προσωπικότητα του 19ου αιώνα, τότε ο Putin θα πιστεύει πως η τεράστια αιματοχυσία δικαιολογείται, προκειμένου να ενώσει το έθνος. Άλλωστε, ο στρατός του Abraham Lincoln έκαψε την Ατλάντα το 1864 για να διατηρήσει την αμερικανική ενότητα. Ο Otto von Bismarck πολέμησε τρεις πολέμους για να ενώσει τη Γερμανία -και εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο βιογραφιών που τον θαυμάζουν.

Πολλοί αναλυτές, ωστόσο, περιλαμβανομένων και Ρώσων φιλελεύθερων, πιστεύουν πως ο Putin έχει επικίνδυνες ψευδαισθήσεις, αν πιστεύει πως αυτού του είδους οι πόλεμοι εξακολουθούν να είναι δυνατοί στην Ευρώπη. Σήμερα, κάθε θηριωδία που τελείται από τις ρωσικές δυνάμεις θα καταγράφεται στο smartphone κάποιου και θα μεταδίδεται σε όλο τον  κόσμο. Οι νέοι της Ρωσίας χαίρουν των ίδιων τεχνολογικών και κοινωνικών ελευθεριών όπως και οι Δυτικοευρωπαίοι. Θα αποδεχθούν, αλήθεια, τους κινδύνους, τις στερήσεις και την ηθική καταδίκη στα οποία θα μπορούσε να οδηγήσει ο Putin;

Μπορεί, εν ολίγοις, να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τον 21ο αιώνα μεθόδους του 19ου αιώνα; Ίσως μάθουμε σύντομα.

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation