Γιατί οι λαϊκιστές μπορούν να επικρατήσουν

Είναι ένα συναρπαστικό φθινόπωρο για τους Βρετανούς και Αμερικανούς φιλελεύθερους. Το βρετανικό συντηρητικό κόμμα διαχειρίζεται τόσο άσχημα το Brexit, που μπορεί στο τέλος να μη συμβεί ποτέ.

Οι Αμερικανοί φιλελεύθεροι, οι οποίοι έχουν απρόσμενα κινητοποιηθεί από τώρα για τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου, τάσσονται κατά του Μπρετ Κάβανο, του υποψήφιου -μέχρι τη στιγμή που γράφονται οι γραμμές αυτές- του Ντόναλντ Τραμπ για το Ανώτατο Δικαστήριο. Εν τω μεταξύ, φιλελεύθερες μη κυβερνητικές οργανώσεις χρηματοδοτούνται με ποσά-ρεκόρ, ενώ οι εφημερίδες συγκεντρώνουν διαρκώς νέους συνδρομητές. Το φιλελεύθερο όνειρο είναι πως ο λαϊκισμός θα εξαφανιστεί.

Αλλά ίσως η φιλελεύθερη αντεπίθεση να έχει φτάσει στα όριά της. Είναι ακόμα πολύ πιθανό ότι το Brexit θα συμβεί τον επόμενο Μάρτιο και εξαιρετικά πιθανό να επανεκλεγεί ο Τραμπ το 2020. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να είναι οι φιλελεύθεροι αυτοί που θα εξαφανιστούν, με τους λαϊκιστές να εύχονται να «πάνε στον αγύριστο».

Σε ένα τέτοιο σενάριο, η μορφωμένη τάξη των πόλεων θα εγκαταλείψει την πολιτική, όπως έκανε τις προηγούμενες δεκαετίες η λευκή εργατική τάξη.

Το Brexit είναι πιθανό να συμβεί γιατί οι ηγέτες και των δύο μεγάλων βρετανικών κομμάτων σκοπεύουν να το επιχειρήσουν. Είτε η Βρετανία θα καταλήξει σε μια συμφωνία με τους όρους της Ε.Ε. είτε δεν θα λάβει αρχικά μια συμφωνία, αλλά στη συνέχεια πιθανότατα θα επιστρέψει γονυπετής στις Βρυξέλλες και θα συμφωνήσει σε ό,τι είναι πρόθυμοι να της προσφέρουν οι Ευρωπαίοι.

Ο Τραμπ, παρότι δεν είναι δημοφιλής, μπορεί εύκολα να κερδίσει το 2020. Αν η οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται ως τότε, η 11ετής μεγέθυνση θα είναι η μακροβιότερη που έχει επιτευχθεί ποτέ στις ΗΠΑ. Οι Δημοκρατικοί μπορεί να κερδίσουν τις πιο πολυπληθείς φιλελεύθερες πολιτείες της Καλιφόρνιας, της Νέας Υόρκης και της Μασαχουσέτης με ακόμα μεγαλύτερη διαφορά από το 2016, μαζεύοντας εκατομμύρια άχρηστες ουσιαστικά ψήφους, αλλά να χάσουν και πάλι το κολέγιο των εκλεκτόρων (ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι σε «ταλαντευόμενες» πολιτείες όπως το Ουισκόνσιν και η Τζόρτζια θα καταφέρουν να περιορίσουν την ψήφο των μειονοτήτων).

Εν τω μεταξύ, ο Τραμπ θα δει είτε τον Κάβανο ή κάποιον άλλο συντηρητικό δικαστή να παίρνει την έγκριση, πολύ πιθανό και άλλους, δεδομένης της προχωρημένης ηλικίας των φιλελεύθερων δικαστών Ρουθ Μπάντερ Γκίνσμπουργκ (85) και Στέφεν Μπρέγιερ (80). Σε αυτή την περίπτωση, το Ανώτατο Δικαστήριο θα είναι δεδομένα συντηρητικό για δεκαετίες.

Η μακροχρόνια εδραίωση μιας ακραία εθνικιστικής κυβέρνησης είναι κάτι που μπορεί να συμβεί. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίτορ Όρμπαν, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από το 2010, κέρδισε άλλη μια τετραετή θητεία αυτή την άνοιξη. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου κυβερνάει το Ισραήλ από το 2009, ενώ η φιλελεύθερη κοσμική αριστερά έχει καταρρεύσει. Το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας φαίνεται έτοιμο να επανεκλεγεί την επόμενη χρονιά.

Ο ακραίος εθνικισμός στις χώρες αυτές είναι αυτοτροφοδοτούμενος, γιατί οι φιλελεύθεροι επιλέγουν τη μετανάστευση. Η Ουγγαρία ειδικότερα εξάγει μορφωμένους, φεμινίστριες, ομοφυλόφιλους, ακτιβιστές, καλλιτέχνες και Εβραίους. Η γερασμένη χώρα χάνει έναν κάτοικο κάθε 16 λεπτά, σημειώνει ο Κας Μούντε, μελετητής του λαϊκισμού στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. Κατά ειρωνικό τρόπο, τα εμβάσματα των εμιγκρέδων μαζί με τις επιδοτήσεις της μισητής στον Όρμπαν Ε.Ε. βοηθούν την ουγγρική οικονομία να μείνει όρθια.

Αν ο Τραμπ και οι οπαδοί του Brexit καταφέρουν να εδραιώσουν μια μακροχρόνια λαϊκιστική κυριαρχία, οι φιλελεύθεροι Βρετανοί και Αμερικανοί θα πρέπει να επιλέξουν έναν τρόπο να αντιδράσουν. Οι περισσότεροι θα μείνουν εκεί που είναι. Το 2016, πάνω από το ένα τέταρτο των Αμερικανών που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Vox ανέφεραν ότι θα εξέταζαν το ενδεχόμενο μετανάστευσης στον Καναδά, αν κέρδιζε ο Τραμπ, αλλά τελικά ελάχιστοι έφυγαν. Φαίνεται πως οι εύποροι φιλελεύθεροι των πόλεων (σε αντίθεση με τους φτωχούς ισπανόφωνους) μπορούν να ζήσουν καλά και με τον Τραμπ πρόεδρο. Βρίσκονται στη σωστή πλευρά όσον αφορά την αυξανόμενη ανισότητα. Ένας πλούσιος Νεοϋορκέζος μού είπε: «Αν ο κόσμος στις ρεπουμπλικανικές πολιτείες θέλει να μου προσφέρει μια μεγάλη περικοπή φόρου, αν και δεν το ψήφισα, θα το δεχτώ». Επιπλέον, η αντίδραση κατά του Τραμπ δίνει στους φιλελεύθερους ένα σκοπό για τον οποίο μπορούν να αγωνιστούν, μια κοινή ταυτότητα και την τέλεια αφορμή για να πιάσουν κουβέντα με τον γείτονα. Νιώθουν άσχημα για τις ΗΠΑ αλλά καλά για τον εαυτό τους.

Οι Βρετανοί φιλελεύθεροι των πόλεων θα υποφέρουν ελαφρώς περισσότερο από το Brexit. Αν η ελεύθερη μετακίνηση εντός της Ευρώπης πάψει να ισχύει, τα διαβατήριά τους θα υποβαθμιστούν. Το Brexit θα υποβαθμίσει και μια από τις αγαπημένες τους επιλογές για σταδιοδρομία, τη δημόσια διοίκηση: οι νέοι απόφοιτοι που κάθε χρόνο κατευθύνονται στις δημόσιες υπηρεσίες και στα υπουργεία είναι ακριβώς η κατηγορία των ανθρώπων που απεχθάνονται το Brexit και δεν θέλουν να περάσουν χρόνια προσπαθώντας να το κάνουν να πετύχει. Σε κάθε περίπτωση, οι μορφωμένοι άνθρωποι θα συνεχίσουν να βρίσκουν καλές δουλειές στο Λονδίνο.

Αλλά κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν πολιτικά μετά το Brexit. Οι φιλελεύθερες συζητήσεις στα πανεπιστήμια, στα μέσα ενημέρωσης, στα πολιτικά κόμματα και στις δεξαμενές σκέψεις θα φαίνονται ξεπερασμένες. Οι πρώην κεντροαριστεροί πολιτικοί θα αρχίσουν να εμφανίζονται σε τηλεοπτικά σόου όπως το Strictly Come Dancing ή θα ανοίξουν εταιρείες που θα παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες για το Brexit.

Αν ο Τραμπ και το Brexit εδραιωθούν, οι μορφωμένοι φιλελεύθεροι των πόλεων θα βιώσουν μια εσωτερική εξορία. Θα ασχολούνται με τον κήπο τους, θα πηγαίνουν τα παιδιά τους στα σωστά σχολεία, θα αναζητούν τον τέλειο καφέ και θα εξασκούν το χόμπι του τοπικού ακτιβισμού, διεκδικώντας ας πούμε λωρίδες για τους ποδηλάτες. Θα αποκοπούν από τους λαϊκιστές συγγενείς στην ύπαιθρο και σταδιακά από την αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα κοινό έθνος. Το «δεν είναι αυτή η κυβέρνησή μου» θα είναι η κυρίαρχη στάση. Αν το Ανώτατο Δικαστήριο επιτρέψει στις ρεπουμπλικανικές πολιτείες να απαγορεύσουν την έκτρωση, αυτό δεν θα επηρεάσει τη Νέα Υόρκη ή το Σαν Φρανσίσκο.

Οι φιλελεύθεροι σε όλη την ηπειρωτική Ευρώπη ζούσαν αντίστοιχα άνετες, απολιτικές ζωές πριν το 1848. Τις ζουν τώρα οι Κινέζοι και Ρώσοι ομοϊδεάτες τους. Το είδα στη Μόσχα αυτό το καλοκαίρι: η φιλελεύθερη ελίτ βγαίνει σε χίπστερ μαγαζιά και κάνει πατίνια στο Γκόρκι Παρκ και απολαμβάνει το δικαίωμα να ευημερεί, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα πολιτικοποιηθεί. Είχα δει μια παλιότερη εκδοχή του φαινομένου όταν επισκεπτόμουν ως παιδί τους παππούδες μου στη Νότια Αφρική του Απαρτχάιντ: οι φιλελεύθεροι αστοί λιάζονταν στις πισίνες τους κοροϊδεύοντας την κυβέρνηση που τους ευνοούσε, την ώρα που μαύρες υπηρέτριες πρόσφεραν κέικ.

Είναι ένας τρόπος ζωής που δείχνει απρόσμενη ανθεκτικότητα.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation