Κινούνται οι τεκτονικές πλάκες της ευρωζώνης

Αποτελεί η απλή επιβίωση επίτευγμα; Εξαρτάται από το αν η συνέχιση της ύπαρξης σας είναι αμφίβολη ή θεωρείται δεδομένη. Με βάση το κριτήριο αυτό, η δεκαετία του 2010 αποτέλεσε μεγαλύτερη επιτυχία για τη νομισματική ένωση της Ευρώπης από την προηγούμενη δεκαετία. Και τούτο έχει σημασία όσον αφορά το τι πρέπει να περιμένει κανείς για το ευρώ το 2020.

Η κρίση χρέους της ευρωζώνης προκάλεσε τεράστια μεταβολή στην ευρωπαϊκή πολιτική. Οι ηγέτες αναγκάστηκαν όχι μόνο να ετοιμάσουν έκτακτες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και να αποδεχτούν ότι απαιτούνταν περαιτέρω μεταρρυθμίσεις. Αποτελεί πλέον κοινό τόπο να μιλάμε για την «ανολοκλήρωτη» νομισματική ένωση. Μια κληρονομιά της κρίσης είναι η ευρύτερη συναίνεση ότι χρειάζονται εργαλεία για τη σταθεροποίηση τραπεζικών συστημάτων έναντι μακροοικονομικών σοκ και φυγής κεφαλαίων.

H χρονιά που μας πέρασε θα έπρεπε να είναι μια χρονιά προόδου. Σε αντίθεση με το στερεότυπο ότι η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης είναι καταδικασμένη να οδηγηθεί σε ανέλπιστο αδιέξοδο, ήταν πολλά αυτά που δρομολογήθηκαν. Η αναβάθμιση της συνθήκης για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), το ταμείο διάσωσης κρατών, ήταν εν πολλοίς έτοιμη από το καλοκαίρι. Όσον αφορά την τραπεζική ένωση, οι υπουργοί Οικονομικών ήταν αισιόδοξοι ότι θα μπορούσαν να καταλήξουν σε έναν «οδικό χάρτη» τον οποίο θα ενέκριναν στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο του Δεκεμβρίου οι αρχηγοί των κρατών μελών. Eπιπλέον ώθηση έδωσε η δημόσια παραδοχή του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Όλαφ Σολτς ότι μια πανευρωπαϊκή ασφάλιση καταθέσεων θα μπορούσε να είναι μέρος μιας ολοκληρωμένης τραπεζικής ένωσης.

Αλλά από τον Δεκέμβριο, όλα φάνηκαν να καταρρέουν. Η συνθήκη για τον ESM δεν ολοκληρώθηκε. Οι προσπάθειες να υπάρξει διορία για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης εντός της πενταετούς θητείας της νέας Κομισιόν εγκαταλείφθηκαν.

Θα ήταν εύκολο να το δει αυτό κανείς ως περαιτέρω απόδειξη ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα συμφωνήσουν να καταστήσουν την ένωσή τους κατάλληλη για τον σκοπό τον οποίο θεσπίστηκε. Πολύ εύκολο. Αντίθετα, εκείνο το οποίο θα έπρεπε να μας εντυπωσιάσει για τις συνομιλίες για την ευρωζώνη το 2019 δεν ήταν ότι δεν επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες, αλλά πόσο κοντά έφτασαν να κάνουν το βήμα παραπέρα.

H συζήτηση για τη μελλοντική μορφή της νομισματικής ένωσης έχει εισέλθει στη δημόσια σφαίρα. Και αυτό αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού, για δύο σημαντικούς λόγους.

Πρώτον, καθιστά σαφές πόσοι συμβιβασμοί έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια των συνομιλιών μεταξύ των αξιωματούχων. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα, κοινό (και παρακωλυτικό) μέτωπο για τον ESM ή την τραπεζική ένωση από τη «νέα χανσεατική λίγκα» των βόρειων χωρών. H συναλλαγή που βρίσκεται στο τραπέζι είναι ξεκάθαρη. Στον νέο ESM, ένας πιο αποτελεσματικός μηχανισμός για την επίτευξη συμφωνίας με τους πιστωτές σε μια αναδιάρθρωση χρέους έχει εξισορροπηθεί με σθεναρή δημοσιονομική στήριξη σε ένα Ενιαίο Ταμείο Εκκαθάρισης για τη διαχείριση των χρεοκοπημένων συστημικών τραπεζών.

Όσον αφορά την τραπεζική ένωση, είναι πλέον γενικώς παραδεκτό ότι στο τέλος του δρόμου θα περιλαμβάνει μια πανευρωπαϊκή συμφωνία ασφάλισης καταθέσεων, ως αντάλλαγμα για την πιο σκληρή αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων των τραπεζών και την πιο συνεπή διαχείριση των αφερέγγυων τραπεζών. Η πιο σημαντική λειτουργία των προτάσεων του κ. Σολτς ήταν ότι ανακοίνωσε ανοιχτά μέσα από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών αυτό που ήταν εδώ και καιρό κοινή παραδοχή στις αίθουσες διαπραγματεύσεων στην ευρωζώνη.

Δεύτερον, το να μιλάς ανοιχτά αποτελεί κρίσιμο βήμα για την επίτευξη περαιτέρω προόδου. Μια πλήρης τραπεζική ένωση μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν συμμετέχουν όλες οι χώρες, το οποίο με τη σειρά του απαιτεί η πολιτική της κάθε χώρας να είναι σε θέση να απορροφήσει ότι περιλαμβάνει αυτό το μεγάλο παζάρι.

Aυτό ακριβώς συμβαίνει και στην τρέχουσα καθυστέρηση. Η Ιταλία, συγκεκριμένα, περνάει μια δύσκολη πολιτική περίοδο, με τον ηγέτη της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, να υποστηρίζει ξαφνικά ότι η τελειωμένη αναθεώρηση του ESM θα αναγκάσει τη Ρώμη να αθετήσει πληρωμές χρέους σε μικρούς αποταμιευτές (δεν θα συμβεί). Οι αρμόδιοι αξιωματούχοι γνωρίζουν καλύτερα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να επιτευχθεί ένα μεγάλο παζάρι για την τραπεζική ένωση στο οποίο οι ιταλικές τράπεζες θα αποθαρρυνθούν να αγοράσουν υπερβολικό ιταλικό χρέος αν άλλες τράπεζες της ευρωζώνης ενθαρρυνθούν να αγοράσουν περισσότερο. Το μεγάλο ερώτημα είναι πως οι ηγέτες της Ιταλίας θα προετοιμάσουν τους ψηφοφόρους για τους συμβιβασμούς που πρέπει να γίνουν.

Λιγότερο προβεβλημένη αλλά εξίσου σημαντική είναι μια παρόμοια πολιτική διαδικασία που λαμβάνει χώρα στη Γερμανία. Οι σκεπτικιστές ρίχνουν μεγάλο βάρος στο γεγονός ότι οι κυβερνητικοί εταίροι του κ. Σολτς, οι Χριστιανοδημοκράτες, δεν έχουν ενστερνιστεί την πρωτοβουλία τους. Αλλά και αυτό είναι κάτι που έρχεται αφού μπουν τα σχέδια στο τραπέζι, όχι πριν. Οι δημοκρατίες προχωρούν μέσα από τη δημόσια επίλυση των διαφορών. Το πώς θα εξελιχθεί αυτό στη Γερμανία τώρα εξαρτάται εν μέρει από το τι προτάσεις από άλλες χώρες θα είναι σε θέση να επικαλεστεί ο κ. Σολτς.

Δεν υπάρχει εγγύηση, φυσικά, ότι η πολιτική πραγματικότητα θα επιτρέψει κάποιο συμβιβασμό. Αλλά υπάρχουν κίνητρα για να γίνουν βήματα μπροστά. Οι ηγέτες των μεγάλων χωρών δυσκολεύονται «να λαμβάνουν συνεχώς μέρος σε συνόδους χωρίς να έχουν τίποτα να επιδείξουν», λέει υψηλόβαθμος αξιωματούχος ο οποίος μετέχει στις συνομιλίες. «Παραμένουμε μέσα στο παιχνίδι» καταλήγει ένας άλλος.

Το κυριότερο, είναι λάθος να συγχέει κανείς τη στασιμότητα στην επιφάνεια με ακινησία από κάτω. Δεν μας εξυπηρετεί η συνήθης μεταφορά που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το ευρώ ως ένα οικοδόμημα του οποίου η κατασκευή πρέπει να ολοκληρωθεί. Μια καλύτερη μεταφορά είναι γεωλογική. Στην πολιτική, οι πιέσεις μπορούν να αυξηθούν σταδιακά προτού προκαλέσουν απότομη αλλαγή.

Ακούστε προσεκτικά και θα αντιληφθείτε τον ήχο από τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών της ευρωζώνης. Όταν η ενέργεια από τις κινήσεις αυτές απελευθερωθεί, μπορεί να προκαλέσει καταστροφή. Αλλά μπορεί επίσης να μετακινήσει βουνά και να αναμορφώσει ηπείρους.

© The Financial Times Limited 2020. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation