To blame game του Πούτιν για τον Μεντβέντεφ

H ψευδαίσθηση της συνταγματικής κανονικότητας είναι σημαντική για τον Πούτιν. Οι εκλογές, τα κοινοβούλια, τα δικαστήρια και τα υπόλοιπα γνωρίσματα ενός κράτους δικαίου είναι κάτι παραπάνω από διακοσμητικά στο σύστημα Πούτιν.

Κανείς δεν γνωρίζει καλύτερα από τους ίδιους τους Ρώσους ότι οι εκλογές τους δεν είναι πραγματικά ανταγωνιστικές, ότι η βουλή τους ακολουθεί τις διαταγές του Κρεμλίνου και ότι τα δικαστήριά τους δεν είναι ανεξάρτητα. Ωστόσο, ο κυβερνών και οι κυβερνώμενοι ή τουλάχιστον οι περισσότεροι από αυτούς, συνεργάζονται στη διατήρηση της ψευδαίσθησης αυτής. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να κατανοήσει κανείς την τελευταία πρωτοβουλία του κ. Πούτιν, την οποία ανακοίνωσε την Τετάρτη, για αναδιοργάνωση του ημιαπολυταρχικού μηχανισμού εξουσίας τον οποίο ελέγχει τα τελευταία 20 χρόνια.

Αυτό που έχει σημασία δεν είναι οι τυπικές διαδικασίες που περιέγραψε ο κ. Πούτιν -ο ορισμός νέου πρωθυπουργού αυτή την εβδομάδα, η διοργάνωση ενός μελλοντικού δημοψηφίσματος για συνταγματική μεταρρύθμιση, μια ανακατανομή των ευθυνών ανάμεσα στην προεδρία και το κοινοβούλιο-, γιατί οι διαδικασίες αυτές είναι όλες μέρος της ψευδαίσθησης.

Αυτό που έχει σημασία είναι η απτή πραγματικότητα της εξουσίας, την οποία σκηνοθετεί στο παρασκήνιο ο κ. Πούτιν. Όλοι στο Κρεμλίνο, καθώς και στην κοινή γνώμη, γνωρίζουν ότι κινεί τα νήματα. Στον βαθμό που το επιτρέπουν παθητικά να συμβαίνει, το σύστημα ενισχύεται. Οι μέθοδοι διακυβέρνησης του πρώην αξιωματικού της KGB είναι ιδιαζόντως ρωσικές, με καταβολές στην τσαρική και σοβιετική εποχή. Έχουν σχεδιαστεί για να περιορίσουν την πολιτική και κοινωνική αναταραχή, να προστατεύσουν αυτούς που είναι στην εξουσία και να εδραιώσουν ένα αίσθημα εθνικής κοινότητας.

H ιστορία δείχνει ότι ρωσικά συστήματα που βασίζονται στις ψευδαισθήσεις μπορούν να συντηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τότε, κάποια ημέρα, όπως συνέβη στο τέλος της αυτοκρατορικής περιόδου και κατά τα τελευταία χρόνια του κομμουνισμού, η φούσκα σπάει και η ψευδαίσθηση χάνεται.

Ένα στοιχείο της πρωτοβουλίας του κ. Πούτιν είναι πως είναι πιο διακριτική από την απευθείας ανταλλαγή θέσεων που κανόνισε με τον Ντιμίτρι Μεντβέντεφ πριν τις προεδρικές εκλογές του 2012. Μετά τη μανούβρα στην οποία ο κ. Πούτιν παρέδωσε την πρωθυπουργία στον κ. Μεντβέντεφ με αντάλλαγμα την προεδρία που κατείχε από το 2000 ως το 2008, ξέσπασαν στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις οι μεγαλύτερες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις υπό την προεδρία του.

Yπό την ίδια έννοια, οι δράσεις του κ. Πούτιν είναι λιγότερο ωμές από αυτές του Σι Τζινπίνγκ της Κίνας, ο οποίος το 2018 κατάργησε τα όρια στη θητεία του προέδρου. Λίγο νωρίτερα, η συγκεχυμένη ιδέα της «Σκέψης του Σι» (σ.σ. αναφέρεται στην πολιτική θεωρία του Σι για έναν κινεζικό σοσιαλισμό) είχε ενσωματωθεί στο σύνταγμα του κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος. Τα δύο αυτά βήματα συγκέντρωσαν στα χέρια του κ. Σι περισσότερη εξουσία από οποιουδήποτε Κινέζου ηγέτη μετά την εποχή του Μάο Τσετούνγκ.

Έχοντας πάρει το μάθημα από την αναταραχή του 2011-12, ο κ. Πούτιν δεν έχει ξεκαθαρίσει ποια τυπική θέση βλέπει, αν βλέπει κάποια, για τον εαυτό του μετά το 2024, όταν λήγει η τελευταία εξαετής του θητεία. Αυτή η σκόπιμη έλλειψη σαφήνειας στερεί από τη μικρή, καταπιεσμένη αντιπολίτευση τη δυνατότητα να κατευθύνει τη δημόσια δυσαρέσκεια κατά ενός συγκεκριμένου στόχου. H δυσαρέσκεια αυτή αφορά αυτήν τη στιγμή περισσότερο τις οικονομικές δυσκολίες, τα περιβαλλοντικά προβλήματα, την ανυπομονησία με την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών και την οργή κατά υψηλόβαθμων τοπικών αξιωματούχων παρά μια συνολική απογοήτευση με το σύστημα Πούτιν.

Ωστόσο, με την αντικατάσταση του κ. Μεντβέντεφ από τον Μιχαήλ Μισούστιν, τον άγνωστο στο ευρύ κοινό επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Φορολογικής Υπηρεσίας, και την υπενθύμιση στον απερχόμενο πρωθυπουργό ότι η κυβέρνησή του δεν πέτυχε όλα όσα θα όφειλε να επιτύχει, ο κ. Πούτιν ακολουθεί το παλιό ρωσικό ένστικτο της μετάθεσης των ευθυνών από τον τσάρο στους βογιάρους του. Η καριέρα του υπάκουου και πάντοτε πιστού κ. Μεντβέντεφ δεν έχει σε καμία περίπτωση τελειώσει. Μετακινείται σε μια καινούργια θέση ως αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας.

Όσο για τον κ. Πούτιν, η δημοτικότητά του μπορεί να μην είναι αυτό που φαίνεται, σύμφωνα με τον Λεβ Γκούντκοφ, διευθυντή του Levada Center, τον πιο φημισμένο δημοσκόπο της Ρωσίας. Υποστηρίζει ότι οι Ρώσοι κάνουν μια διάκριση ανάμεσα στον κ. Πούτιν τον πρόεδρο, το αξίωμα του οποίου σέβονται, και τον κ. Πούτιν το άτομο, για τον οποίο έχουν κατώτερη άποψη. Ο κ. Γκούντκοφ υπολογίζει ότι περίπου ένας στους τρεις Ρώσους έχει θετική άποψη για τον κ. Πούτιν ως άτομο, ενώ 10% ως 12% έχουν αρνητική άποψη και οι υπόλοιποι είναι αδιάφοροι.

Σε φυσιολογικές εποχές, τα υψηλά επίπεδα δημόσιας απάθειας δεν αποτελούν απειλή σε ένα καταπιεστικό πολιτικό σύστημα. Αλλά αν οι αδιάφορες μάζες κουραστούν από την ψευδαίσθηση που αποτελεί η ρωσική εκδοχή του κοινωνικού συμβολαίου, τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν διαφορετικά.

© The Financial Times Limited 2020. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation