Πότε το ένστικτο οδηγεί στην.... καταστροφή

Το κλίμα είναι τεταμένο στην οικία Harford, καθώς πλησιάζουν οι εξετάσεις και προσπαθούμε να πείσουμε την δεσποινίδα Hardford την πρεσβύτερη να χαλαρώσει και την δεσποινίδα Hardford τη νεότερη να είναι λιγότερο χαλαρή. Είμαι σίγουρος πως πολλοί αναγνώστες έχουν ζωντανές μνήμες από την αίθουσα των εξετάσεων, πρόσφατες ή όχι.

Ιδού, όμως, ένα ερώτημα για την τεχνική των εξετάσεων, που δείχνει ένα πολύ ευρύτερο μάθημα. Σε ένα τεστ πολλαπλών επιλογών, κάποιες φορές γράφεις μια απάντηση και στη συνέχεια έχει δεύτερες σκέψεις. Τι είναι σοφότερο, να ακολουθήσεις το αρχικό σου ένστικτο, ή είναι μήπως καλύτερα να αλλάξεις την απάντησή σου;

Οι περισσότεροι θα συμβούλευαν πως η αρχική απάντηση είναι συνήθως καλύτερη από την δεύτερη σκέψη, η οποία βρίθει αμφιβολιών. Τα τρία τέταρτα των μαθητών αυτό σκέφτονται, σύμφωνα με διάφορες έρευνες που βγαίνουν όλα αυτά τα χρόνια. Το ίδιο σκέφτονται και οι καθηγητές των κολλεγίων, με πλειοψηφία 55% έναντι 16%. Η έκδοση του 2000 του Barron’s «How to Prepare for the GRE Test» λέει ξεκάθαρα πως οι μαθητές θα πρέπει να προσεκτικοί με τις αλλαγές. «Η εμπειρία δείχνει πως πολλοί μαθητές που αλλάζουν τις απαντήσεις τους, επιλέγουν τη λάθος απάντηση».

Αυτή η σιγουριά θα ήταν καθησυχαστική, αν δεν ήταν παντελώς λάθος. Ερευνητές μελετούν το ερώτημα αυτό από τη δεκαετία του 1920. Η συντριπτική πλειοψηφία τους έχει συμπεράνει τόσο πως αυτοί που αλλάζουν τις απαντήσεις τους είναι πιο πιθανό να τις αλλάζουν από λάθος σε σωστές, όσο και ότι οι μαθητές που αλλάζουν τις απαντήσεις τους τείνουν να βελτιώνουν τη βαθμολογία τους.  

Αυτό το χάσμα μεταξύ της αντίληψης και της πραγματικότητας είναι τόσο έντονο, που έχει αποκτήσει και δικό του όνομα: «η πλάνη του πρώτου ενστίκτου». Αναμφίβολα το πρώτο ένστικτό μας είναι συχνά σωστός, όμως όταν αρχίζουμε να έχουμε δεύτερες σκέψεις, τότε οι δεύτερες σκέψεις συνήθως προκύπτουν για κάποιον λόγο. Είναι καλύτερα να αλλάξουμε γνώμη. Άρα, γιατί δεν την αλλάζουμε;

Ο Justin Kruger, ψυχολόγος του New York University, μελετά αυτό το ερώτημα. (Ο καθηγητής Kruger είναι πιο διάσημος ως ο άνθρωπος που συν-ανακάλυψε το φαινόμενο Dunning-Kruger: οι άνθρωποι που είναι ανίκανοι, είναι πολύ ανίκανοι για να αντιληφθούν το πόσο ανίκανοι είναι.) Με τους συναδέλφους του, Derric Wirtz και Dale Miller, επανέλαβε τα παγιωμένα ευρήματα πως οι φοιτητές των κολεγίων πιστεύουν ότι θα πρέπει να εμπιστεύεσαι την πρώτη απάντησή σου σε μια ερώτηση πολλαπλών επιλογών, αν όμως αλλάξεις την απάντησή σου τείνεις να βελτιώνεις τους βαθμούς σου.

Στη συνέχεια, οι τρεις άρχισαν να ερευνούν το «γιατί». Σε μια μελέτη έδειξαν στους συμμετέχοντες στην έρευνα ένα βίντεο που βασίζονταν στο τηλεπαιχνίδι «Ποιος θέλει να γίνει Εκατομμυριούχος;»  και τους ζήτησαν να φανταστούν πως παρακολουθούν έναν συμπαίκτη/μια συμπαίκτριά τους να παίζει, μαζεύοντας χρήμα για την ομάδα όποτε αυτός ή αυτή δίνει τη σωστή απάντηση. Σε ορισμένους από τους συμμετέχοντες στην έρευνα έδειξαν συμπαίκτες που πάντα άλλαζαν στις ερωτήσεις 50/50, ενώ σε άλλους έδειξαν συμπαίκτες που πάντα διατηρούσαν αμετάβλητη την πρώτη τους απάντηση. Στη μελέτη, και οι δυο στρατηγικές έφερναν το ίδιο αποτέλεσμα, ωστόσο οι συμμετέχοντες που παρακολουθούσαν έναν συμπαίκτη που άλλαζε τις απαντήσεις του, ήταν πιο εκνευρισμένοι και επικριτικοί και θυμόταν τα λάθη.

Μια άλλη μελέτη του καθηγητή Kruger και των συναδέλφων του έδειξε πως έχουμε επίσης μια στρεβλή ανάμνηση των δικών μας λαθών στα τεστ πολλαπλών επιλογών. Θυμόμαστε «ρόδινα» το γεγονός πως ακολουθήσαμε το αρχικό μας ένστικτο, ξεχνώντας τις αποτυχίες και υπερβάλλοντας τις επιτυχίες μας. Θυμόμαστε έντονα τις φορές που αλλάξαμε και επιλέξαμε τη λάθος απάντηση και υπερεκτιμούμε το πόσο συχνά το πράξαμε. Εν ολίγοις, θυμόμαστε ότι η καλύτερη τακτική ήταν να ακολουθήσουμε το πρώτο μας ένστικτο, όταν στην πραγματικότητα ήταν καλύτερα όταν αλλάξαμε γνώμη.

Γι’ αυτό ο οδηγός του Barron’s σημειώνει πως η «εμπειρία» μας λέει πως η αλλαγή της απάντησης είναι κακή ιδέα. Οι ίδιες μας, οι εμπειρίες μας το λένε αυτό,  μόνο όμως επειδή δεν θυμόμαστε σωστά τα μαθήματα των προηγούμενων αλλαγών.

Αν εσείς -ή κάποιος αγαπημένος σας- ετοιμάζεστε για την περίοδο των εξετάσεων, ίσως να σας είναι χρήσιμη αυτή η βασισμένη σε αποδεικτικά στοιχεία στρατηγική. Είναι όμως δύσκολο να μην δει κανείς το ευρύτερο μάθημα. Πόσο συχνά στη ζωή κάνουμε μια επιλογή και την ακολουθούμε παρά τις αυξανόμενες αμφιβολίες μας;

Στην πολιτική, αυτά τα ερωτήματα βαρύνονται από ζητήματα κομματισμού και υπερηφάνειας. Κανένας δεν θέλει να παραδεχθεί πως έκανε λάθος όταν αντιμετωπίζει τις αποδοκιμασίες αυτών που βρίσκονται στην απέναντι πλευρά του πολιτικού φράχτη. Η στροφή 180 μοιρών είναι μια από τις μεγαλύτερες αμαρτίες στην πολιτική, μόνο και μόνο επειδή είναι τόσο εύκολο να κατακριθεί. Είτε έκανες λάθος πριν, ή κάνει λάθος τώρα.

Όμως ακόμα και στην καθημερινή μας ζωή, βρισκόμαστε να εμμένουμε σε λάθος επιλογές. Ο Steven Levitt, συν-συγγραφέας του Freakonomics, διεξήγαγε κάποτε μια μελέτη στην οποία άτομα που δίσταζαν για σημαντικές επιλογές –να εγκαταλείψουν έναν σύντροφο, να υιοθετήσουν ένα παιδί, να παραιτηθούν από μια δουλειά, να αρχίσουν μια επιχείρηση- συμφώνησαν να το παίξουν κορώνα-γράμματα. Αυτοί που παρακινήθηκαν να αναλάβουν δράση κατέληξαν να είναι πιο ευτυχισμένοι αρκετούς μήνες μετά απ’ ότι αυτοί που παρακινήθηκαν να μην αλλάξουν το status quo.

Είμαστε επιρρεπείς στο να μένουμε προσκολλημένοι σε αυτά που ξέρουμε. Η πιθανή εξήγηση είναι πως επιδιώκουμε να ελαχιστοποιούμε το μετάνιωμα. Ξεχάστε το παλιό κλισέ που έλεγε πως «καλύτερα να μετανιώνεις για κάτι που έκανες παρά για κάτι που δεν έκανες»: μετανιώνουμε περισσότερο για τις ενέργειες που δεν πήγαν καλά παρά για την αδράνειά μας που αποδείχθηκε λάθος. Θυμόμαστε έντονα τις φορές που αλλάξαμε τα πράγματα προς το χειρότερο και ξεχνάμε ευκολότερα τις φορές που αποτύχαμε να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο.

Δεν είναι πως μια ενστικτώδης ενέργεια είναι πάντα η καλύτερη επιλογή, ούτε ότι η πρώτη απάντησή μας σε ένα τεστ είναι πάντα λάθος. Το μάθημα είναι πως αν διστάζεις για το αν θα πρέπει να αφήσεις τα πράγματα όπως έχουν, τότε πιθανότατα θα έπρεπε να είχες κάνει μια αλλαγή εδώ και αρκετό καιρό.

© The Financial Times Limited 2019. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation