Αφήστε τη γνώση να διαδίδεται χωρίς εμπόδια

Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, όπως έχει γράψει και ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, η παραγωγικότητα είναι σχεδόν το μόνο που έχει σημασία. Αλλά ποια είναι η κινητήρια δύναμη της παραγωγικότητας;

Η απάντηση είναι η γνώση. Είναι επειδή η ανθρωπότητα έχει ανακαλύψει, εξελίξει, χρησιμοποιήσει και διαδώσει χρήσιμη γνώση που ένα όλο και μεγαλύτερο μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού ξεφεύγει από τη «φτωχή, κακοήθη, κτηνώδη και σύντομη» ζωή των προγόνων μας, όπως την είχε περιγράψει με μεστό τρόπο ο φιλόσοφος Τόμας Χομπς τον 17ο αιώνα.

Η γνώση είναι επίσης κάπως παράδοξη. Είναι πιο παραγωγική όταν είναι ελεύθερα διαθέσιμη. Αλλά το κίνητρο για την παραγωγή της βασίζεται στη δυνατότητα να περιοριστεί η χρήση της. Η πρώτη παρατήρηση δικαιολογεί τη διάδοση της γνώσης. Η δεύτερη, τον έλεγχό της. Πώς μπορεί να βρεθεί λοιπόν η κατάλληλη ισορροπία;

Το τελευταίο Παγκόσμιο Οικονομικό Outlook προσφέρει ένα κατατοπιστικό κεφάλαιο για το πώς η παγκοσμιοποίηση βοήθησε στη διάχυση της χρήσιμης γνώσης. Η ανάλυση αυτή ρίχνει φως στο σύγχρονο τοπίο της καινοτομίας, στην τρέχουσα διάχυση της γνώσης, στο τι συμβαίνει στην παραγωγικότητα, στον ρόλο των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και στον αντίκτυπο του ανταγωνισμού στη δημιουργία και στη χρήση της γνώσης.

Ενδεχομένως το πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι αυτό για τη γεωγραφική μετατόπιση της καινοτομίας. Αν αυτή μετρηθεί με τις «οικογένειες ευρεσιτεχνιών», που σημαίνει ευρεσιτεχνίες οι οποίες έχουν κατοχυρωθεί σε πάνω από μια χώρα (ένας δείκτης μέτρησης της σημασίας τους), οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και οι τρεις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες (Γερμανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο) παραμένουν κυρίαρχες.

Η Κίνα είναι ήδη δεύτερη όσον αφορά τις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη, ελάχιστα πίσω από τις ΗΠΑ. Όσον αφορά το συνολικό απόθεμα ευρεσιτεχνιών, η Κίνα είναι ήδη μπροστά από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Είναι εντυπωσιακό ότι ο ετήσιος ρυθμός νέων ευρεσιτεχνιών είναι στάσιμος στις πέντε μεγάλες οικονομίες, ενώ εκτινάσσεται στον επόμενο κόσμο και κυρίως στην Κίνα.

Η επιβράδυνση στις νέες ευρεσιτεχνίες και σε μικρότερο βαθμό, στις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στις χώρες υψηλού εισοδήματος, ακολουθεί παράλληλα πορεία με την επιβράδυνση στην παραγωγικότητα. Γίνεται πολλή συζήτηση για τα αίτια της τελευταίας. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως θα αντιστραφεί. Άλλοι πως η ροή καλών νέων ιδεών μειώνεται για πιο διαρθρωτικούς λόγους: είναι απλώς πιο δύσκολο να γίνουν νέα μεγάλα άλματα.

Εν τω μεταξύ, οι αναδυόμενες οικονομίες επωφελούνται από την εφαρμογή ήδη ανεπτυγμένων ιδεών στις οικονομίες τους. Αυτό οφείλεται στο ότι η διάχυση της οικονομικής ανάπτυξης έχει λειτουργήσει μετά τη βιομηχανική επανάσταση (και προηγουμένως). Όπως φαίνεται, η παγκοσμιοποίηση έχει επιταχύνει τον ρυθμό της διάχυσης χαμηλώνοντας τα εμπόδια. Αυτό συνέβη μέσω των άμεσων ξένων επενδύσεων και μέσω του διαχωρισμού της παραγωγής με τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Η πρόσβαση στην ξένη τεχνογνωσία θρέφει την καινοτομία: ως εκ τούτου, όσο μεγαλύτερη είναι η εισροή γνώσης, τόσο πιο ισχυρή γίνεται η εγχώρια παραγωγή ευρεσιτεχνιών. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις αναδυόμενες χώρες. Ισχύει επίσης και για αυτές που βρίσκονται στην πρωτοπορία της γνώσης.

Η πρόσβαση στην ξένη γνώση προωθεί και αυτή την παραγωγικότητα, όπως θα ανέμενε κανείς. Δεν προξενεί έκπληξη που αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Αλλά δυστυχώς, η ανάπτυξη της παραγωγικότητας της εργασίας έχει επιβραδυνθεί σχεδόν παντού από το 2004, κυρίως λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.  

Ένα εξαιρετικά σημαντικό συμπέρασμα της ανάλυσης είναι πως ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός -ένα από τα προτερήματα της παγκοσμιοποίησης- επιταχύνει τη διάχυση της τεχνολογίας μεταξύ των χωρών και ακόμα και τον ίδιο τον ρυθμό εξέλιξης καινοτομιών. Μια εξήγηση για το τελευταίο μπορεί να είναι πως η απόδοση της καινοτομίας αυξάνεται από την πρόσβαση σε μια μεγαλύτερη παγκόσμια αγορά.

Τι μας λένε αυτά τα ευρήματα για την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας της γνώσης και την κατάλληλη πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί; Το πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι πως η παγκόσμια διάχυση της γνώσης είναι ένα σημαντικό όφελος της παγκοσμιοποίησης.

Με τον καιρό, αυτό προσθέτει νέους συνεισφέροντες στην ανάπτυξη χρήσιμης γνώσης. Η προσθήκη εκατοντάδων εκατομμυρίων μυαλών είναι σίγουρα κάτι θετικό για όλους. Αυτό συμβαίνει τώρα με την Κίνα, όπως συνέβη κάποτε με την είσοδο της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας στην επιχείρηση της παραγωγής νέας γνώσης.

Δυστυχώς, αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν είναι απλά η είσοδος νέων παραγωγών καινοτομίας, αλλά μια επιβράδυνση στον ρυθμό ανάπτυξης της καινοτομίας και της παραγωγικότητας στις ανεπτυγμένες χώρες. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που οι ψηφοφόροι τους, οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί τους έχουν γίνει πιο αμυντικοί. Αλλά αν υπάρχει ένα ακόμα μάθημα μετά από δύο αιώνες μιας άνευ προηγουμένου ανάπτυξης είναι πως η παλιά γνώση στο τέλος γίνεται ένα ευρέως διαθέσιμο αγαθό. Η πιο σημαντική δουλειά για τις ανεπτυγμένες χώρες είναι η δημιουργία νέων χρήσιμων ιδεών. Από αυτό θα κριθεί το μέλλον τους τελικά. Η επίτευξή του δεν θα απαιτήσει μόνο καλά σχεδιασμένα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά και κυβερνητική στήριξη για τις βασικές επιστήμες και τις πρωτοποριακές τεχνολογίες, όπως συνέβη με το ίντερνετ μερικές δεκαετίες πριν.

Μια ιδιαίτερα σημαντική πτυχή της παγκοσμιοποίησης της χρήσιμης γνώσης είναι η σχέση της Δύσης με την Κίνα. Μια από τις τραγωδίες της αδέξιας προσέγγισης της κυβέρνησης Τραμπ στην πολιτική για το εμπόριο -η οποία βάζει στο στόχαστρο όλους τους συμμάχους, συνήθως χωρίς σοβαρό λόγο- είναι πως έχει αποξενώσει δυνητικούς συμμάχους σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τη βέβαιη μεταφορά τεχνογνωσίας από την Κίνα.

Αλλά ακόμα και οι Κινέζοι αξιωματούχοι κατανοούν πως το μέλλον της οικονομίας τους εξαρτάται από κίνητρα για την ανάπτυξη και τη διάχυση νέας πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι ΗΠΑ θα έπρεπε να θέλουν να μείνει ανοιχτή η πόρτα.

Το κυριότερο από όλα, το ζήτημα δεν είναι μόνο η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Είναι επίσης η ανάγκη να αναγνωριστεί πως μπορεί να αποτελέσει ένα εμπόδιο στον ανταγωνισμό. Είναι επίσης η ανάγκη να εστιάσουμε περισσότερο στο μέλλον. Ένας κόσμος στον οποίο η καινοτομία θα είναι πιο ευρέως διαδεδομένη είναι όχι μόνο αναπόφευκτος αλλά και επιθυμητός. Είναι ένα μέλλον στο οποίο πρέπει να προσβλέπουμε.

Το παλιό μονοπώλιο τελείωσε. Μια για πάντα.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation