Η κρίση στη Σαουδική Αραβία και οι λάθος ηγέτες

Για δεκαετίες, οποιαδήποτε λίστα παγκόσμιων γεωπολιτικών κινδύνων θα είχε την «επίθεση σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας» κοντά στην κορυφή. Τώρα συνέβη.

Τα καλά νέα είναι ότι ο πλανήτης είναι λιγότερο ευάλωτος σε ένα σοκ από τις πετρελαϊκές τιμές απ’ όσο ήταν στη δεκαετία του 1970, όταν το εμπάργκο πετρελαίου του ΟΠΕΚ προκάλεσε αναταραχή στην παγκόσμια οικονομία. Είναι επίσης αλήθεια ότι όλες οι μεγάλες δυνάμεις που εμπλέκονται (Σαουδική Αραβία, Ιράν και ΗΠΑ) έχουν ισχυρά κίνητρα να αποφύγουν μια ολοκληρωτική σύρραξη.

Τα κακά νέα, ωστόσο, είναι ότι οι βασικοί παίκτες που θα πάρουν αποφάσεις σε αυτό το δράμα (ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, πρίγκιπας της Σαουδικής Αραβίας και η ηγεσία του Ιράν), είναι όλοι ξεροκέφαλοι και επιρρεπείς στο να αναλαμβάνουν ρίσκα.

Είναι πιθανό ότι αν οι ΗΠΑ επιμείνουν στη θέση ότι το Ιράν είναι πίσω από τις επιθέσεις, θα στήσουν μια στρατιωτική αντίδραση. Αν και όταν αυτό συμβεί, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι η σύρραξη δεν θα κλιμακωθεί περαιτέρω. Δεδομένου ότι οι επιθέσεις του σαββατοκύριακου έχουν ήδη προκαλέσει αύξηση 20% στην τιμή του πετρελαίου, η πιθανότητα περαιτέρω χάους στις αγορές είναι ξεκάθαρη.

Η σημασία που έχει το πετρέλαιο του Κόλπου στον υπόλοιπο κόσμο έχει εντυπωθεί στη συλλογική μνήμη της Δύσης από τότε που ο ΟΠΕΚ επέβαλε το εμπάργκο το 1973. Είχε συνέπεια τον τετραπλασιασμό της τιμής, προκαλώντας σοβαρή ζημιά στις αγορές και στην παγκόσμια οικονομία. Το μάθημα που έδωσε -ότι η σταθερότητα της προμήθειας πετρελαίου από τον Κόλπο είναι κρίσιμη για την παγκόσμια οικονομία- βοήθησε στο να υπάρξει σφοδρή αντίδραση μετά την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ, το 1990.

Σχεδόν 30 χρόνια μετά τον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, οι δυτικές οικονομίες είναι σημαντικά λιγότερο ευάλωτες απ' όσο ήταν σε αναταραχές στην προμήθεια πετρελαίου από την περιοχή. Η αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ σημαίνει ότι οι αμερικανικές εισαγωγές από τη Σαουδική Αραβία είναι τώρα μόλις στο 1/3 του επιπέδου που βρίσκονταν το 2003.

Λιγότερο ευάλωτος, όμως, δεν σημαίνει άτρωτος. Υπάρχει μια παγκόσμια τιμή για το πετρέλαιο και η Σαουδική Αραβία παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του κόσμου. Ετσι, αν η σαουδαραβική προσφορά διαταραχθεί, καταναλωτές και βιομηχανίες ανά τον κόσμο θα νιώσουν γρήγορα τον αντίκτυπο.

Εγινε επίσης φανερή η ευπάθεια των εγκαταστάσεων πετρελαίου της χώρας σε επιθέσεις. Αν το χτύπημα έγινε από drones, όπως αρχικά μεταδόθηκε, είναι μια σοκαριστική εικόνα του πόσο «ανοικτές» είναι προηγμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις σε επιθέσεις από φθηνές και ευρύτερα διαθέσιμες νέες τεχνολογίες. Οι Σαουδάραβες έχουν επίσης λόγο να ανησυχούν και για την ασφάλεια του εφοδιασμού σε νερό. Το Βασίλειο λαμβάνει περίπου το μισό από το πόσιμο νερό του από μονάδες αφαλάτωσης, μια εκ των οποίων στοχοποιήθηκε σε επίθεση με ρουκέτες τον περασμένο Ιούνιο.

Η επίγνωση της ευπάθειάς τους σε περαιτέρω επιθέσεις θα πρέπει να κάνει τους Σαουδάραβες επιφυλακτικούς απέναντι στην κλιμάκωση της σύγκρουσης. Η κοινωνική και πολιτική σταθερότητα του βασιλείου είναι επίσης ένας παράγοντας. Η βασιλική οικογένεια ανησυχεί επί μακρόν για την απειλή εσωτερικής αναταραχής από τη μεγάλη σιιτική μειονότητα.

Παρά τις τεράστιες αμυντικές δαπάνες, η Σαουδική Αραβία δεν ήταν σε θέση να επικρατήσει σε ένα βάναυσο πόλεμο στην Υεμένη, που είναι πολύ λιγότερο εκφοβιστικός από το Ιράν. Ετσι, ενώ οι Σαουδάραβες υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές της πολιτικής «μέγιστης πίεσης» προς το Ιράν του Ντόναλντ Τραμπ, έχουν ελάχιστο ενδιαφέρον για έναν πραγματικό πόλεμο.

Το Ιράν έχει, επίσης, ισχυρό συμφέρον να αποφύγει μια ολοκληρωτική σύγκρουση, η οποία θα εκθέσει τη χώρα στη δύναμη πυρός των καλά εξοπλισμένων γειτόνων της στον Κόλπο και, πάνω από όλα, σε μια επίθεση από τις ΗΠΑ. Τους τελευταίους μήνες, οι Ιρανοί έχουν σκηνοθετήσει μια σειρά από προκλήσεις, περιλαμβανομένης της κατάληψης δυτικών τάνκερ στον Κόλπο και (πιθανότατα) ενθάρρυναν τους συμμάχους τους Χούτι στην Υεμένη να χτυπήσουν «μαλακούς» στόχους στη Σαουδική Αραβία.

Αυτού του είδους η επικίνδυνη ιρανική διπλωματία έχει μεταφραστεί από τους περισσότερους δυτικούς παρατηρητές στο Ιράν ως μια προσπάθεια να επιδείξουν ότι η Τεχεράνη δεν είναι ανίσχυρη απέναντι στις κυρώσεις. Οι Ιρανοί φαίνεται επίσης να προσπαθούν να κερδίσουν ισχύ πριν από μια πιθανή επανέναρξη των συζητήσεων με τις ΗΠΑ.

Οσο για τον κο Τραμπ, παρά την επιθετική ρητορική, οι πρόσφατες πράξεις του έδειξαν ότι είναι πρόθυμος να κάνει ουσιαστική διπλωματική πρόοδο με το Ιράν. Ενας σημαντικός λόγος για την απόλυση του Τζον Μπόλτον την περασμένη εβδομάδα είναι ότι ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας ήταν πολύ «γεράκι» και αντιτάχθηκε σε συστάσεις σύμφωνα με τις οποίες οι αμερικανικές κυρώσεις στο Ιράν θα πρέπει να αμβλυνθούν, για να ξεκινήσουν οι συζητήσεις.

Ετσι όλες οι πλευρές έχουν οικονομικό και στρατηγικό συμφέρον να κάνουν ένα βήμα πίσω από το χείλος του γκρεμού. Δυστυχώς, όλες οι πλευρές έχουν δείξει ότι είναι απρόβλεπτες, συναισθηματικές και επιρρεπείς σε λάθος υπολογισμούς.

Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ έχει επιδείξει τη δική του τάση για βίαιους, λάθος υπολογισμούς κατά τη διεξαγωγή που πολέμου στην Υεμένη και από την κατά πώς φαίνεται εξουσιοδότηση για την αποτρόπαια δολοφονία του δημοσιογράφου Τζ. Κασόγκι. Οσο για τους Ιρανούς, αν πράγματι ενέκριναν μια επίθεση σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, πήραν ένα τεράστιο ρίσκο με συνέπειες που δεν μπορούν να ελέγξουν.

Η κυκλοθυμία του κου Τραμπ έχει επιδειχθεί επαρκώς. Η προθυμία του να σκίσει τη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν (αλλά μετά να διώξει τον πλέον επιθετικό σύμβουλό του για το θέμα), επίσης δεν εμπνέει εμπιστοσύνη ότι ξέρει τι κάνει. Σημαίνει επίσης ότι ο Λευκός Οίκος μπαίνει σε αυτό που μπορεί να είναι η μεγαλύτερη κρίση ασφαλείας στα χρόνια του Τραμπ, χωρίς να έχει σύμβουλο εθνικής ασφάλειας.

Από την εκλογή του Τραμπ το 2016, νευρικοί παρατηρητές αναρωτιούνται πώς θα συμπεριφερθεί ο πρόεδρος σε μια πραγματική κρίση εξωτερικής πολιτικής.

Πρόκειται να μάθουμε.

© The Financial Times Limited 2019. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation