Γιατί οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να εκδώσουν ψηφιακό νόμισμα

Η ψηφιακή τεχνολογία έχει μεταμορφώσει τον τρόπο που επικοινωνούμε, οργανώνουμε, αλληλεπιδρούμε, κινούμαστε και πραγματοποιούμε συναλλαγές.

Τώρα μεταμορφώνει το χρήμα. Οι πληρωμές με χρήση κινητού τηλεφώνου αρχίζουν να γίνονται σαν και αυτές με τη χρήση ρευστού: ανέπαφες, φθηνές και εύκολο να πραγματοποιηθούν σε peer-to-peer βάση, ακόμα και διασυνοριακά. Η ζωή χωρίς τραπεζικό λογαριασμό γίνεται κάτι το εφικτό, το οποίο βοηθάει τη χρηματοοικονομική ενσωμάτωση σε μέρη στα οποία δεν υπάρχουν τράπεζες και είναι διαδεδομένη η χρήση κινητών.

Πολλές εταιρείες φιλοδοξούν να εκμεταλλευτούν τις συνέργειες μεταξύ χρήματος και πλατφορμών σε μια ψηφιακή οικονομία. Στην Κίνα, η Tencent και η Ant Financial συνδέουν τις πληρωμές με εμπορικές και κοινωνικές δραστηριότητες για εκατομμύρια χρήστες. Το Facebook και μια κοινοπραξία 27 ακόμα εταιρειών ανακοίνωσαν σχέδια για ένα ψηφιακό νόμισμα ονόματι Libra.

Για τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες, η ψηφιοποίηση του χρήματος δημιουργεί νέες προκλήσεις και η Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισμών (BIS) προειδοποίησε αυτή την εβδομάδα ότι «είναι πιο κοντά από ό,τι νομίζουμε».

Πρώτον, το φυσικό χρήμα μπορεί να εξαφανιστεί ως μέσο συναλλαγής. Η εμπιστοσύνη στις τράπεζες βασιζόταν στη δυνατότητα μετατροπής των καταθέσεων σε ρευστό. Σε μια κοινωνία χωρίς ρευστό, δεν θα υπήρχε άμεση πρόσβαση των πολιτών στο κρατικό χρήμα. Οι καταθέσεις δεν θα ήταν πλέον μετατρέψιμες, με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Δεύτερον, το νομισματικό σύστημα είναι πιο κατακερματισμένο. Η οικονομική λογική των δικτύων και των πλατφορμών σημαίνει ότι έχουν κίνητρο να μεγιστοποιήσουν τον αριθμό των χρηστών και μια τάση να εξελίσσονται σε κλειστά συστήματα. Μπορεί να δημιουργήσουν «περιοχές ψηφιακών νομισμάτων», όπου τα μέλη είναι μαζί γιατί μοιράζονται και ανταλλάσσουν το ίδιο ψηφιακό νόμισμα.

Τρίτον, επειδή το ψηφιακό χρήμα είναι εκ φύσεως διασυνοριακό, ανοίγει τον δρόμο για νέες μορφές νομισματικού ανταγωνισμού, από το Libra μεταξύ άλλων. Ορισμένες κυβερνήσεις μπορεί να προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν δίκτυα ψηφιακών πληρωμών για να διεθνοποιήσουν τα νομίσματά τους, ενώ άλλες θα έρθουν αντιμέτωπες με τον κίνδυνο «ψηφιακής δολαροποίησης», μέσω της διείσδυσης ξένων νομισμάτων στην εγχώρια οικονομία τους.

Είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει ριζικά το διεθνές νομισματικό σύστημα. Οι κρατικές κυβερνήσεις έχουν τη δύναμη να προστατεύσουν τα νομίσματά τους. Μπορούν να αποφασίσουν ποιο χρήμα είναι νόμιμο συνάλλαγμα και σε ποιο νόμισμα πληρώνονται οι φόροι. Μπορούν να αναγκάσουν τα ιδιωτικά συστήματα πληρωμών να είναι ανοιχτά μέσω τεχνικής διαλειτουργικότητας. Μπορούν να απαιτήσουν την αποδοχή ρευστού. Και μπορούν να επιβάλουν αυστηρές ρυθμίσεις στους εκδότες ηλεκτρονικού χρήματος, όπως άρχισε να κάνει το 2018 η Κίνα.

Πρέπει να κάνουν ακόμα περισσότερα. Oι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση στο χρήμα των κεντρικών τραπεζών καθώς αλλάζει η τεχνολογία. Αν το ρευστό εξαφανιστεί, θα έπρεπε να αντικατασταθεί από κάποιο ψηφιακό ισοδύναμό του.

Η σουηδική Riksbank και άλλες τράπεζες εξετάζουν ήδη τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ενός τέτοιου νομίσματος, για τη νομισματική πολιτική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Από τη μία, ένα τέτοιο ψηφιακό νόμισμα μπορεί να ενισχύσει τον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής, επιτρέποντας την πληρωμή τόκων (συμπεριλαμβανομένων και αρνητικών επιτοκίων) στο νόμισμα. Από την άλλη, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, προσφέροντας ένα ελκυστικό (χωρίς ρίσκο) υποκατάστατο των καταθέσεων και αυξάνοντας τον κίνδυνο φυγής κεφαλαίων.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πιο κρίσιμο επιχείρημα όσον αφορά την ισορροπία ανάμεσα στο ιδιωτικό και δημόσιο χρήμα στις κοινωνίες μας.

Ένα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας θα προστάτευε την πρωτοκαθεδρία του δημόσιου χρήματος σε μια ψηφιοποιημένη οικονομία. Θα διατηρούσε τη δυνατότητα μετατροπής του ιδιωτικού σε δημόσιο χρήμα και θα προσέφερε προστασία έναντι του κινδύνου της δολαριοποίησης. Για τον λόγο αυτό, ένα τέτοιο νόμισμα θα έπρεπε να είναι όσο πιο κοντά γίνεται στο ρευστό. Θα έπρεπε να είναι ένα συμπλήρωμα και όχι ένα υποκατάστατο των τραπεζικών καταθέσεων. Δεν θα έπρεπε να έχει επιτόκιο.

Το κατά πόσον θα έπρεπε να είναι ανώνυμο, όπως είναι τώρα σε ένα βαθμό το ρευστό, είναι κάτι που θα αποφασίσει η κοινωνία. Είναι κάτι για το οποίο πρέπει να γίνει ανοιχτή συζήτηση, καθώς η ψηφιοποίηση του χρήματος μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε το ζήτημα της ιδιωτικότητας στη ζωή μας.

*Ο αρθρογράφος είναι ερευνητής στο Harvard.