Το μάθημα που δεν διδάχτηκε ο Τραμπ για τους δασμούς

Όταν οι οικονομολόγοι από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου έκαναν έρευνα για την αμερικανική βιομηχανία χάλυβα το 1986 και προσπάθησαν να αποφασίσουν αν εμπορικές προστασίες που χρονολογούνταν από τη δεκαετία του 1960 είχαν βοηθήσει στην αναζωογόνηση των επιχειρήσεων χάλυβα της Αμερικής, έβγαλαν απογοητευτικά συμπεράσματα.

«Η προστασία δεν πέτυχε τον μακροπρόθεσμο στόχο να παράξει έναν ουσιαστικό εκσυγχρονισμό της βιομηχανίας», έγραψαν. Επιπλέον, οι διαδοχικές εμπορικές κινήσεις έκαναν λίγα για να αυξήσουν είτε την εγχώρια παραγωγή, είτε τις θέσεις εργασίας. Μεταξύ 1968 και 1984, οι οικονομολόγοι σημείωσαν ότι ο αριθμός των Αμερικανών εργαζομένων στον χάλυβα ήταν σε «συνεχόμενη μείωση», τόσο που «έμειναν σχεδόν οι μισοί».

Αν δεν επρόκειτο για τον Ντόναλντ Τραμπ, αυτή η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού  θα μπορούσε να χρησιμεύσει σαν ένα σκονισμένο μάθημα ιστορίας. Αλλά μετά από αυτό που ειδικοί του εμπορίου περιέγραψαν  ως τη μεγαλύτερη δράση αμερικανικού προστατευτισμού από την κυβέρνηση του Νίξον, ο πρόεδρος έχει, μετά από περισσότερο από τρεις δεκαετίες, μετατρέψει την αμερικανική κυβέρνηση σε «προστάτη της βιομηχανίας».

Ο κ. Τραμπ επέβαλε δασμούς 25% στις εισαγωγές χάλυβα και φόρους εισαγωγής 10% στο αλουμίνιο. Με αυτή την πράξη, έχει πετάξει δεκαετίες ορθόδοξου τρόπου και αυτό που είχε γίνει αμερικανικό «μάντρα» για τις παγίδες του προστατευτισμού -και ανακήρυξε τη διάσωση της αμερικανικής βιομηχανίας χάλυβα ως «θέμα εθνικής ασφάλειας».

«Ο χάλυβας είναι χάλυβας. Δεν έχεις χάλυβα, δεν έχεις πατρίδα», είπε ο Αμερικανός πρόεδρος καθώς υπέγραφε τους δασμούς. Το ερώτημα είναι αν η επιλογή θα μείνει στη μνήμη ως εντελώς απαραίτητη δράση μίας πολιτικής και οικονομικής ιδιοφυίας, όπως ο κ. Τραμπ και κάποιοι βοηθοί του υποστηρίζουν, ή λαϊκίστικη ανοησία.

Η κίνηση έχει φαινομενικά στόχο την Κίνα, την οποία οι ΗΠΑ έχουν κατηγορήσει για χρόνια ότι κάνει ντάμπινγκ με την υπερβάλλουσα παραγωγή χάλυβα στις παγκόσμιες αγορές, πιέζοντας τις τιμές και προκαλώντας πλήγμα στους εγχώριους παραγωγούς.

Παρακινημένος κυρίως από την άνοδο της παραγωγής χάλυβα από την Κίνας το 2014-2015, η οποία πήγε το μερίδιο της χώρας σε αμερικανικές εισαγωγές στο περίπου 8%, τα χρόνια της αντιντάμπινγκ δράσης και οι δασμοί έχουν περιορίσει το νούμερο σε μόλις 2% πέρυσι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.

Ο κ. Τραμπ και η αμερικανική βιομηχανία χάλυβα ισχυρίζονται ότι η Κίνα έχει καταστρατηγήσει αυτούς τους δασμούς με τη διάθεση χάλυβα μέσω τρίτων χωρών. Υποστηρίζουν επίσης ότι οι παγκόσμιες προσπάθειες για να διαπραγματευθούν μείωση στην κινεζική παραγωγή δεν ήταν αποτελεσματικές.

Ωστόσο, αν και ο πρόεδρος εξαίρεσε τις γειτονικές χώρες, τον Καναδά και το Μεξικό, που μαζί αντιπροσώπευαν το ένα τέταρτο των αμερικανικών εισαγωγών χάλυβα το 2017, οι χώρες που θα έχουν τις περισσότερες επιπτώσεις είναι σύμμαχοι όπως η ΕΕ, η Βραζιλία, η Βόρεια Κορέα και η Ιαπωνία.

Η πρωτοβουλία του προέδρου Τραμπ χαιρετίστηκε από τους διευθύνοντες συμβούλους και τις ενώσεις εργαζομένων στον κλάδο του χάλυβα. Οδήγησε επίσης σε υποσχέσεις για νέες επενδύσεις και επανεκκίνηση των αδρανών εγκαταστάσεων.

Η US Steel, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς της χώρας, ανακοίνωσε την επαναλειτουργία μίας από τις δύο ανενεργές εγκαταστάσεις του Granite City στο Ιλινόις. Η εργατική δύναμη είχε υποχωρήσει σε μόλις 700 από 1.800, πριν το προσωρινό μερικό κλείσιμο το 2015. Αλλοι παραγωγοί όπως η Nucor έχουν πει ότι οι δασμοί θα ανοίξουν τον δρόμο για τα δικά τους σχέδια επέκτασης.

Ωστόσο, η απόφαση για τους δασμούς προκάλεσε θυμωμένες αντιδράσεις από βιομηχανίες που χρησιμοποιούν χάλυβα και επίσης από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Οι Ρεπουμπλικανοί έχουν δει προηγούμενους προέδρους όπως ο George W. Bush -ο οποίος επέβαλε για λίγο 30% δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα το 2002- να κάνουν αυτό που οι ίδιοι βλέπουν ως το ίδιο οικονομικό λάθος.

«Οι δασμοί είναι φόροι που κάνουν τις αμερικανικές επιχειρήσεις λιγότερο ανταγωνιστικές και τους Αμερικανούς καταναλωτές πιο φτωχούς», έγραψαν στον πρόεδρο περισσότεροι από 100 Ρεπουμπλικανοί βουλευτές του Κογκρέσου, καθώς ετοιμαζόταν να υπογράψει τη διακήρυξή του.

Μελέτες από οικονομολόγους έδειξαν ότι οι δασμοί του 2002 από τον Μπους στον χάλυβα, που εγκαταλείφθηκαν μετά την απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου υπέρ της ΕΕ το 2003, οδήγησαν στην απώλεια περισσότερων θέσεων εργασίας από αυτές που έσωσαν.

Αυτό τον μήνα, παρόμοια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την Trade Partnership, μία επιχειρηματική ομάδα υπέρ του εμπορίου, προέβλεψε ότι οι δασμοί του κ. Τραμπ θα οδηγήσουν σε καθαρές απώλειες 146.000 θέσεων εργασίας.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ενώ οι δασμοί είναι πιθανόν να προσθέσουν περισσότερες από 33.400 θέσεις εργασίας στον τομέα των αμερικανικών μετάλλων, η μελέτη προειδοποιεί ότι μπορεί να προκαλέσουν επίσης σχεδόν 180.000 χαμένες θέσεις εργασίας στην υπόλοιπη οικονομία.

Επικαλούμενος την αμερικανική εθνική ασφάλεια, τα σχέδια για δασμούς έχουν επίσης αυξήσει αυτό που βλέπουν οι ειδικοί του εμπορίου ως δυνητικές απειλές στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.

H Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT), που ορίζει τους νόμους του παγκόσμιου εμπορίου, περιλαμβάνει μία εξαίρεση για εθνική ασφάλεια που προοριζόταν να επιτρέπει στους υπογράφοντες να βάλουν εμπορικά εμπόδια και να προστατεύσουν κρίσιμης σημασίας βιομηχανίες, σε καιρούς πολέμου ή εθνικής έκτακτης κατάστασης. Επίκλησή της έγινε σπάνια στα πάνω από 50 χρόνια, από τότε που οι ΗΠΑ και άλλες χώρες υπέγραψαν την GATT, το 1947.

Η ανησυχία που υπάρχει είναι ότι το παραθυράκι που χρησιμοποιεί ο κ. Τραμπ θα ενθαρρύνει και άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο. Επιπλέον, υπάρχει κάποιος φόβος ότι αν οι ΗΠΑ προσκληθούν στον ΠΟΕ, όπως είναι πιθανό, θα μπορούσε να αποφασιστεί η αμφισβήτηση της δικαιοδοσίας του διεθνούς εμπορικού διαιτητή, με το ερώτημα του τι είναι σωστό για το ζήτημα της εθνικής ασφάλειας.

Δεδομένου του γεγονότος ότι κάποιοι βλέπουν ως αδύναμο το επιχείρημα της κυβέρνησης Τραμπ για την εθνική ασφάλεια, θα ήταν πιθανό για άλλες χώρες όπως η Κίνα να ακολουθήσουν παρόμοια προσέγγιση.  

Οι δράσεις του κ. Τραμπ έχουν οδηγήσει σε απειλές για αντίποινα από την ΕΕ και χώρες όπως η Βραζιλία, οι οποίες έρχονται να προστεθούν στον κίνδυνο η παγκόσμια οικονομία να αναλωθεί από έναν καταστροφικό εμπορικό πόλεμο.  

«Μόλις ξεκινήσουμε αυτή τη διαδρομή, θα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουμε κατεύθυνση. Και το οφθαλμόν αντί οφθαλμού θα μας αφήσει όλους τυφλούς και τον κόσμο σε βαθιά ύφεση», είπε ο Roberto Azevêdo, γενικός διευθυντής του ΠΟΕ.

Περνώντας στο Twitter, ο κ. Τραμπ έχει υποστηρίξει, αντιδρώντας σε τέτοιους φόβους, ότι «οι εμπορικοί πόλεμοι είναι καλοί και εύκολα τους κερδίζεις». Απείλησε επίσης να ανταποδώσει σε οποιαδήποτε αντίποινα της ΕΕ, επιβάλλοντας νέους δασμούς στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα.

Ο Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, απάντησε: «Η αλήθεια είναι εντελώς αντίθετη. Οι εμπορικοί πόλεμοι είναι κακοί και εύκολα τους χάνεις».

Όλα αυτά σημαίνουν ότι στην απόφαση για προστασία της βιομηχανίας χάλυβα -και κάποιων προβληματικών οικονομικά κοινοτήτων που βοήθησαν να εκλεγεί το 2016 και μπορεί να τον επανεκλέξουν το 2020-, ο πρόεδρος Τραμπ έχει μετατρέψει αυτό που πολλοί βλέπουν ως στενά αμερικανικό οικονομικό θέμα, σε ένα παγκόσμιο πρόβλημα. 

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation