Γιατί η Κομισιόν απέτυχε στο «τεστ» του εμβολίου

Η αποτυχία της ΕΕ να παραδώσει εμβόλια κατά της Covid-19 με ταχύ ρυθμό αποτελεί μέγα πολιτικό σκάνδαλο. Για ορισμένους κορυφαίους πολιτικούς, είναι δυνητικά ένα φιάσκο που θα βάλει τέλος στην καριέρα τους. Μεταξύ αυτών που βρίσκονται στη ζώνη του πυρός είναι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, ο πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron και ο υπουργός Υγείας και πιθανός μελλοντικός καγκελάριος της Γερμανίας Jens Spahn.

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Μεγάλο μέρος της ευθύνης το έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έπεισε τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ να συντονίσουν τις εμβολιαστικές τους προσπάθειες και να θέσουν επικεφαλής την Κομισιόν.

Υπήρχαν και καλοί αλλά και κακοί λόγοι γι’ αυτό. Ο καλός λόγος ήταν πως οι αξιωματούχοι της ΕΕ έβλεπαν την απειλή επικίνδυνων διχασμών να αναδύεται μεταξύ των κρατών της ΕΕ, καθώς ανταγωνίζονταν για τις σπάνιες προμήθειες. Ο καλός λόγος είναι πως η Κομισιόν και η κα Von der Leyen είδαν την πανδημία ως σπουδαία ευκαιρία για να επεκτείνουν τις εξουσίες της ΕΕ. Ακολουθώντας το γνωστό ρητό πως η ΕΕ πάντα προοδεύει σε περιόδους κρίσης, πίεσαν για να αναλάβουν τον έλεγχο.

Η πολιτική υγείας παραδοσιακά ανήκε σε μεγάλο βαθμό στα κράτη ξεχωριστά. Αλλά η κα Von der Leyen ανακοίνωσε πως η ΕΕ τώρα «χτίζει μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας». Στην πρόεδρο της Κομισιόν άρεσε η ιδέα πως η Covid-19 θα έδειχνε τις αρετές της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Σχεδιάστηκε να τραβηχτούν φωτογραφίες που έδειχναν Ευρωπαίους να εμβολιάζονται σε όλη την Ευρώπη την ίδια ημέρα. Αλλά αντί των θετικών αυτών εικόνων, η ΕΕ πρέπει να εξηγήσει τις φωτογραφίες των εμβολιαστικών κέντρων που μένουν άδεια λόγω έλλειψης προμηθειών.

Όπως αποδείχθηκε, η μέση μιας πανδημίας πιθανότατα δεν ήταν ο καλύτερος χρόνος για να λανσάρεις ένα ριζοσπαστικό πείραμα στη χάραξη υγειονομικής πολιτικής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διεύθυνση Υγείας. Αλλά αυτή η διεύθυνση παραδοσιακά βρισκόταν στα «μετόπισθεν», υπό τη διοίκηση ενός επιτρόπου χαμηλού προφίλ, της Κύπριας Στέλλας Κυριακίδη σήμερα.

Ερχόμενη αντιμέτωπη με μια τεράστια υγειονομική έκτακτη ανάγκη, η Επιτροπή δεν διέθετε την in-house εμπειρογνωσία ώστε να ανταποκριθεί στην πρόκληση της προμήθειας εμβολίων. Αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες κινήθηκαν με υπερβολική προσοχή, παζαρεύοντας για τις τιμές και τα συμβόλαια, ενώ οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο έτρεχαν με ταχύ ρυθμό.

Η Κομισιόν κατηγορεί τώρα την AstraZeneca για την αποτυχία παράδοσης όλων των εμβολίων που είχε υποσχεθεί. Αλλά η εταιρεία σημειώνει πως η Βρετανία υπέγραψε συμφωνία τρεις μήνες πριν από την ΕΕ, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο να εξασφαλίσει πως η αλυσίδα παραγωγής υπάρχει και λειτουργεί ομαλά. Οι προσπάθειες της ΕΕ για μια μεγάλη προ-παραγγελία εμποδίστηκαν εν μέρει από τις υποψίες των φτωχότερων χωρών πως η Γερμανία και η Γαλλία ήθελαν να κατευθύνουν χρήματα προς τις δικές τους εταιρείες.

Ανεπαρκή ήταν και άλλα σημεία του συστήματος της ΕΕ. Η νομική υπηρεσία της Κομισιόν χαίρει μεγάλης εκτίμησης, αλλά η ειδικότητά της είναι να ερμηνεύει τον ευρωπαϊκό νόμο. Δεν έχει πραγματική εμπειρία στη διαπραγμάτευση τεράστιων έργων προμήθειας του δημόσιου τομέα. Το αποτέλεσμα ήταν μια απαράδεκτη διαμάχη με την AstraZeneca αναφορικά με ένα συμβόλαιο που η Κομισιόν επιμένει πως είναι στεγανό, αλλά πολλοί δικηγόροι θεωρούν πως είναι γεμάτο «τρύπες».

Αν και όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ο Ευρωπαίος διαμεσολαβητής ανοίξουν έρευνες για τo φιάσκο, η κα Von der Leyen μπορεί να βρεθεί υπό απειλή. Ανώτατο στέλεχος των Βρυξελλών δηλώνει πως «αν το συμπέρασμα είναι πως η Κομισιόν ήταν ανίκανη, σε ζήτημα ζωής και θανάτου, τότε αυτό είναι θέμα που σηκώνει παραίτηση». Η εντύπωση πως η Κομισιόν βολοδέρνει ενισχύεται από τη βεβιασμένη ανακοίνωση και ταχεία αναθεώρηση της απαγόρευσης στις εξαγωγές εμβολίων, που έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις.

Επικρίσεις δέχεται η Κομισιόν και από το εσωτερικό της ΕΕ. Ο γερμανικός Τύπος έχει βγάλει καταδικαστικές αποφάσεις για την ηγεσία της κας Von der Leyen. Ο πρωθυπουργός της Βαυαρίας Markus Söder κατηγόρησε την Κομισιόν ότι δεν διαθέτει την απαραίτητη αίσθηση του επείγοντος και ακολουθεί την «τυπική, κανονική, γραφειοκρατική διαδικασία της ΕΕ».

Ο κ. Söder θεωρείται ευρύτερα ως ισχυρός υποψήφιος για τη θέση της Άγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία της Γερμανίας, μετά την αποχώρησή της τον Σεπτέμβριο. Το φαβορί είναι ο Armin Laschet, που μόλις ορίστηκε ηγέτης του κυβερνώντος Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος CDU. Αλλά ο κ. Laschet είναι στενός σύμμαχος του κ. Spahn, που συνδέεται με την κακότυχη απόφαση να δοθεί στην ΕΕ το θέμα της προμήθειας των εμβολίων.

Το χάος με τα εμβόλια είναι επίσης κακό νέο και για τον κ. Macron, που τάχθηκε υπέρ μιας πανευρωπαϊκής πολιτικής εμβολίων. Ο Γάλλος ηγέτης έχει να αντιμετωπίσει τις προεδρικές εκλογές του χρόνου. Δημοσκόπηση την περασμένη εβδομάδα έδειξε πως η Marine Le Pen, η ηγέτης της ακροδεξιάς, βρίσκεται οριακά πίσω του, με διαφορά. Η αποτυχία των Γάλλων ερευνητών να δημιουργήσουν ένα εμβόλιο επίσης αντιμετωπίζεται ως εθνική ντροπή. Οι επικρίσεις του κ. Macron για το εμβόλιο της AstraZeneca, λίγο πριν εγκριθεί προς χρήση σε όλη την ΕΕ, φάνηκαν περίεργες.

Ένας ηγέτης που ξεκάθαρα κερδίζει πολιτικά από την τρέχουσα αντιπαράθεση είναι ο Boris Johnson. Ο Βρετανός πρωθυπουργός αντιμετώπιζε πρόβλημα τόσο για το Brexit όσο και για την πανδημία. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τον υψηλότερο κατά κεφαλήν ρυθμό θανάτων από Covid-19 από οποιαδήποτε μεγάλη χώρα στην Ευρώπη. Οι αντιδράσεις για τα προβληματικά σημεία της συμφωνίας του κ. Johnson για το Brexit αυξάνονται καθώς οι εξαγωγείς σε όλη τη χώρα έρχονται αντιμέτωποι με τη γραφειοκρατία.

Αλλά η ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ίσως προσωρινά, έχει αλλάξει τη συζήτηση στη Βρετανία για το Brexit -κάνοντας πιο αξιόπιστα τα επιχειρήματα του κ. Johnson πως το Ηνωμένο Βασίλειο είναι καλύτερα εκτός ΕΕ.

Η Covid-19 κόντεψε να σκοτώσει τον κ. Johnson. Αλλά τώρα του έδωσε μια πολιτική γραμμή ζωής.

© The Financial Times Limited 2021. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation