Πώς «παίζουν» με τον κορωνοϊό οι αυταρχικοί ηγέτες

Η διεθνής πολιτική έπασχε ήδη από προϋπάρχουσες ασθένειες, όταν χτύπησε ο Covid-19. Πριν τον κορωνοϊό, ο πολιτικός κόσμος είχε ήδη αρχίσει να υποκύπτει στον ιό των αυταρχικών ανδρών.

Το 2018, η Κίνα κατήργησε τα όρια στην προεδρική θητεία, καθιστώντας εφικτό για τον Xi Jinping να κυβερνήσει δια βίου. Φέτος, η Ρωσία ανακοίνωσε ότι και αυτή σχεδιάζει συνταγματικές αλλαγές που θα επιτρέψουν στον Vladimir Putin να παραμείνει στην εξουσία έως το 2036 – δίνοντάς του μια πιο μακρά θητεία από αυτήν του Στάλιν.

Ακόμα και οι εδραιωμένες δημοκρατίες εμφανίζουν συμπτώματα του συνδρόμου των αυταρχικών ανδρών. Ο Donald Trump ανέλαβε την εξουσία στις ΗΠΑ το 2016 στηλιτεύοντας την Αμερικανική «αιματοχυσία» και προκηρύσσοντας πως «μόνο εγώ μπορώ να το διορθώσω». Πρόσφατα ανακοίνωσε πως «η εξουσία του είναι απόλυτη» στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Ο Jair Bolsonaro ορίστηκε πρόεδρος της Βραζιλίας το 2019, έχοντας εκφράσει ειλικρινή θαυμασμό για τη στρατιωτική χούντα που κυβερνούσε τη Βραζιλία στα νιάτα του. Στη Μανίλα, το Δελχί και το Ριάντ, το προσωποποιημένο, αλαζονικό στιλ ηγεσίας είναι της μόδας.

Ένα παγκόσμιο πολιτικό σώμα που έχει ήδη αποδυναμωθεί από τον ιό του αυταρχικού ηγέτη θα μπορούσε να γίνει ακόμα πιο άρρωστο υπό την επίπτωση μια πραγματικής έκτακτης υγειονομικής ανάγκης. Για να περιοριστεί η πανδημία, τρομαγμένοι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο έχουν αποδεχθεί εξαιρετικές παραβιάσεις προσωπικών ελευθεριών, που ρυθμίζουν το αν μπορούν να φύγουν από τα σπίτια τους ή να εργαστούν για να βγάλουν τα προς το ζειν. Υπάρχουν επίσης ανησυχητικά ιστορικά προηγούμενα στα οποία κυβερνήσεις έχουν εκμεταλλευτεί μια έκτακτη ανάγκη για να διεκδικήσουν δικτατορικές εξουσίες, που στη συνέχεια δεν ανακαλούνται. Μια κλασική περίπτωση ήταν η χρήση της πυρκαγιάς του Reichstag το 1933 από τον Χίτλερ, για να εδραιώσει την εξουσία για να κυβερνήσει μέσω διαταγμάτων.

Ένα ξεκάθαρο παράδειγμα αυταρχικού ηγέτη που χρησιμοποιεί τον κορωνοϊό για να ενισχύσει την εξουσία του έχει ήδη εμφανιστεί στην Ουγγαρία. Ο Viktor Orban, που έχει περάσει τα τελευταία χρόνια υπονομεύοντας την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, του δικαστικού σώματος και των πανεπιστημίων, κινήθηκε γρήγορα για να εκμεταλλευτεί την πανδημία. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός έχει πείσει τη βουλή, όπου κυριαρχεί το κόμμα του το Fidesz, να του δώσει την εξουσία να κυβερνά μέσω διαταγμάτων επ’ αόριστον. Με την προσοχή της στραμμένη στην Covid-19, η αντίδραση της ΕΕ ήταν αδύναμη.

Αυτό το σαββατοκύριακο σημειώθηκε επίσης μια «επιχείριση-σκούπα» κατά φιλοδημοκρατικών ακτιβιστών στο Χονγκ Κονγκ, που φαίνεται να είναι μια προσπάθεια του κ. Xi να εξαλείψει το κίνημα, υπό την κάλυψη της πανδημίας. Ένα γεγονός που θα είχε προκαλέσει τοπικές διαμαρτυρίες και παγκόσμια κατακραυγή πριν από λίγους μήνες, τώρα δεν προσέλκυσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Σε άλλες περιοχές, ωστόσο, πολλοί αυταρχικοί ηγέτες έχουν ακολουθήσει διαφορετική προσέγγιση, ζητώντας να συνεχιστεί κανονικά η ζωή σαν να μην συμβαίνει τίποτα, αντί να άρουν τις λαϊκές ελευθερίες. Η συμπεριφορά τους φαίνεται πιο ανόητη παρά κυνική. Ο πρόεδρο Alexander Lukashenko έχει διασφαλίσει πως η Λευκορωσία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου εξακολουθούν να πραγματοποιούνται ποδοσφαιρικοί αγώνες.

Στη Βραζιλία, ο κ. Bolsonaro έχει ζητήσει να ανοίξουν και πάλι τα καταστήματα και απέπεμψε τον υπουργό Υγείας του διότι έκανε μεγάλη φασαρία για την κοινωνική αποστασιοποίηση. Ο κ. Trump ισχυρίστηκε αρχικά πως ο ιός θα εξαφανιστεί ως «δια μαγείας» και κάλεσε τους ψηφοφόρους να αγοράσουν μετοχές. Ο κ. Putin έκανε επίδειξη με την αποστολή ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού στην Ιταλία και στη Νέα Υόρκη, προτού τελικά παραδεχθεί πως και η Ρωσία αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση.

Μέρος του προβλήματος μπορεί να είναι ότι οι ηγέτες αυτοί έχουν ερμηνεύσει τη «δύναμη» ως άρνηση να τους τρομάξει μια απλή ασθένεια. Ο κ. Bolsonaro έχει απαιτήσει οι Βραζιλιάνοι να αντιμετωπίσουν τον ιό «σαν άνδρες, όχι σαν παιδιά» και προέβλεψε πως ο ίδιος θα την περάσει «διότι ήμουν αθλητής». Στη Βρετανία, ο Boris Johnson έδωσε παράσταση με τις χειραψίες με ανθρώπους σε νοσοκομεία που περιέθαλπαν ασθενείς με κορωνοϊό, ποτού και ο ίδιος κολλήσει τον ιό.

Πολλοί αυταρχικοί ηγέτες σε δημοκρατίες είναι επίσης λαϊκιστές που δείχνουν εχθρότητα προς τις «ελίτ», οι οποίες περιλαμβάνουν «ύποπτους τύπους» όπως επιδημιολόγοι και δημόσιοι υπάλληλοι. Οι υπέρμαχοι του κινήματος κατά των εμβολιασμών, που διαδίδουν θεωρίες συνωμοσίας για τα εμβόλια, ακμάζουν στις παρυφές των λαϊκιστικών κινημάτων σε όλη τη Δύση.

Αν οι λαϊκιστές ηγέτες συνεχίσουν να τα κάνουν μαντάρα στην αντιμετώπιση της πανδημίας, ο κορωνοϊός μπορεί να αντιστρέψει την τάση προς την πολιτική που ακολουθούν –δυσφημώντας τους ηγέτες που κακοδιαχειρίστηκαν τα πράγματα και αύξησαν τη ζήτηση για ειδικούς αντί για macho επιδείξεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι υποστηρικτές του κ. Johnson έχουν σταματήσει να μουρμουρίζουν για το «βαθύ κράτος» της Βρετανίας και έχουν βρει κάλυψη πίσω από ανοικτά καθησυχαστικές φιγούρες όπως ο επικεφαλής ιατρικός σύμβουλος της κυβέρνησης. Παρά την προφανή ενόχλησή του με τον Anthony Fauci, ο κ. Trump δεν έχει νοιώσει αρκετά δυνατός για να απολύσει τον επιφανέστερο ιατρικό σύμβουλό του.

Αλλά, καθώς εξελίσσονται τα γεγονότα,  οι αυταρχικοί ηγέτες μπορεί να βρουν πως το νέο περιβάλλον είναι ακόμα πιο φιλόξενο για το στιλ της πολιτικής τους. Η οικονομική απόγνωση και απελπισία είναι συχνά εχθροί της ήρεμης συζήτησης και φίλες των θεωριών συνωμοσίας που βοηθούν τον λαϊκισμό να ανθίσει. Μια επέκταση της κρατικής παρακολούθησης, όταν παρουσιαστεί, θα μπορούσε να είναι δύσκολο να αντιστραφεί και θα αποτελέσει ένα δυνητικό εργαλείο για επίδοξους δικτάτορες.

Το παιχνίδι της απόδοσης ευθυνών που έχει ξεσπάσει μεταξύ εθνών –είτε είναι μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, ή μεταξύ της Ολλανδίας και της Ιταλίας- υποδαυλίζει επίσης τον εθνικισμό, που πάει χέρι-χέρι με την πολιτική των αυταρχικών ανδρών. Τόσο η κυβέρνηση Xi όσο και η κυβέρνηση Trump έχουν εκτρέψει τις εγχώριες επικρίσεις, «δείχνοντας» εχθρούς στην άλλη πλευρά του κόσμου. Ο κ. Tramp τα έχει βάλει με τον «κινεζικό ιό». Εν τω μεταξύ, τα επίσημα μέσα ενημέρωσης της Κίνας έχουν αφήσει να εννοηθεί πως ξένοι καθιστούν άδικα την Κίνα αποδιοπομπαίο τράγο –προκαλώντας έναν χείμαρρο εθνικιστικών σχολίων στο διαδίκτυο.

Οι αυταρχικοί ηγέτες του κόσμου συχνά έδωσαν μια αδύναμη εντύπωση στα πρώιμα στάδια της κρίσης του κορωνοϊού. Φοβάμαι, όμως, πως θα την στρέψουν προς όφελός τους μελλοντικά.

© The Financial Times Limited 2020. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation