Η αυταρχική διακυβέρνηση Ερντογάν αρχίζει να... ξεφτίζει

Ο Recep Tayyip Erdogan, ο πανίσχυρος πρόεδρος της Τουρκίας, αναγκάστηκε την περασμένη εβδομάδα να κάνει μια στροφή 180 μοιρών που αποκάλυψε και την κακή του κρίση αλλά και την πολιτική του ευαλωτότητα.

Απέλυσε τον Melih Bulu, ένα κομματόσκυλο που επέβαλε ως πρύτανη στο αναγνωρισμένου κύρους πανεπιστήμιο Bogazici του Βοσπόρου τον Ιανουάριο. Η αναστροφή του Erdogan ήρθε μετά από έξι μήνες διαδηλώσεων στην πανεπιστημιούπολη, που αντήχησαν σε όλη τη χώρα, καθώς ήταν το μακροβιότερο μαζικό κίνημα μετά την εξέγερση που σάρωσε τα αστικά κέντρα και τις παραθαλάσσιες περιοχές της Τουρκίας στα μέσα του 2013.

Έκτοτε, ο Erdogan έχει κινηθεί αποφασιστικά προς τον ολοκληρωτισμό, αντικαθιστώντας το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας με μια ρωσικού τύπου προεδρία και γεμίζοντας θεσμούς όπως η δικαιοσύνη, η ακαδημία και τα μέσα ενημέρωσης με καρεκλοκένταυρους. Επιπλέον, από τότε που έγινε η απόπειρα πραξικοπήματος πριν από πέντε χρόνια, έχει χρησιμοποιήσει έκτακτες εξουσίες για να απολύσει περισσότερους από 100.000 ανθρώπους και να φυλακίζει σχεδόν κατά βούληση.

Εν τούτοις, ακόμα δεν έχει καταφέρει να καταστείλει εκείνο το ήμισυ του τουρκικού πληθυσμού που αντιτίθεται στην εισβολή του στον προσωπικό και πολιτικό τους χώρο και στο εθνικιστικό-λαϊκιστικό αμάλγαμα του νέο-ισλαμιστικού Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP) και των ακροδεξιών συμμάχων του, του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP).

Ο διορισμός του Bulu θεωρήθηκε ως ιδιαίτερη προσβολή από τους ακαδημαϊκούς και τους απόφοιτους του Bogazici, του κορυφαίου και αποφασιστικά κοσμικού πανεπιστημίου της Τουρκίας, που ιδρύθηκε από Αμερικάνους προτεστάντες απόστολους τον 19ο αιώνα.

Ο Erdogan διεύρυνε την πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση, τριπλασιάζοντας τον αριθμό των πανεπιστημίων μέσα σε δυο δεκαετίες, παρέχοντας όμως ποσότητα και όχι ποιότητα. Καθώς επέλεγε τους δικούς του πρυτάνεις, το Bogazici απλά αρνήθηκε να αποδεχθεί μια ακαδημαϊκή μετριότητα, που είχε κατηγορηθεί για λογοκλοπή και που δεν μπορούσε καν να κερδίσει την εκλογή του για μια έδρα του AKP το 2015.

Το κίνημα κατά του Bulu και υπέρ της ακαδημαϊκής ελευθερίας αρνήθηκε να παραδοθεί, ακόμα και την ώρα που οι υποστηρικτές του κατηγορήθηκαν ως «τρομοκράτες» και «ανώμαλοι ΛΟΑΤ» από τον Suleiman Soylu, τον ισχυρό υπουργό Εσωτερικών του Erdogan.

Είναι πολύ νωρίς για να χαρακτηριστεί νίκη αυτή η κωλοτούμπα. Όταν, για παράδειγμα, ο Erdogan καρατόμησε τον γαμπρό του Berat Albayrak από τη θέση του υπουργού Οικονομικών τον περασμένο Νοέμβριο, η αντιπολίτευση πανηγύριζε. Όμως έκτοτε έχει ξεφορτωθεί περισσότερους ορθόδοξους και ικανούς διαχειριστές της χειμαζόμενης τουρκικής οικονομίας.

H απόρριψη του Bulu, που ακόμα και ο Erdogan είδε πως ήταν ανίκανος, μπορεί να είναι απλώς μια τακτική υποχώρηση, και δεν αποκλείεται να κάνει τον Erdogan πιο εκδικητικό σε άλλα μέτωπα. Όταν ένας πολιτικός μαχητής του δρόμου όπως ο Erdogan πρέπει να σκύψει και να ελιχθεί, καλό θα είναι να περιμένεις την αντεπίθεση.

Εν τούτοις, αυτή η πολύ δημόσια περίπτωση κακής κρίσης, αποτελεί μέρος μια ευρύτερης ευαλωτότητας. Το AKP, ένα από τα πιο επιτυχημένα κυβερνώντα κόμματα της σύγχρονης εποχής, που έχει θριαμβεύσει σε περισσότερες από δέκα εκλογικές διαδικασίες, έχει υπονομευτεί. Ο Erdogan εκδίωξε πρώην συντρόφους του και συν-ιδρυτές, προτιμώντας να έχει μια νέο-σουλτανική αυλή συκοφαντών που του λένε αυτό που θέλει να ακούσει.

Στις δημοτικές εκλογές το 2019 έχασε την Κωνσταντινούπολη –από όπου ξεκίνησε ως δήμαρχος και η οποία πάντα βρισκόταν στην καρδιά του- καθώς και την πρωτεύουσα Άγκυρα και τις περισσότερες μεγάλες πόλεις της Τουρκίας. Αυτές οι νύξεις πολιτικής θνητότητας ενισχύθηκαν πρόσφατα από τη «βουτιά» του AKP στις δημοσκοπήσεις. Το κόμμα εγκαταλείφθηκε από βασικούς ψηφοφόρους που προτιμούν την αύξηση της ευημερίας παρά τον περιορισμό της ιδεολογίας. Το μοντέλο ανάπτυξης του Erdogan, που βασίζεται στην φθηνή πίστη, την κατανάλωση και τις κατασκευές, κατέρρευσε πριν την πανδημία –ή την αποτυχία του Albayrak να υπερασπιστεί τη λίρα παρά το ότι ‘έκαψε’ πάνω από 100 δισ. δολάρια από τα αποθεματικά της χώρας.

Η κενόδοξη αυτή σπατάλη μετατράπηκε σε ένα χρήσιμο τζιγκλάκι για μια κατακερματισμένη αντιπολίτευση που ακόμα δεν έχει αποφασίσει πώς θα αγωνιστεί πολιτικά στις εκλογές που αναμένονται το 2023. Το ίδιο συμβαίνει και με τους εκπληκτικούς ισχυρισμούς και τις αποκαλύψεις που κάνει λίγο-λίγο ο φυγάς γκάνγκστερ Sedat Peker, πρώην συνοδοιπόρος του AKP που διαβρώνει σιγά σιγά και θανάσιμα την ιδέα πως ο Erdogan μπορεί να αντιπροσωπεύει οτιδήποτε άλλο πέραν των συναλλαγών.  Επιπλέον, πολλές γυναίκες στην Τουρκία, όλων των ιδεολογικών και πολιτισμικών γραμμών, έχουν εξοργιστεί με την απόφαση του Erdogan να αποσύρει την Τουρκία από τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης για την αποτροπή της βίας κατά των γυναικών, την οποία η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που υπέγραψε.

Τα αυταρχικά του καπρίτσια έχουν στρέψει πολλές δυνάμεις εναντίον του. Δεν είναι μόνο το κοσμικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό κόμμα (CHP) του Mustafa Kemal Ataturk, ιδρυτή της δημοκρατίας, που έδιωξε με ευκολία. Έχει στρώσει τον δρόμο του προς την εξουσία με συμμάχους που απέρριψε, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Ahmet Davutoglu, ο πρώην πρόεδρος Abdullah Gul και ο πρώην αντιπρόεδρος και τσάρος της οικονομίας Ali Babacan. Αυτοί ίδρυσαν αντίπαλα προς το AKP κόμματα που δεν μπορούν μεν να κερδίσουν, αλλά μπορούν να αφαιρέσουν ψήφους και να τις προσθέσουν σε οποιονδήποτε συνασπισμό εναντίον του Erdogan.

Ο νικητής δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Ekrem Imamoglu, που προέρχεται από το CHP αλλά έχει προφίλ που μοιάζει κάπως με αυτό του Erdogan, κατάφερε να χτίσει επιτυχώς μια ευρεία συμμαχία κατά του AKP, δείχνοντας πως μπορεί κάποιος να σταματήσει τον οδοστρωτήρα.

Ο Erdogan αντεπιτίθεται με μια δικαστική εκστρατεία για να κλείσει και να «ξεκοιλιάσει» το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), τον φιλοκουρδικό αριστερό συνασπισμό που είναι το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της Τουρκίας. Έχει ήδη φυλακίσει πολλούς από τους ηγέτες του, βουλευτές, δημάρχους και ακτιβιστές, αποκαλώντας το βιτρίνα του PKK που πολεμά την Άγκυρα εδώ και περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Αντιμετωπίζοντας το HDP ως τρομοκράτες λύκους με προβιά αρνιού, το AKP ελπίζει να αφαιρέσει τους συντηρητικούς Κούρδους ψηφοφόρους που το υποστήριζαν κατά το παρελθόν.  

Ο οπορτουνισμός του Erdogan συχνά ήταν ενδεδειγμένος. Αλλά πολλοί στην Τουρκία αισθάνονται πως το αναμφίβολο ταλέντο του μειώνεται και πως  η τύχη του μπορεί να εξαντλείται.

© The Financial Times Limited 2021. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation