Γιατί θα αποτύχει το σχέδιο Ερντογάν στη Συρία

Η απόφαση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία έχει ενθαρρύνει την Τουρκία να κλιμακώσει τις επιθέσεις ενάντια στους Κούρδους μαχητές στα βόρεια της χώρας.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ισχυρίζεται ότι ο κ. Τραμπ παροτρύνει την Άγκυρα να δημιουργήσει μια «ουδέτερη ζώνη» σε βάθος τριάντα χιλιομέτρων στη συριακή επικράτεια κατά μήκος των νότιων συνόρων της Τουρκίας. Ανεξάρτητα από το αν αυτό αποτελέσει σταθερή θέση των ΗΠΑ -ο κ. Τραμπ προειδοποίησε επίσης την Άγκυρα να μην επιτεθεί στους Σύρους Κούρδους, συμμάχους της Ουάσιγκτον-, ο κ. Ερντογάν βρίσκεται στη Μόσχα αυτή την εβδομάδα για συνομιλίες με τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν σχετικά με τη Συρία και τις ουδέτερες ζώνες.

Η επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία, μαζί με αυτή του Ιράν, κατέστησε νικηφόρο το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ, ενώ σηματοδότησε τη θριαμβευτική της επιστροφή στη Μέση Ανατολή. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι θέλει να παραιτηθεί της επιρροής που ασκεί στη χώρα.

Με τις ευλογίες του κ. Πούτιν κατάφερε ο κ. Ερντογάν να δημιουργήσει δύο ουδέτερες ζώνες υπό τουρκικό έλεγχο στο βορειοδυτική Συρία: μέσω της επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη» το 2016, η οποία άνοιξε έναν θύλακα από την Τζαραμπλούς στον ποταμό Ευφράτη ως την Αζάζ στα δυτικά, καθώς και την επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», το προκάλυμμα για την περσινή εισβολή στο συριακό κουρδικό καντόνι της Αφρίν.

Ο κ. Ερντογάν θα χρειαστεί την έγκριση του κ. Πούτιν -περισσότερο από έναν καταιγισμό «τιτιβισμάτων» του κ. Τραμπ-, έστω και για να επιχειρήσει να εγκαθιδρύσει ουδέτερες ζώνες στις περιοχές τις οποίες οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να εκκενώσουν ανατολικά του Ευφράτη (πάνω από το ένα τέταρτο των εδαφών της Συρίας που ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από το Κουρδικό Δημοκρατικό Ενωτικό κόμμα (PYD) και των πολιτοφυλακών του).

Έχει ελπίδες να τη λάβει;

Η συγκατάβαση της Ρωσίας στην επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» το 2016 αποτέλεσε μια από τις συνηθισμένες ανακατατάξεις στο πολιτικό παιχνίδι συμμαχιών το οποίο χαρακτηρίζει τη Συρία και το Λεβάντε. Όπου η Μόσχα στήριζε το καθεστώς της Δαμασκού, η Άγκυρα ήταν στην αντίθετη πλευρά του εμφύλιου πολέμου, στηρίζοντας διάφορες ομάδες τζιχαντιστών ανταρτών κατά του Άσαντ. Ο κ. Πούτιν διέκρινε τελικά μια ευκαιρία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης του Ερντογάν τον Ιούλιο του 2016 και τράβηξε την Τουρκία στην τροχιά του, σχηματίζοντας ένα τρίγωνο ισχύος με την προσθήκη της Τουρκίας στη συμμαχία του με το Ιράν.

Υπήρχε ένα τίμημα. Η Τουρκία έλαβε το πράσινο φως να εισβάλει, αφού πρώτα άφησε αβοήθητους τους σουνίτες συμμάχους στο Αλέπι, το τελευταίο αστικό προπύργιο της συριακής εξέγερσης, η πτώση του οποίου το 2016 αποτέλεσε σημείο καμπής για τον πόλεμο.

Παρομοίως, η Ρωσία έμοιαζε ευτυχής με την εισβολή της Τουρκίας στο Αφρίν πριν από έναν χρόνο, εφόσον όμως η τελευταία μοιραζόταν με τη Ρωσία το βάρος της αστυνόμευσης της γεμάτης από τζιχαντιστές επαρχίας του Ιντλίμπ, του τελευταίου οχυρού των ανταρτών.

Οι τελευταίες βομβιστικές επιθέσεις του ISIS κατά αμερικανικών και κουρδικών στόχων -στα δυτικά και τα ανατολικά της βόρειας Συρίας- μπορεί να προσφέρουν ένα εύκολο επιχείρημα υπέρ της εγκαθίδρυσης μιας ζώνης ασφαλείας από την Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, ο στρατός ανταρτών τον οποίο στηρίζει η Άγκυρα, μόλις έχασε το μεγαλύτερο μέρος του Ιντλίμπ από τζιχαντιστές μαχητές που συνδέονται με την Αλ-Κάιντα, μια αρνητική εξέλιξη η οποία θα βρεθεί λογικά ψηλά στην ατζέντα της συνάντησης Πούτιν-Ερντογάν στη Μόσχα.

Στον αντίποδα, οι Σύροι Κούρδοι μαχητές είναι αποδεδειγμένα οι νικητές στο πεδίο της μάχης. Αυτός είναι ο λόγος που οι ΗΠΑ τους στήριξαν ενάντια στο ISIS.

Αλλά υπάρχουν πιο ζοφερές σκέψεις για τις φιλοδοξίες της Τουρκίας στη Συρία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο απώτερος στρατηγικός στόχος της Άγκυρας είναι να συνθλίψει το αποσχιστικό κουρδικό κίνημα στη βόρεια Συρία και στο βόρειο Ιράκ, περιοχές τις οποίες βλέπει ως «ζώνες ασφαλείας» απέναντι στον εγχώριο εχθρό του, το εργατικό κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), το οποίο έχει κηρύξει ένοπλο αγώνα κατά του τουρκικού κράτους εδώ και πάνω από 30 χρόνια.

Η Τουρκία θεωρεί ότι το PKK έχει βάσεις στο όρος Καντίλ στο βόρειο Ιράκ και εξαπολύει επιθέσεις χρησιμοποιώντας δυνάμεις του συριακού παρακλαδιού του, του PYD, αλλά και των πολιτοφυλακών του. Τώρα που οι ΗΠΑ σκοπεύουν να αποχωρήσουν από τη Συρία, φαίνεται λογικό να θέλει η Άγκυρα να εγκαθιδρύσει μια ζώνη ασφαλείας στο πλαίσιο του αγώνα της κατά του PKK.

Αλλά υπάρχει μια πλευρά της πολιτικής της Τουρκίας για τη Συρία που εκφράζεται μέσω του εθνικιστικού κύματος που ακολούθησε το αποτυχημένο πραξικόπημα, η οποία νοσταλγεί την παλιά αίγλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που κυριαρχούσε κάποτε στη Μέση Ανατολή.

Μετά την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη», ο κ. Ερντογάν άρχισε να αναβιώνει -μέχρι και με χάρτες- παλιές εδαφικές διεκδικήσεις από το Αλέπι της Συρίας ως τη Μοσούλη στο Ιράκ. Τούτο θα μπορούσε να απορριφθεί ως απλή ρητορική, αλλά η Τουρκία αρχίζει να ριζώνει στους θύλακές της στη βορειοδυτική Συρία: τουρκόφωνα σχολεία, νοσοκομεία, διοικητές από τη νότια τουρκική πόλη Γκαζιαντέπ, ακόμα και πανεπιστήμια.

«Σχεδιάζουν να μείνουν στη Συρία όπως έμειναν και στη Βόρεια Κύπρο» υποστηρίζει ανεξάρτητος πολιτικός αναλυτής από την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του, επισημαίνοντας πως η Τουρκία εδραίωσε την παρουσία της στο τουρκικό κομμάτι του διαιρεμένου νησιού της Μεσογείου μετά την εισβολή της το 1974.

Αλλά υπάρχουν σοβαροί λόγοι που ο τουρκικός αλυτρωτισμός θα αποτύχει στη βόρεια και ανατολική Συρία. Ο κ. Πούτιν θέλει το καθεστώς Άσσαντ να ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο ολόκληρης της επικράτειας της Συρίας. H φιλοδοξία του κ. Ερντογάν για ζώνη ασφαλείας θα οδηγήσει τους Κούρδους της Συρίας σε κάποιου είδους συμφωνία με την οικογένεια Άσαντ -προς όφελος της Ρωσίας και του Ιράν.

Εν τω μεταξύ, Άραβες ηγέτες, οι οποίοι αρχίζουν να συμφιλιώνονται σταδιακά με τη νίκη του Άσσαντ, δεν θα καλωσορίσουν μια νεο-οθωμανική αναβίωση από τον κ. Ερντογάν, έναν ισλαμιστή που νιώθουν πως τους υπονόμευσε κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων οι οποίες συντάραξαν τον αραβικό κόσμο μετά το 2011 και τώρα τον βλέπουν να συμμαχεί με ένα τουρκικό υπερεθνικιστικό κόμμα.

Η Συρία δεν είναι Κύπρος.

© The Financial Times Limited 2019. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation