Η ανάκαμψη των λίγων μετά το σοκ της πανδημίας

Το μεγάλο θέμα που προέκυψε από τις πρόσφατες συνεδριάσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι πως η παγκόσμια οικονομία ανακάμπτει σημαντικά ταχύτερα απ’ όσο αναμένονταν ακόμα και πριν από έξι μήνες. Αλλά η ανάκαμψη του παγκόσμιου οικονομικού συνόλου κρύβει αυτό που συμβαίνει στον λαό παγκοσμίως. Τόσο εντός των χωρών, όσο και μεταξύ των χωρών, οι μη προνομιούχοι φαίνεται πως θα υποστούν τις βραδύτερες ανακάμψεις. Επιπλέον, ο διχασμός αυτός μπορεί να μην αντέξει: αυτό που συμβαίνει –πάνω απ’ όλα η βραδεία παγκόσμια ανάπτυξη των εμβολίων- θα επιδεινώσει τις προοπτικές για όλους.

Το εντυπωσιακό στοιχείο των νέων προβλέψεων του ΔΝΤ είναι πως η αθροιστική ανάπτυξη του παγκόσμιου κατά κεφαλήν ΑΕΠ από το 2019 μέχρι το 2022 προβλέπεται τώρα να είναι μόλις 3 ποσοστιαίες μονάδες λιγότερη απ’ όσο προβλέπονταν τον Ιανουάριο. Πρόκειται για πολύ καλύτερη επίδοση σε σχέση με την πτώση των 6,5 ποσοστιαίων μονάδων πέρυσι και των προβλέψεων για πτώση 4% για φέτος. Αυτή λοιπόν είναι η εικόνα μιας παγκόσμιας οικονομίας με ισχυρότερη και καλύτερη του αναμενόμενου ανάκαμψη (βλ. διαγράμματα).

Ακόμα πιο εντυπωσιακή, όμως, είναι η απόκλιση. Οι αναπτυγμένες οικονομίες προβλέπεται τώρα να απολαύσουν αθροιστική ανάπτυξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ από το 2019 μέχρι το 2022 μόλις 1 ποσοστιαία μονάδα λιγότερη απ’ ότι τον Ιανουάριο του 2020. Αλλά οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες χώρες χαμηλού εισοδήματος προβλέπεται να δεχθούν πλήγμα στην ανάπτυξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της τάξης των 4,3 (5,8 χωρίς την Κίνα) και 6,5 ποσοστιαίων μονάδων, αντίστοιχα.

Αυτοί που είχαν, θα πάρουν πίσω. Αλλά αυτοί που δεν είχαν, θα τους πάρουν ακόμα και τα λίγα που είχαν: τον Ιανουάριο η Παγκόσμια Τράπεζα ανέφερε πως η αύξηση στον αριθμό των ανθρώπων που ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας πέρυσι ως αποτέλεσμα της Covid-19 ήταν μεταξύ των 119 εκατ. και των 124 εκατ. Δεδομένων των ζοφερών προβλέψεων, αυτή η καταστροφή δεν φαίνεται πιθανό να αντιστραφεί σύντομα.

Ουσιαστικά, το ΔΝΤ προβλέπει τώρα πως οι προηγμένες οικονομίες και η Κίνα θα βγουν από την κρίση σχετικά αλώβητες οικονομικά, με την αμερικανική οικονομία μάλιστα λίγο μεγαλύτερη απ’ όσο προβλέπονταν προηγουμένως, ενώ οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες υφίστανται ένα μεγάλο και μακροπρόθεσμο πλήγμα. Θυμηθείτε όμως πως τα δυο τρίτα της ανθρωπότητας ζουν στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες.

Αυτό είναι το αντίστροφο αυτού που συνέβη μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι προήλθε από τις χώρες υψηλού εισοδήματος. Επίσης επειδή η ανάκαμψη της Κίνας το 2009 ήταν τόσο ισχυρή. Αλλά ο μεγαλύτερος λόγος για την διαφορά τώρα είναι πως οι χώρες υψηλού εισοδήματος και έχουν και χρησιμοποιούν την ικανότητα να διαχειριστούν το σοκ αυτό με τρόπους που λίγες άλλες χώρες μπορούν (η Κίνα αποτελεί τη βασική εξαίρεση): οι πλούσιες χώρες μπόρεσαν να αμβλύνουν το οικονομικό και κοινωνικό πλήγμα με έκτακτα μέτρα δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και μπόρεσαν να αναπτύξουν, να παράγουν και να παραδώσουν εμβόλια με μεγάλη ταχύτητα.

Σύμφωνα με το Fiscal Monitor του ΔΝΤ, «τους τελευταίους 12 μήνες, οι χώρες έχουν ανακοινώσει δημοσιονομικές ενέργειες ύψους 16 τρισ. δολαρίων». Αλλά το μεγαλύτερο μέρος αυτού ήταν στις προηγμένες χώρες. Το δημοσιονομικό έλλειμμα των αναπτυγμένων οικονομιών αυξήθηκε κατά 8,8% του ΑΕΠ στο διάστημα 2019-2020 και ανήλθε σε 11,7%. Θα είναι 10,4% του ΑΕΠ το 2021.

Στις αναδυόμενες οικονομίες, το δημοσιονομικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 5,1% του ΑΕΠ στο διάστημα 201-2020, στο 9,8%. Αλλά στις αναπτυσσόμενες χώρες χαμηλού εισοδήματος αυξήθηκε κατά μόλις 1,6% του ΑΕΠ στο 5,5%. Επιπλέον, όπως τονίζει το Monitor, «η αύξηση των ελλειμμάτων στις αναπτυγμένες οικονομίες και σε αρκετές οικονομίες αναδυόμενων αγορών ήταν αποτέλεσμα σχεδόν ισόποσων αυξήσεων στις δαπάνες και μειώσεων στα έσοδα, ενώ σε πολλές οικονομίες αναδυόμενων αγορών και αναπτυσσόμενες αγορές χαμηλού εισοδήματος, προέκυψε κυρίως από την κατάρρευση των εσόδων που προκάλεσε η οικονομική ύφεση».

Δεν θα ήταν σοφό να θεωρήσει κανείς δεδομένες τις προβλέψεις ισχυρής ανάκαμψης για τις προηγμένες οικονομίες. Είναι πιθανό να σαρώσουν τον κόσμο νέες παραλλαγές του κορωνοϊού που θα είναι απρόσβλητες από τα σημερινά εμβόλια. Είναι πολύ πιθανό πως θα αποδειχθεί αδύνατο να ξανα-ανοίξουν σύντομα τα σύνορα. Είναι επίσης πιθανό πως οι νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές θα αποδειχθούν υπερβολικά ισχυρές, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, όπως υποστηρίζει ο Larry Summers, δημιουργώντας μια ισχυρή άνοδο του πληθωρισμού, των προσδοκιών για τον πληθωρισμό και των πραγματικών επιτοκίων. Εάν συμβεί αυτό, αυτό θα ανάγκαζε τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να τραβήξουν χειρόφρενο και ίσως δημιουργηθούν κρίσεις χρέους στους πιο ευάλωτους δανειολήπτες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Επιπλέον, ακόμα και αν οι χώρες υψηλού εισοδήματος, η Κίνα και μερικές άλλες, σημειώσουν ισχυρή ανάκαμψη, πολλές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες είναι πιθανό να παραμείνουν σε μεγάλη δυσκολία ως αποτέλεσμα μιας επώδυνα βραδείας διαδικασίας εμβολιασμού, προβλημάτων στη διαχείριση του χρέους, των πιέσεων που προκαλούνται από την επιδείνωση της φτώχειας και του περιορισμένου περιθωρίου πολιτικών.

Οι οικονομίες που εξαρτώνται από τα ταξίδια και τον τουρισμό θα βρουν την ανάκαμψη ιδιαίτερα βραδεία, ιδιαίτερα αν συνεχίσουν να εμφανίζονται νέες μεταλλάξεις του κορωνοϊού. Δεν βοηθά καθόλου το γεγονός πως πολλές κυβερνήσεις είναι διεφθαρμένες, αναποτελεσματικές ή και τα δύο. Αυτό έχει πάντα σημασία. Σε ανώμαλους καιρούς όπως οι τωρινοί, αυτό έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία.

Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ανόητο από το να ξεφυσήσουν ανακουφισμένα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των πλουσίων χωρών και να αποστρέψουν το βλέμμα τους από τις παγκόσμιες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Πρέπει αντιθέτως να κάνουν ότι χρειάζεται για να εμβολιαστεί ολόκληρος ο κόσμος μέχρι το τέλος του επόμενου έτους και να στηρίξουν την ανάπτυξη για ενισχυτικά εμβόλια για όλους, εάν χρειαστεί. Πρέπει να κάνουν ό,τι χρειαστεί για να διασφαλίσουν πως όλες οι χώρες έχουν τους πόρους που χρειάζονται για να ανταπεξέλθουν σε όλα αυτά τα υγειονομικά και οικονομικά σοκ. Πρέπει να κάνουν ό,τι χρειαστεί, επίσης, για να διασφαλίσουν πως εάν προκύψουν κρίσεις χρέους, θα γνωρίζουν ποιοι είναι οι πιστωτές –επίσημοι και ιδιώτες- και πώς να διαχειριστούν τις διαπραγματεύσεις που θα προκύψουν.

Τέλος, πρέπει να μάθουν τα μαθήματα αυτής της πανδημίας. Μέχρι τώρα έχει σκοτώσει 3 εκατ. ανθρώπους και έχει επιφέρει ένα μεγάλο οικονομικό σοκ. Η επόμενη θα μπορούσε εύκολα να είναι πολύ χειρότερη και από τις δυο απόψεις.

Οι νησίδες της υποτιθέμενης ασφάλειας δεν θα ευδοκιμήσουν σε έναν κόσμο απειλητικής ασθένειας.

© The Financial Times Limited 2021. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation